Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ

Ἱστορίαι (8.47.1-8.51.3)

[8.47.1] Ὁ δὲ Ἀλκιβιάδης ταῦτα ἅμα μὲν τῷ Τισσαφέρνει καὶ [τῷ] βασιλεῖ, ὢν παρ᾽ ἐκείνοις, ἄριστα εἶναι νομίζων παρῄνει, ἅμα δὲ τὴν ἑαυτοῦ κάθοδον ἐς τὴν πατρίδα ἐπιθεραπεύων, εἰδώς, εἰ μὴ διαφθερεῖ αὐτήν, ὅτι ἔσται ποτὲ αὐτῷ πείσαντι κατελθεῖν· πεῖσαι δ᾽ ἂν ἐνόμιζε μάλιστα ἐκ τοῦ τοιούτου, εἰ Τισσαφέρνης φαίνοιτο αὐτῷ ἐπιτήδειος ὤν· ὅπερ καὶ ἐγένετο. [8.47.2] ἐπειδὴ γὰρ ᾔσθοντο αὐτὸν ἰσχύοντα παρ᾽ αὐτῷ οἱ ἐν τῇ Σάμῳ Ἀθηναίων στρατιῶται, τὰ μὲν καὶ Ἀλκιβιάδου προσπέμψαντος λόγους ἐς τοὺς δυνατωτάτους αὐτῶν ἄνδρας ὥστε μνησθῆναι περὶ αὐτοῦ ἐς τοὺς βελτίστους τῶν ἀνθρώπων ὅτι ἐπ᾽ ὀλιγαρχίᾳ βούλεται καὶ οὐ πονηρίᾳ οὐδὲ δημοκρατίᾳ τῇ αὐτὸν ἐκβαλούσῃ κατελθὼν καὶ παρασχὼν Τισσαφέρνην φίλον αὐτοῖς ξυμπολιτεύειν, τὸ δὲ πλέον καὶ ἀπὸ σφῶν αὐτῶν οἱ ἐν τῇ Σάμῳ τριήραρχοί τε τῶν Ἀθηναίων καὶ δυνατώτατοι ὥρμηντο ἐς τὸ καταλῦσαι τὴν δημοκρατίαν. [8.48.1] καὶ ἐκινήθη πρότερον ἐν τῷ στρατοπέδῳ τοῦτο καὶ ἐς τὴν πόλιν ἐντεῦθεν ὕστερον ἦλθεν. τῷ τε Ἀλκιβιάδῃ διαβάντες τινὲς ἐκ τῆς Σάμου ἐς λόγους ἦλθον, καὶ ὑποτείνοντος αὐτοῦ Τισσαφέρνην μὲν πρῶτον, ἔπειτα δὲ καὶ βασιλέα φίλον ποιήσειν, εἰ μὴ δημοκρατοῖντο (οὕτω γὰρ ἂν πιστεῦσαι μᾶλλον βασιλέα), πολλὰς ἐλπίδας εἶχον αὐτοί θ᾽ ἑαυτοῖς οἱ δυνατώτατοι τῶν πολιτῶν τὰ πράγματα, οἵπερ καὶ ταλαιπωροῦνται μάλιστα, ἐς ἑαυτοὺς περιποιήσειν καὶ τῶν πολεμίων ἐπικρατήσειν. [8.48.2] ἔς τε τὴν Σάμον ἐλθόντες ξυνίστασάν τε τῶν ἀνθρώπων τοὺς ἐπιτηδείους ἐς ξυνωμοσίαν καὶ ἐς τοὺς πολλοὺς φανερῶς ἔλεγον ὅτι βασιλεὺς σφίσι φίλος ἔσοιτο καὶ χρήματα παρέξοι Ἀλκιβιάδου τε κατελθόντος καὶ μὴ δημοκρατουμένων. [8.48.3] καὶ ὁ μὲν ὄχλος, εἰ καί τι παραυτίκα ἤχθετο τοῖς πρασσομένοις, διὰ τὸ εὔπορον τῆς ἐλπίδος τοῦ παρὰ βασιλέως μισθοῦ ἡσύχαζεν· οἱ δὲ ξυνιστάντες τὴν ὀλιγαρχίαν, ἐπειδὴ τῷ πλήθει ἐκοίνωσαν, αὖθις