Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ

Ἱστορίαι (6.94.1-6.98.4)

[6.94.1] Ἅμα δὲ τῷ ἦρι εὐθὺς ἀρχομένῳ τοῦ ἐπιγιγνομένου θέρους οἱ ἐν τῇ Σικελίᾳ Ἀθηναῖοι ἄραντες ἐκ τῆς Κατάνης παρέπλευσαν ἐπὶ Μεγάρων τῶν ἐν τῇ Σικελίᾳ, οὓς ἐπὶ Γέλωνος τοῦ τυράννου, ὥσπερ καὶ πρότερόν μοι εἴρηται, ἀναστήσαντες Συρακόσιοι αὐτοὶ ἔχουσι τὴν γῆν. [6.94.2] ἀποβάντες δὲ ἐδῄωσαν τούς [τε] ἀγροὺς καὶ ἐλθόντες ἐπὶ ἔρυμά τι τῶν Συρακοσίων καὶ οὐχ ἑλόντες αὖθις καὶ πεζῇ καὶ ναυσὶ παρακομισθέντες ἐπὶ τὸν Τηρίαν ποταμὸν τό τε πεδίον ἀναβάντες ἐδῄουν καὶ τὸν σῖτον ἐνεπίμπρασαν, καὶ τῶν Συρακοσίων περιτυχόντες τισὶν οὐ πολλοῖς καὶ ἀποκτείναντές τέ τινας καὶ τροπαῖον στήσαντες ἀνεχώρησαν ἐπὶ τὰς ναῦς. [6.94.3] καὶ ἀποπλεύσαντες ἐς Κατάνην, ἐκεῖθεν δὲ ἐπισιτισάμενοι, πάσῃ τῇ στρατιᾷ ἐχώρουν ἐπὶ Κεντόριπα, Σικελῶν πόλισμα, καὶ προσαγαγόμενοι ὁμολογίᾳ ἀπῇσαν, πιμπράντες ἅμα τὸν σῖτον τῶν τε Ἰνησσαίων καὶ τῶν Ὑβλαίων. [6.94.4] καὶ ἀφικόμενοι ἐς Κατάνην καταλαμβάνουσι τούς τε ἱππέας ἥκοντας ἐκ τῶν Ἀθηνῶν πεντήκοντα καὶ διακοσίους ἄνευ τῶν ἵππων μετὰ σκευῆς, ὡς αὐτόθεν ἵππων πορισθησομένων, καὶ ἱπποτοξότας τριάκοντα καὶ τάλαντα ἀργυρίου τριακόσια.
[6.95.1] Τοῦ δ᾽ αὐτοῦ ἦρος καὶ ἐπ᾽ Ἄργος στρατεύσαντες Λακεδαιμόνιοι μέχρι μὲν Κλεωνῶν ἦλθον, σεισμοῦ δὲ γενομένου ἀπεχώρησαν. καὶ Ἀργεῖοι μετὰ ταῦτα ἐσβαλόντες ἐς τὴν Θυρεᾶτιν ὅμορον οὖσαν λείαν τῶν Λακεδαιμονίων πολλὴν ἔλαβον, ἣ ἐπράθη ταλάντων οὐκ ἔλασσον πέντε καὶ εἴκοσι. [6.95.2] καὶ ὁ Θεσπιῶν δῆμος ἐν τῷ αὐτῷ θέρει οὐ πολὺ ὕστερον ἐπιθέμενος τοῖς τὰς ἀρχὰς ἔχουσιν οὐ κατέσχεν, ἀλλὰ βοηθησάντων Θηβαίων οἱ μὲν ξυνελήφθησαν, οἱ δ᾽ ἐξέπεσον Ἀθήναζε.
