Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ

Ἱστορίαι (7.5.1-7.7.4)

[7.5.1] Ὁ δὲ Γύλιππος ἅμα μὲν ἐτείχιζε τὸ διὰ τῶν Ἐπιπολῶν τεῖχος, τοῖς λίθοις χρώμενος οὓς οἱ Ἀθηναῖοι προπαρεβάλοντο σφίσιν, ἅμα δὲ παρέτασσεν ἐξάγων αἰεὶ πρὸ τοῦ τειχίσματος τοὺς Συρακοσίους καὶ τοὺς ξυμμάχους· καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἀντιπαρετάσσοντο. [7.5.2] ἐπειδὴ δὲ ἔδοξε τῷ Γυλίππῳ καιρὸς εἶναι, ἦρχε τῆς ἐφόδου· καὶ ἐν χερσὶ γενόμενοι ἐμάχοντο μεταξὺ τῶν τειχισμάτων, ᾗ τῆς ἵππου τῶν Συρακοσίων οὐδεμία χρῆσις ἦν. [7.5.3] καὶ νικηθέντων τῶν Συρακοσίων καὶ τῶν ξυμμάχων καὶ νεκροὺς ὑποσπόνδους ἀνελομένων καὶ τῶν Ἀθηναίων τροπαῖον στησάντων, ὁ Γύλιππος ξυγκαλέσας τὸ στράτευμα οὐκ ἔφη τὸ ἁμάρτημα ἐκείνων, ἀλλ᾽ ἑαυτοῦ γενέσθαι· τῆς γὰρ ἵππου καὶ τῶν ἀκοντιστῶν τὴν ὠφελίαν τῇ τάξει ἐντὸς λίαν τῶν τειχῶν ποιήσας ἀφελέσθαι· νῦν οὖν αὖθις ἐπάξειν. [7.5.4] καὶ διανοεῖσθαι οὕτως ἐκέλευεν αὐτοὺς ὡς τῇ μὲν παρασκευῇ οὐκ ἔλασσον ἕξοντας, τῇ δὲ γνώμῃ οὐκ ἀνεκτὸν ἐσόμενον εἰ μὴ ἀξιώσουσι Πελοποννήσιοί τε ὄντες καὶ Δωριῆς Ἰώνων καὶ νησιωτῶν καὶ ξυγκλύδων ἀνθρώπων κρατήσαντες ἐξελάσασθαι ἐκ τῆς χώρας. [7.6.1] καὶ μετὰ ταῦτα, ἐπειδὴ καιρὸς ἦν, αὖθις ἐπῆγεν αὐτούς. ὁ δὲ Νικίας καὶ οἱ Ἀθηναῖοι νομίζοντες, καὶ εἰ ἐκεῖνοι μὴ ἐθέλοιεν μάχης ἄρχειν, ἀναγκαῖον εἶναι σφίσι μὴ περιορᾶν παροικοδομούμενον τὸ τεῖχος (ἤδη γὰρ καὶ ὅσον οὐ παρεληλύθει τὴν τῶν Ἀθηναίων τοῦ τείχους τελευτὴν ἡ ἐκείνων τείχισις, καί, εἰ προέλθοι, ταὐτὸν ἤδη ἐποίει αὐτοῖς νικᾶν τε μαχομένοις διὰ παντὸς καὶ μηδὲ μάχεσθαι), ἀντεπῇσαν οὖν τοῖς Συρακοσίοις. [7.6.2] καὶ ὁ Γύλιππος τοὺς μὲν ὁπλίτας ἔξω τῶν τειχῶν μᾶλλον ἢ πρότερον προαγαγὼν ξυνέμισγεν αὐτοῖς, τοὺς δ᾽ ἱππέας καὶ τοὺς ἀκοντιστὰς ἐκ πλαγίου τάξας τῶν Ἀθηναίων κατὰ τὴν εὐρυχωρίαν, ᾗ τῶν τειχῶν ἀμφοτέρων αἱ ἐργασίαι ἔληγον. [7.6.3] καὶ προσβαλόντες οἱ ἱππῆς ἐν τῇ μάχῃ τῷ εὐωνύμῳ κέρᾳ τῶν Ἀθηναίων, ὅπερ κατ᾽ αὐτοὺς ἦν, ἔτρεψαν· καὶ δι᾽ αὐτὸ καὶ τὸ ἄλλο στράτευμα νικηθὲν ὑπὸ τῶν Συρακοσίων κατηράχθη ἐς τὰ τειχίσματα. [7.6.4] καὶ τῇ ἐπιούσῃ νυκτὶ ἔφθασαν παροικοδομήσαντες καὶ παρελθόντες τὴν τῶν Ἀθηναίων οἰκοδομίαν, ὥστε μηκέτι μήτε αὐτοὶ κωλύεσθαι ὑπ᾽ αὐτῶν, ἐκείνους τε καὶ παντάπασιν ἀπεστερηκέναι, εἰ καὶ κρατοῖεν, μὴ ἂν ἔτι σφᾶς ἀποτειχίσαι.