κἀν σφίσιν αὐτοῖς καὶ τοῦ ἑταιρικοῦ τῷ πλέονι τὰ ἀπὸ τοῦ Ἀλκιβιάδου ἐσκόπουν. [8.48.4] καὶ τοῖς μὲν ἄλλοις ἐφαίνετο εὔπορα καὶ πιστά, Φρυνίχῳ δὲ στρατηγῷ ἔτι ὄντι οὐδὲν ἤρεσκεν, ἀλλ᾽ ὅ τε Ἀλκιβιάδης, ὅπερ καὶ ἦν, οὐδὲν μᾶλλον ὀλιγαρχίας ἢ δημοκρατίας δεῖσθαι ἐδόκει αὐτῷ οὐδ᾽ ἄλλο τι σκοπεῖσθαι ἢ ὅτῳ τρόπῳ ἐκ τοῦ παρόντος κόσμου τὴν πόλιν μεταστήσας ὑπὸ τῶν ἑταίρων παρακληθεὶς κάτεισι, σφίσι δὲ περιοπτέον εἶναι τοῦτο μάλιστα, ὅπως μὴ στασιάσωσιν· [τῷ] βασιλεῖ τε οὐκ εὔπορον εἶναι καὶ Πελοποννησίων ἤδη ὁμοίως ἐν τῇ θαλάσσῃ ὄντων καὶ πόλεις ἐχόντων ἐν τῇ αὐτοῦ ἀρχῇ οὐ τὰς ἐλαχίστας, Ἀθηναίοις προσθέμενον, οἷς οὐ πιστεύει, πράγματα ἔχειν, ἐξὸν Πελοποννησίους, ὑφ᾽ ὧν κακὸν οὐδέν πω πέπονθε, φίλους ποιήσασθαι. [8.48.5] τάς τε ξυμμαχίδας πόλεις, αἷς ὑπεσχῆσθαι δὴ σφᾶς ὀλιγαρχίαν, ὅτι δὴ καὶ αὐτοὶ οὐ δημοκρατήσονται, εὖ εἰδέναι ἔφη ὅτι οὐδὲν μᾶλλον σφίσιν οὔθ᾽ αἱ ἀφεστηκυῖαι προσχωρήσονται οὔθ᾽ αἱ ὑπάρχουσαι βεβαιότεραι ἔσονται· οὐ γὰρ βουλήσεσθαι αὐτοὺς μετ᾽ ὀλιγαρχίας ἢ δημοκρατίας δουλεύειν μᾶλλον ἢ μεθ᾽ ὁποτέρου ἂν τύχωσι τούτων ἐλευθέρους εἶναι· [8.48.6] τούς τε καλοὺς κἀγαθοὺς ὀνομαζομένους οὐκ ἐλάσσω αὐτοὺς νομίζειν σφίσι πράγματα παρέξειν τοῦ δήμου, ποριστὰς ὄντας καὶ ἐσηγητὰς τῶν κακῶν τῷ δήμῳ, ἐξ ὧν τὰ πλείω αὐτοὺς ὠφελεῖσθαι· καὶ τὸ μὲν ἐπ᾽ ἐκείνοις εἶναι καὶ ἄκριτοι ἂν καὶ βιαιότερον ἀποθνῄσκειν, τὸν δὲ δῆμον σφῶν τε καταφυγὴν εἶναι καὶ ἐκείνων σωφρονιστήν. [8.48.7] καὶ ταῦτα παρ᾽ αὐτῶν τῶν ἔργων ἐπισταμένας τὰς πόλεις σαφῶς αὐτὸς εἰδέναι ὅτι οὕτω νομίζουσιν. οὔκουν ἑαυτῷ γε τῶν ἀπ᾽ Ἀλκιβιάδου καὶ ἐν τῷ παρόντι πρασσομένων ἀρέσκειν οὐδέν. [8.49.1] οἱ δὲ ξυλλεγέντες τῶν ἐν τῇ ξυνωμοσίᾳ, ὥσπερ καὶ τὸ πρῶτον αὐτοῖς ἐδόκει, τά τε παρόντα ἐδέχοντο καὶ ἐς τὰς Ἀθήνας πρέσβεις Πείσανδρον καὶ ἄλλους παρεσκευάζοντο πέμπειν, ὅπως περί τε τῆς τοῦ Ἀλκιβιάδου καθόδου πράσσοιεν καὶ τῆς τοῦ ἐκεῖ δήμου καταλύσεως