[6.96.1] Καὶ οἱ Συρακόσιοι τοῦ αὐτοῦ θέρους, ὡς ἐπύθοντο τούς [τε] ἱππέας ἥκοντας τοῖς Ἀθηναίοις καὶ μέλλοντας ἤδη ἐπὶ σφᾶς ἰέναι, νομίσαντες, ἐὰν μὴ τῶν Ἐπιπολῶν κρατήσωσιν οἱ Ἀθηναῖοι, χωρίου ἀποκρήμνου τε καὶ ὑπὲρ τῆς πόλεως εὐθὺς κειμένου, οὐκ ἂν ῥᾳδίως σφᾶς, οὐδ᾽ εἰ κρατοῖντο μάχῃ, ἀποτειχισθῆναι, διενοοῦντο τὰς προσβάσεις αὐτῶν φυλάσσειν, ὅπως μὴ κατὰ ταύτας λάθωσι σφᾶς ἀναβάντες οἱ πολέμιοι· οὐ γὰρ ἂν ἄλλῃ γε αὐτοὺς δυνηθῆναι. [6.96.2] ἐξήρτηται γὰρ τὸ ἄλλο χωρίον, καὶ μέχρι τῆς πόλεως ἐπικλινές τ᾽ ἐστὶ καὶ ἐπιφανὲς πᾶν ἔσω· καὶ ὠνόμασται ὑπὸ τῶν Συρακοσίων διὰ τὸ ἐπιπολῆς τοῦ ἄλλου εἶναι Ἐπιπολαί. [6.96.3] καὶ οἱ μὲν ἐξελθόντες πανδημεὶ ἐς τὸν λειμῶνα παρὰ τὸν Ἄναπον ποταμὸν ἅμα τῇ ἡμέρᾳ (ἐτύγχανον γὰρ αὐτοῖς καὶ οἱ περὶ τὸν Ἑρμοκράτη στρατηγοὶ ἄρτι παρειληφότες τὴν ἀρχήν) ἐξέτασίν τε ὅπλων ἐποιοῦντο καὶ ἑξακοσίους λογάδας τῶν ὁπλιτῶν ἐξέκριναν πρότερον, ὧν ἦρχε Διόμιλος φυγὰς ἐξ Ἄνδρου, ὅπως τῶν τε Ἐπιπολῶν εἶεν φύλακες, καὶ ἢν ἐς ἄλλο τι δέῃ, ταχὺ ξυνεστῶτες παραγίγνωνται. [6.97.1] οἱ δὲ Ἀθηναῖοι ταύτης τῆς νυκτὸς τῇ ἐπιγιγνομένῃ ἡμέρᾳ ἐξητάζοντο καὶ ἔλαθον αὐτοὺς παντὶ ἤδη τῷ στρατεύματι ἐκ τῆς Κατάνης σχόντες κατὰ τὸν Λέοντα καλούμενον, ὃς ἀπέχει τῶν Ἐπιπολῶν ἓξ ἢ ἑπτὰ σταδίους, καὶ τοὺς πεζοὺς ἀποβιβάσαντες, ταῖς τε ναυσὶν ἐς τὴν Θάψον καθορμισάμενοι· ἔστι δὲ χερσόνησος μὲν ἐν στενῷ ἰσθμῷ προύχουσα ἐς τὸ πέλαγος, τῆς δὲ Συρακοσίων πόλεως οὔτε πλοῦν οὔτε ὁδὸν πολλὴν ἀπέχει. [6.97.2] καὶ ὁ μὲν ναυτικὸς στρατὸς τῶν Ἀθηναίων ἐν τῇ Θάψῳ διασταυρωσάμενος τὸν ἰσθμὸν ἡσύχαζεν· ὁ δὲ πεζὸς ἐχώρει εὐθὺς δρόμῳ πρὸς τὰς Ἐπιπολὰς καὶ φθάνει ἀναβὰς κατὰ τὸν Εὐρύηλον πρὶν τοὺς Συρακοσίους αἰσθομένους ἐκ τοῦ λειμῶνος καὶ τῆς ἐξετάσεως παραγενέσθαι. [6.97.3] ἐβοήθουν δὲ οἵ τε ἄλλοι, ὡς ἕκαστος τάχους εἶχε, καὶ οἱ περὶ τὸν Διόμιλον ἑξακόσιοι· στάδιοι δὲ πρὶν προσμεῖξαι ἐκ τοῦ λειμῶνος ἐγίγνοντο αὐτοῖς οὐκ ἔλασσον ἢ πέντε καὶ εἴκοσι. [6.97.4] προσπεσόντες οὖν αὐτοῖς τοιούτῳ τρόπῳ ἀτακτότερον καὶ μάχῃ νικηθέντες οἱ Συρακόσιοι ἐπὶ ταῖς Ἐπιπολαῖς ἀνεχώρησαν ἐς τὴν πόλιν· καὶ ὅ τε Διόμιλος ἀποθνῄσκει καὶ τῶν ἄλλων ὡς τριακόσιοι. [6.97.5] καὶ μετὰ τοῦτο οἱ Ἀθηναῖοι τροπαῖόν τε στήσαντες καὶ τοὺς νεκροὺς ὑποσπόνδους ἀποδόντες τοῖς Συρακοσίοις, πρὸς τὴν πόλιν αὐτὴν τῇ ὑστεραίᾳ ἐπικαταβάντες, ὡς οὐκ ἐπεξῇσαν αὐτοῖς, ἐπαναχωρήσαντες φρούριον ἐπὶ τῷ Λαβδάλῳ ᾠκοδόμησαν, ἐπ᾽ ἄκροις τοῖς κρημνοῖς τῶν Ἐπιπολῶν, ὁρῶν πρὸς τὰ Μέγαρα, ὅπως εἴη