[7.7.1] Μετὰ δὲ τοῦτο αἵ τε τῶν Κορινθίων νῆες καὶ Ἀμπρακιωτῶν καὶ Λευκαδίων ἐσέπλευσαν αἱ ὑπόλοιποι δώδεκα, λαθοῦσαι τὴν τῶν Ἀθηναίων φυλακήν (ἦρχε δ᾽ αὐτῶν Ἐρασινίδης Κορίνθιος), καὶ ξυνετείχισαν τὸ λοιπὸν τοῖς Συρακοσίοις μέχρι τοῦ ἐγκαρσίου τείχους. [7.7.2] καὶ ὁ Γύλιππος ἐς τὴν ἄλλην Σικελίαν ἐπὶ στρατιάν τε ᾤχετο, καὶ ναυτικὴν καὶ πεζὴν ξυλλέξων, καὶ τῶν πόλεων ἅμα προσαξόμενος εἴ τις ἢ μὴ πρόθυμος ἦν ἢ παντάπασιν ἔτι ἀφειστήκει τοῦ πολέμου. [7.7.3] πρέσβεις τε ἄλλοι τῶν Συρακοσίων καὶ Κορινθίων ἐς Λακεδαίμονα καὶ Κόρινθον ἀπεστάλησαν, ὅπως στρατιὰ ἔτι περαιωθῇ τρόπῳ ᾧ ἂν ἐν ὁλκάσιν ἢ πλοίοις ἢ ἄλλως ὅπως ἂν προχωρῇ, ὡς καὶ τῶν Ἀθηναίων ἐπιμεταπεμπομένων. [7.7.4] οἵ τε Συρακόσιοι ναυτικὸν ἐπλήρουν καὶ ἀνεπειρῶντο ὡς καὶ τούτῳ ἐπιχειρήσοντες, καὶ ἐς τἆλλα πολὺ ἐπέρρωντο.

[7.5.1] Ο Γύλιππος προχωρούσε το χτίσιμο του τείχους που διέσχιζε τις Επιπολές, χρησιμοποιώντας τις πέτρες που είχαν τοποθετήσει οι Αθηναίοι για το δικό τους τείχος και ταυτόχρονα έβγαζε συχνά κι έβαζε σε παράταξη μπροστά από το τείχισμα τους Συρακουσίους και τους συμμάχους. Αντιπαρατάσσονταν και οι Αθηναίοι. [7.5.2] Όταν ο Γύλιππος νόμισε ότι ήρθε η στιγμή, διάταξε έφοδο. Όταν άρχισε η συμπλοκή μάχονταν μεταξύ των τειχισμάτων, εκεί δηλαδή όπου το ιππικό των Συρακουσίων ήταν άχρηστο. [7.5.3] Οι Συρακούσιοι και οι σύμμαχοί τους νικήθηκαν, πήραν με ανακωχή τους νεκρούς τους και οι Αθηναίοι έστησαν τρόπαιο. Ο Γύλιππος συγκέντρωσε τον στρατό και είπε ότι δεν ήσαν εκείνοι υπεύθυνοι για την ήττα, αλλά αυτός ο ίδιος, επειδή, παρατάσσοντας τον στρατό του βαθιά ανάμεσα στα τείχη, τον είχε στερήσει από την βοήθεια του ιππικού και των ακοντιστών. Θα τους οδηγούσε πάλι στην επίθεση. [7.5.4] Τους παρακίνησε να σκεφθούν ότι από άποψη προετοιμασίας δεν θα υστερούσαν σε τίποτε και ότι όσο για το ηθικό, δεν θα ήταν ανεκτό να μην θεωρούν καθήκον τους, Πελοποννήσιοι και Δωριείς αυτοί, να νικήσουν Ίωνες και νησιώτες και μαζέματα, και να τους διώξουν από τη χώρα τους.