καὶ τὸν Τισσαφέρνην φίλον τοῖς Ἀθηναίοις ποιήσειαν. [8.50.1] γνοὺς δὲ ὁ Φρύνιχος ὅτι ἔσοιτο περὶ τῆς τοῦ Ἀλκιβιάδου καθόδου λόγος καὶ ὅτι Ἀθηναῖοι ἐνδέξονται αὐτήν, δείσας πρὸς τὴν ἐναντίωσιν τῶν ὑφ᾽ αὑτοῦ λεχθέντων μή, ἢν κατέλθῃ, ὡς κωλυτὴν ὄντα κακῶς δρᾷ, τρέπεται ἐπὶ τοιόνδε τι. [8.50.2] πέμπει ὡς τὸν Ἀστύοχον τὸν Λακεδαιμονίων ναύαρχον ἔτι ὄντα τότε περὶ τὴν Μίλητον κρύφα ἐπιστείλας ὅτι Ἀλκιβιάδης αὐτῶν τὰ πράγματα φθείρει Τισσαφέρνην Ἀθηναίοις φίλον ποιῶν, καὶ τἆλλα πάντα σαφῶς ἐγγράψας· ξυγγνώμην δὲ εἶναι ἑαυτῷ περὶ ἀνδρὸς πολεμίου καὶ μετὰ τοῦ τῆς πόλεως ἀξυμφόρου κακόν τι βουλεύειν. [8.50.3] ὁ δὲ Ἀστύοχος τὸν μὲν Ἀλκιβιάδην ἄλλως τε καὶ οὐκέτι ὁμοίως ἐς χεῖρας ἰόντα οὐδὲ διενοεῖτο τιμωρεῖσθαι, ἀνελθὼν δὲ παρ᾽ αὐτὸν ἐς Μαγνησίαν καὶ παρὰ Τισσαφέρνην ἅμα λέγει τε αὐτοῖς τὰ ἐπισταλέντα ἐκ τῆς Σάμου καὶ γίγνεται αὐτὸς μηνυτής, προσέθηκέ τε, ὡς ἐλέγετο, ἐπὶ ἰδίοις κέρδεσι Τισσαφέρνει ἑαυτὸν καὶ περὶ τούτων καὶ περὶ τῶν ἄλλων κοινοῦσθαι· διόπερ καὶ [περὶ] τῆς μισθοφορᾶς οὐκ ἐντελοῦς οὔσης μαλακωτέρως ἀνθήπτετο. [8.50.4] ὁ δὲ Ἀλκιβιάδης εὐθὺς πέμπει κατὰ Φρυνίχου γράμματα ἐς τὴν Σάμον πρὸς τοὺς ἐν τέλει ὄντας οἷα δέδρακε, καὶ ἀξιῶν αὐτὸν ἀποθνῄσκειν. [8.50.5] θορυβούμενος δὲ ὁ Φρύνιχος καὶ πάνυ ἐν τῷ μεγίστῳ κινδύνῳ ὢν διὰ τὸ μήνυμα ἀποστέλλει αὖθις πρὸς τὸν Ἀστύοχον, τά τε πρότερα μεμφόμενος ὅτι οὐ καλῶς ἐκρύφθη καὶ νῦν ὅτι ὅλον τὸ στράτευμα τὸ τῶν Ἀθηναίων ἑτοῖμος εἴη τὸ ἐν τῇ Σάμῳ παρασχεῖν αὐτοῖς διαφθεῖραι, γράψας καθ᾽ ἕκαστα, ἀτειχίστου οὔσης Σάμου, ᾧ ἂν τρόπῳ αὐτὰ πράξειε, καὶ ὅτι ἀνεπίφθονόν οἱ ἤδη εἴη περὶ τῆς ψυχῆς δι᾽ ἐκείνους κινδυνεύοντι καὶ τοῦτο καὶ ἄλλο πᾶν δρᾶσαι μᾶλλον ἢ ὑπὸ τῶν ἐχθίστων αὐτὸν διαφθαρῆναι. ὁ δὲ Ἀστύοχος μηνύει καὶ ταῦτα τῷ Ἀλκιβιάδῃ. [8.51.1] καὶ ὡς προῄσθετο αὐτὸν ὁ Φρύνιχος ἀδικοῦντα καὶ ὅσον οὐ παροῦσαν ἀπὸ τοῦ Ἀλκιβιάδου περὶ τούτων ἐπιστολήν, αὐτὸς