αὐτοῖς, ὁπότε προΐοιεν ἢ μαχούμενοι ἢ τειχιοῦντες, τοῖς τε σκεύεσι καὶ τοῖς χρήμασιν ἀποθήκη. [6.98.1] καὶ οὐ πολλῷ ὕστερον αὐτοῖς ἦλθον ἔκ τε Ἐγέστης ἱππῆς τριακόσιοι καὶ Σικελῶν καὶ Ναξίων καὶ ἄλλων τινῶν ὡς ἑκατόν· καὶ Ἀθηναίων ὑπῆρχον πεντήκοντα καὶ διακόσιοι, οἷς ἵππους τοὺς μὲν παρ᾽ Ἐγεσταίων καὶ Καταναίων ἔλαβον, τοὺς δ᾽ ἐπρίαντο, καὶ ξύμπαντες πεντήκοντα καὶ ἑξακόσιοι ἱππῆς ξυνελέγησαν. [6.98.2] καὶ καταστήσαντες ἐν τῷ Λαβδάλῳ φυλακὴν ἐχώρουν πρὸς τὴν Συκῆν οἱ Ἀθηναῖοι, ἵναπερ καθεζόμενοι ἐτείχισαν τὸν κύκλον διὰ τάχους. καὶ ἔκπληξιν τοῖς Συρακοσίοις παρέσχον τῷ τάχει τῆς οἰκοδομίας· καὶ ἐπεξελθόντες μάχην διενοοῦντο ποιεῖσθαι καὶ μὴ περιορᾶν. [6.98.3] καὶ ἤδη ἀντιπαρατασσομένων ἀλλήλοις οἱ τῶν Συρακοσίων στρατηγοὶ ὡς ἑώρων σφίσι τὸ στράτευμα διεσπασμένον τε καὶ οὐ ῥᾳδίως ξυντασσόμενον, ἀνήγαγον πάλιν ἐς τὴν πόλιν πλὴν μέρους τινὸς τῶν ἱππέων· οὗτοι δὲ ὑπομένοντες ἐκώλυον τοὺς Ἀθηναίους λιθοφορεῖν τε καὶ ἀποσκίδνασθαι μακροτέραν. [6.98.4] καὶ τῶν Ἀθηναίων φυλὴ μία τῶν ὁπλιτῶν καὶ οἱ ἱππῆς μετ᾽ αὐτῶν πάντες ἐτρέψαντο τοὺς τῶν Συρακοσίων ἱππέας προσβαλόντες, καὶ ἀπέκτεινάν τέ τινας καὶ τροπαῖον τῆς ἱππομαχίας ἔστησαν.

[6.94.1] Μόλις μπήκε η άνοιξη του επόμενου καλοκαιριού, οι Αθηναίοι που ήσαν στην Σικελία, έφυγαν από την Κατάνη και, παραπλέοντας τις ακτές, πήγαν στα Μέγαρα της Σικελίας από όπου (όπως διηγήθηκα πρωτύτερα) οι Συρακούσιοι, τον καιρό που τύραννος ήταν ο Γέλων, έδιωξαν τους κατοίκους και τώρα κατέχουν αυτήν την περιοχή. [6.94.2] Οι Αθηναίοι έκαναν απόβαση, ρήμαξαν τα χωράφια και βάδισαν εναντίον ενός μικρού φρουρίου των Συρακουσών. Δεν μπόρεσαν να το κυριέψουν και γύρισαν πάλι πίσω, ο στρατός από στεριά και ο στόλος παραπλέοντας τις ακτές, έως τον Τηρία ποταμό. Από εκεί προχώρησαν στο εσωτερικό, κατάστρεψαν την περιοχή κι έβαλαν φωτιά στα σπαρτά. Συνάντησαν, κατά τύχη, μια μικρή μονάδα Συρακουσίους, σκότωσαν μερικούς, έστησαν τρόπαιο, γύρισαν στα καράβια τους [6.94.3] και ξεκίνησαν για την Κατάνη. Από εκεί, αφού πήραν ανεφοδιασμό, ξεκίνησαν με όλο τους τον στρατό για τα Κεντόριπα, μικρό σικελικό οικισμό, και αφού τα ανάγκασαν να συνθηκολογήσουν, έφυγαν αφού έκαψαν τα σπαρτά των Ινησσαίων και των Υβλαίων. [6.94.4] Όταν έφτασαν στην Κατάνη βρήκαν εκεί διακόσιους πενήντα ιππείς με την εξάρτυσή τους αλλά χωρίς άλογα (έπρεπε τ᾽ άλογα να τα προμηθευτούν επί τόπου), τριάντα ιπποτοξότες και τριακόσια τάλαντα ασήμι.