[7.6.1] Μετά απ᾽ αυτά, όταν έφτασε η στιγμή, τους οδήγησε και πάλι στη μάχη. Ο Νικίας και οι Αθηναίοι έκριναν ότι, και αν ακόμα ο εχθρός δεν αποφάσιζε να δώσει μάχη, ήταν ανάγκη να εμποδίσουν το χτίσιμο του τείχους που θα έκοβε το δικό τους. (Το εχθρικό τείχος είχε σχεδόν ξεπεράσει την άκρη του δικού τους τείχους και, αν προχωρούσε, τότε, είτε οι Αθηναίοι νικούσαν συνεχώς στις μάχες, είτε δεν πολεμούσαν καθόλου, το αποτέλεσμα θα ήταν το ίδιο). Έκαναν αντεπίθεση εναντίον των Συρακουσίων. [7.6.2] Ο Γύλιππος συγκρούστηκε μαζί τους, αφού τοποθέτησε τους οπλίτες πιο έξω από τα τείχη από ό,τι την προηγούμενη φορά, κι αφού έταξε το ιππικό και τους ακοντιστές του σε λοξή παράταξη στην ευρυχωρία, εκεί όπου σταματούσαν τα έργα για τα δύο τείχη. [7.6.3] Στην μάχη απάνω, το ιππικό έκανε επίθεση εναντίον της αριστερής πτέρυγας των Αθηναίων που ήταν απέναντί του και την έτρεψε σε φυγή. Εξαιτίας αυτού νικήθηκε και ο υπόλοιπος στρατός των Αθηναίων από τους Συρακουσίους και αναγκάστηκε να καταφύγει, κακοπαθαίνοντας, στα τειχίσματα. [7.6.4] Την επόμενη νύχτα οι Συρακούσιοι πρόφτασαν και προχώρησαν το δικό τους τείχος ξεπερνώντας το τείχος των Αθηναίων. Έτσι και τους Συρακουσίους δεν θα μπορούσαν πια να εμποδίζουν οι Αθηναίοι, και θα έχαναν οριστικά την δυνατότητα να τους αποκλείσουν με τείχος, ακόμα κι αν νικούσαν.
[7.7.1] Μετά απ᾽ αυτά μπήκαν στο λιμάνι των Συρακουσών —ξεφεύγοντας την επιτήρηση των Αθηναίων— τα υπόλοιπα δώδεκα καράβια των Κορινθίων, Αμπρακιωτών και Λευκαδίων, με αρχηγό τον Ερασινίδη τον Κορίνθιο και τα πληρώματά τους εργάστηκαν με τους Συρακουσίους για ν᾽ αποτελειώσουν το εγκάρσιο τείχος τους. [7.7.2] Ο Γύλιππος έφυγε σ᾽ άλλα μέρη της Σικελίας για να συγκεντρώσει ναυτική και στρατιωτική βοήθεια και για να προκαλέσει προσχωρήσεις και άλλων πολιτειών από εκείνες που δεν ήσαν πρόθυμες ή που δεν έπαιρναν διόλου μέρος στον πόλεμο. [7.7.3] Έφυγαν και άλλοι πρέσβεις των Συρακουσίων και των Κορινθίων για την Λακεδαίμονα και την Κόρινθο, για να εξασφαλίσουν να σταλεί κι άλλος στρατός ή με φορτηγά ή με εμπορικά ή με οποιοδήποτε άλλο τρόπο, αφού και οι Αθηναίοι είχαν στείλει για να ζητήσουν ενισχύσεις. [7.7.4] Οι Συρακούσιοι ετοίμαζαν στόλο και τον γύμναζαν, ώστε να δοκιμάσουν να επιχειρήσουν κάτι μ᾽ αυτόν και είχαν, γενικά, αναθαρρήσει πολύ.