προφθάσας τῷ στρατεύματι ἐξάγγελος γίγνεται ὡς οἱ πολέμιοι μέλλουσιν ἀτειχίστου οὔσης τῆς Σάμου καὶ ἅμα τῶν νεῶν οὐ πασῶν ἔνδον ὁρμουσῶν ἐπιθήσεσθαι τῷ στρατοπέδῳ, καὶ ταῦτα σαφῶς πεπυσμένος εἴη, καὶ χρῆναι τειχίζειν τε Σάμον ὡς τάχιστα καὶ τἆλλα ἐν φυλακῇ ἔχειν· ἐστρατήγει δὲ καὶ κύριος ἦν αὐτὸς πράσσων ταῦτα. [8.51.2] καὶ οἱ μὲν τὸν τειχισμόν τε παρεσκευάζοντο καὶ ἐκ τοῦ τοιούτου, καὶ ὣς μέλλουσα, Σάμος θᾶσσον ἐτειχίσθη· αἱ δὲ παρὰ τοῦ Ἀλκιβιάδου ἐπιστολαὶ οὐ πολὺ ὕστερον ἧκον ὅτι προδίδοταί τε τὸ στράτευμα ὑπὸ Φρυνίχου καὶ οἱ πολέμιοι μέλλουσιν ἐπιθήσεσθαι. [8.51.3] δόξας δὲ ὁ Ἀλκιβιάδης οὐ πιστὸς εἶναι, ἀλλὰ τὰ ἀπὸ τῶν πολεμίων προειδὼς τῷ Φρυνίχῳ ὡς ξυνειδότι κατ᾽ ἔχθραν ἀνατιθέναι, οὐδὲν ἔβλαψεν αὐτόν, ἀλλὰ καὶ ξυνεμαρτύρησε μᾶλλον ταὐτὰ ἐσαγγείλας.

[8.47.1] Αυτά συμβούλευε ο Αλκιβιάδης στον Τισσαφέρνη και στον βασιλέα —βρισκόταν στα εδάφη τους— και θεωρούσε ότι ήσαν οι καλύτερες συμβουλές, οι οποίες ταυτόχρονα θα προετοίμαζαν την επιστροφή του στην Αθήνα. Ήξερε ότι αν δεν προκαλούσε την καταστροφή της, θα μπορούσε, κάποια στιγμή, να πείσει τους Αθηναίους να τον ανακαλέσουν και πίστευε ότι θα το κατόρθωνε πιο εύκολα αν τον θεωρούσαν φίλο του Τισσαφέρνη. Αυτό και έγινε. [8.47.2] Οι Αθηναίοι στρατιώτες της Σάμου πληροφορήθηκαν ότι ο Αλκιβιάδης έχει μεγάλη επιρροή στο σατράπη. Ο ίδιος ο Αλκιβιάδης έστειλε μηνύματα στους ισχυρότερους παράγοντες της Σάμου, ν᾽ αναφέρουν τ᾽ όνομά του στους ισχυρότερους πολίτες, λέγοντάς τους ότι επιθυμία του είναι να γυρίσει, αν στην Αθήνα επικρατήσει ολιγαρχικό πολίτευμα και όχι η διεφθαρμένη δημοκρατία που τον είχε διώξει. Θα εξασφάλιζε και την υποστήριξη του Τισσαφέρνη. Τότε πια οι τριήραρχοι της Σάμου, όσο και οι ολιγαρχικοί της Αθήνας, οι οποίοι και μόνοι τους είχαν σκεφθεί να καταλύσουν την δημοκρατία, άρχισαν να εργάζονται δραστήρια για τον σκοπό αυτόν.
[8.48.1] Η κίνηση αυτή άρχισε στο στρατόπεδο της Σάμου και αργότερα επεκτάθηκε και στην Αθήνα. Πέρασαν μερικοί από την Σάμο στην απέναντι ακτή και ήρθαν σε συνεννοήσεις με τον Αλκιβιάδη, ο οποίος τους είπε ότι θα μπορούσε να τους εξασφαλίσει την φιλία του Τισσαφέρνη πρώτα και ύστερα του βασιλέως, αν ανατρέψουν την δημοκρατία, πράγμα που θα ενέπνεε στον βασιλέα μεγαλύτερη εμπιστοσύνη. Τότε οι ισχυρότεροι πολίτες, οι οποίοι και υποφέραν περισσότερο από τον πόλεμο, άρχισαν να έχουν μεγάλες ελπίδες ότι θα μπορέσουν αυτοί να κυβερνήσουν και ότι θα νικήσουν τους εχθρούς. [8.48.2] Γύρισαν πίσω στην Σάμο και οργάνωσαν συνωμοσία με τους ομόφρονές τους. Αλλά και στον πολύ λαό έλεγαν φανερά ότι ο βασιλεύς θα τους υποστηρίξει και θα τους δώσει χρήματα αν ανακαλέσουν τον Αλκιβιάδη και αν ανατρέψουν την δημοκρατία.
[8.48.3] Το πλήθος, στην αρχή, δεν ήταν ευνοϊκό σ᾽ αυτές τις ενέργειες, αλλά δεν αντέδρασε, με την σκέψη ότι ο βασιλεύς θα τους έδινε τακτικά τον μισθό τους. Οι ολιγαρχικοί συνωμότες, αφού πληροφόρησαν το πλήθος, συγκεντρώθηκαν μεταξύ τους και με τους περισσότερους οπαδούς τους και εξέτασαν πάλι, προσεκτικά, τις προτάσεις του Αλκιβιάδη. [8.48.4] Οι περισσότεροι θεώρησαν ότι ήσαν πραγματοποιήσιμες και άξιες εμπιστοσύνης. Αλλά ο Φρύνιχος, ο οποίος ήταν ακόμη στρατηγός, ήταν απόλυτα αντίθετος. Πίστευε —και είχε δίκιο— ότι ο Αλκιβιάδης δεν είχε ιδιαίτερη προτίμηση για την ολιγαρχία ή την δημοκρατία και ότι δεν είχε άλλον σκοπό παρά να βρει τρόπο να προκαλέσει μεταπολίτευση στην Αθήνα, ώστε οι οπαδοί του να τον ανακαλέσουν και να μπορέσει, έτσι, να γυρίσει. Ο στρατηγός υποστήριζε ότι ένα πράγμα κυρίως έπρεπε να φροντίσουν οι στρατηγοί, να μην γίνει εμφύλια σύγκρουση στο στρατόπεδο και ότι δεν ήταν εύκολο για τον βασιλέα, τώρα που οι Πελοποννήσιοι είχαν αποκτήσει την ισοπαλία στην θάλασσα και κατείχαν σημαντικές πολιτείες στην επικράτειά του, να δημιουργήσει δυσκολίες, υποστηρίζοντας τους Αθηναίους, στους οποίους δεν έχει εμπιστοσύνη ενώ μπορούσε να εξασφαλίσει τη φιλία των Πελοποννησίων οι οποίοι δεν του είχαν ποτέ προκαλέσει κανένα κακό. [8.48.5] Τέλος, όσο για τις συμμαχικές πολιτείες, στις οποίες θα έπρεπε να υποσχεθούν ότι θα έχουν ολιγαρχικό πολίτευμα (αφού και οι Αθηναίοι δεν θα είχαν πια δημοκρατία) ο Φρύνιχος είπε ότι ήξερε καλά πως όσες πολιτείες είχαν αποστατήσει, δεν θα προσχωρούσαν πάλι, για τον λόγο αυτόν, στην συμμαχία ούτε και όσες δεν είχαν αποστατήσει θα ήσαν περισσότερο πιστές. Θα προτιμούσαν αντί να είναι δούλοι είτε με ολιγαρχία είτε με δημοκρατία, να είναι ελεύθεροι με οποιοδήποτε από τα δύο πολιτεύματα τύχαινε να έχουν. [8.48.6] Άλλωστε οι συμμαχικές πολιτείες δεν θα πίστευαν ότι οι καλοί και σπουδαίοι Αθηναίοι πολίτες θα τους δημιουργούσαν λιγότερα κακά από ό,τι τους δημιουργούσε η δημοκρατική Αθήνα, αφού αυτοί οι ίδιοι οι λίγοι ήσαν οι εμπνευστές και εισηγητές των κακών που έκανε η δημοκρατία, από τα οποία αυτοί προσπορίζονταν τα περισσότερα οφέλη. Αν λοιπόν, τους εμπιστεύονταν την εξουσία, τότε θα επικρατούσε η βία και οι αυθαίρετες εκτελέσεις, ενώ η δημοκρατία ήταν το καταφύγιο των πολιτών και ο χαλινός των ολιγαρχικών. [8.48.7] Αυτά όλα η πείρα τα έχει διδάξει στις διάφορες πολιτείες και ο Φρύνιχος είπε ότι ξέρει καλά πως έτσι σκέπτονται. Γι᾽ αυτό και ήταν αντίθετος στις προτάσεις του Αλκιβιάδη και σε όσα γίνονταν την στιγμή εκείνη.
[8.49.1] Οι άλλοι, όμως, από τους συνωμότες που είχαν συγκεντρωθεί, επέμειναν στην γνώμη τους. Δέχτηκαν τις προτάσεις κι ετοιμάστηκαν να στείλουν πρέσβεις στην Αθήνα, τον Πείσανδρο και άλλους, για να προετοιμάσουν την ανάκληση του Αλκιβιάδη και την ανατροπή της δημοκρατίας, ώστε να εξασφαλίσουν την φιλία του Τισσαφέρνη προς την Αθήνα.
[8.50.1] Όταν ο Φρύνιχος κατάλαβε ότι οπωσδήποτε θα διατυπωνόταν πρόταση ν᾽ ανακληθεί ο Αλκιβιάδης και ότι ήταν πολύ πιθανό οι Αθηναίοι να την δεχτούν, φοβήθηκε μήπως, επειδή τα όσα είχε πει ήσαν αντίθετα σ᾽ αυτό το σχέδιο, τον βλάψει ο Αλκιβιάδης, αν γύριζε, επειδή είχε σταθεί αντίθετος. Κατέφυγε, λοιπόν, στο ακόλουθο τέχνασμα. [8.50.2] Έστειλε, κρυφά, μήνυμα στον ναύαρχο των Λακεδαιμονίων Αστύοχο, που ήταν στην Μίλητο, και του έλεγε ότι ο Αλκιβιάδης βλάπτει τους Λακεδαιμονίους και στρέφει την φιλία του Τισσαφέρνη προς τους Αθηναίους. Ανέφερε, με λεπτομέρειες, τα όσα γίνονταν. Έγραφε ότι θεωρούσε πως ήταν συγγνωστό να επιδιώκει να βλάψει έναν άνθρωπο που του ήταν μισητός, έστω κι αν τούτο έβλαπτε την πατρίδα του. [8.50.3] Αλλά ο Αστύοχος ούτε σκέφθηκε να εκδικηθεί τον Αλκιβιάδη, τον οποίο άλλωστε δεν είχε, όπως πριν, στην εξουσία του, και πήγε στην Μαγνησία όπου ο Αλκιβιάδης βρισκόταν κοντά στον Τισσαφέρνη. Τους ανακοίνωσε το μήνυμα που είχε λάβει από την Σάμο κι έγινε έτσι ο ίδιος καταδότης. Όπως είπαν, προσφέρθηκε, για προσωπικό του όφελος, να βοηθήσει τον Τισσαφέρνη και για την υπόθεση αυτήν και για άλλα ζητήματα. Γι᾽ αυτό και φάνηκε υποχωρητικός στο ζήτημα της μειωμένης μισθοδοσίας. [8.50.4] Ο Αλκιβιάδης έστειλε αμέσως γράμμα στους αρχηγούς του στρατοπέδου, στην Σάμο, καταγγέλλοντας τον Φρύνιχο και τα όσα είχε κάνει και ζητώντας επιτακτικά να θανατωθεί.
[8.50.5] Ο Φρύνιχος, καταθορυβημένος επειδή το μήνυμα του Αλκιβιάδη τον έβαζε σε έσχατο κίνδυνο, έστειλε και πάλι γράμμα στον Αστύοχο. Του παραπονέθηκε ότι δεν είχε κρατήσει το μυστικό και του έγραψε ότι ήταν έτοιμος τώρα να δώσει στους Πελοποννησίους την δυνατότητα να καταστρέψουν ολόκληρο το αθηναϊκό στράτευμα της Σάμου. Του εξήγησε με λεπτομέρειες πως, αφού η Σάμος ήταν ατείχιστη, θα το κατόρθωνε. Πρόσθεσε ότι τώρα, που κινδύνευε η ζωή του εξαιτίας των όσων είχε κάνει για τους Πελοποννησίους, δεν μπορούσε κανείς να τον κατηγορήσει γι᾽ αυτό που κάνει ή για ό,τι άλλο θα έκανε, για να μην τον σκοτώσουν οι χειρότεροι εχθροί του.
Αλλά και αυτό το μήνυμα το ανακοίνωσε ο Αστύοχος στον Αλκιβιάδη. [8.51.1] Ο Φρύνιχος, όμως, κατάλαβε ότι ο Αστύοχος τον πρόδιδε και ότι από μια στιγμή στην άλλη θα έφτανε γράμμα του Αλκιβιάδη για το όλο ζήτημα. Πρόλαβε, λοιπόν, και ανακοίνωσε ο ίδιος στον στρατό ότι ο εχθρός είχε σκοπό να κάνει επίθεση εναντίον του στρατοπέδου, επειδή η Σάμος ήταν ατείχιστη κι επειδή ένα μόνο μέρος του στόλου ήταν μέσα στο λιμάνι. Είπε ότι οι πληροφορίες του ήσαν ασφαλείς, ότι έπρεπε να περιτειχίσουν την Σάμο όσο το δυνατόν πιο γρήγορα και να βρίσκονται σ᾽ επιφυλακή. Ήταν, άλλωστε, στρατηγός και είχε την εξουσία να εκτελέσει το σχέδιο αυτό. [8.51.2] Οι Αθηναίοι, λοιπόν, άρχισαν να ετοιμάζονται να χτίσουν τείχος. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η οχύρωση της Σάμου που επρόκειτο οπωσδήποτε ν᾽ αρχίσει, έγινε γρηγορότερα. Λίγο αργότερα έφτασε γράμμα του Αλκιβιάδη που ειδοποιούσε ότι ο Φρύνιχος πρόκειται να παραδώσει το στρατόπεδο και ότι ο εχθρός ετοιμάζεται να επιτεθεί. [8.51.3] Αλλά ο στρατός της Σάμου, επειδή δεν του είχε εμπιστοσύνη, πίστεψε ότι ο Αλκιβιάδης, πληροφορημένος για τα σχέδια του εχθρού, κατηγορούσε, από έχθρα, τον Φρύνιχο πως είναι συνεννοημένος με τον εχθρό. Έτσι, όχι μόνο δεν τον έβλαψε, αλλά επιβεβαίωσε με το μήνυμά του τα όσα είχε πει ο Φρύνιχος.