[6.95.1] Την ίδια άνοιξη οι Λακεδαιμόνιοι έκαναν εκστρατεία εναντίον του Άργους, έφτασαν έως τις Κλεωνές, αλλά έγινε σεισμός και γύρισαν πίσω. Μετά απ᾽ αυτό οι Αργείοι έκαναν εισβολή στην Θυρέα που συνορεύει μαζί τους και πήραν από τους Λακεδαιμονίους σημαντική λεία η οποία άμα πουλήθηκε έδωσε είκοσι πέντε τουλάχιστο τάλαντα. [6.95.2] Το ίδιο καλοκαίρι, λίγο αργότερα, οι δημοκρατικοί των Θεσπιών προσπάθησαν ν᾽ ανατρέψουν εκείνους που ήσαν στην εξουσία, αλλά απέτυχαν, γιατί έφτασε βοήθεια από την Θήβα κι έτσι άλλοι απ᾽ αυτούς πιάστηκαν, ενώ άλλοι αναγκάστηκαν να φύγουν στην Αθήνα.
[6.96.1] Το ίδιο καλοκαίρι, όταν οι Συρακούσιοι πληροφορήθηκαν ότι οι Αθηναίοι είχαν ενισχυθεί με ιππικό και ότι επρόκειτο να έρθουν σύντομα να τους χτυπήσουν σκέφθηκαν πως, αν οι Αθηναίοι δεν εξασφαλίσουν τις Επιπολές —μέρος απόκρημνο και ψηλό που δεσπόζει στην πολιτεία— δεν θα τους ήταν εύκολο, κι αν νικούσαν σε μάχη, ν᾽ αποκλείσουν την πολιτεία με τείχος. Είχαν σκοπό να φρουρούν τις προσβάσεις, ώστε να μην μπορέσουν οι εχθροί ν᾽ ανεβούν εκεί χωρίς να τους αντιληφθούν. Δεν ήταν δυνατόν ν᾽ ανέβουν και από άλλη πλευρά, [6.96.2] γιατί όλη η άλλη τοποθεσία καταλήγει απότομα σε γκρεμούς και είναι κατηφορική προς την πολιτεία, από την οποία φαίνεται ολόκληρη. Οι Συρακούσιοι ονόμασαν το μέρος αυτό Επιπολές, επειδή υψώνεται επάνω απ᾽ όλη την περιοχή. [6.96.3] Με την αυγή οι Συρακούσιοι βγήκαν με όλες τις δυνάμεις τους και παρατάχθηκαν στα λιβάδια που βρίσκονται κοντά στον Άναπο ποταμό. Ο Ερμοκράτης και οι συνάδελφοί του στρατηγοί είχαν μόλις αναλάβει την διοίκηση. Έγινε γενική επιθεώρηση του οπλισμού, αφού όμως, ξεχώρισαν εξακόσιους διαλεχτούς οι οποίοι, με αρχηγό τον Διόμιλο, φυγάδα από την Άνδρο, θα φύλαγαν τις Επιπολές και θα ήσαν έτοιμοι να βοηθήσουν αμέσως, όλοι μαζί, όπου θα παρουσιαζόταν ανάγκη.
[6.97.1] Την νύχτα εκείνη, πριν από την ημέρα της γενικής επιθεώρησης, οι Αθηναίοι που είχαν ξεκινήσει με όλο τους τον στρατό από την Κατάνη, κατόρθωσαν να φθάσουν απαρατήρητοι στην τοποθεσία που ονομάζεται Λέων, και απέχει από τις Επιπολές έξι έως επτά στάδια. Αποβίβασαν τους πεζούς και άραξαν τα καράβια τους στην Θάψο. Είναι μια χερσόνησος με στενό ισθμό, που εξέχει στο πέλαγος και δεν απέχει πολύ από τις Συρακούσες ούτε από στεριά ούτε από θάλασσα. [6.97.2] Το ναυτικό των Αθηναίων, αφού οχύρωσε τον ισθμό με φράχτη από πασσάλους, έμεινε σε ανάπαυση. Το πεζικό, όμως, προχώρησε τρέχοντας προς τις Επιπολές, όπου πρόφτασε να ανέβει από τον Ευρύαλο, προτού οι Συρακούσιοι τον καταλάβουν και τρέξουν από το λιβάδι όπου γινόταν η επιθεώρηση. [6.97.3] Έτρεξαν, όμως, όλοι όσο μπορούσαν πιο γρήγορα και μαζί τους ο Διόμιλος με τους εξακόσιους. Αλλά για να φτάσουν τον εχθρό, έπρεπε να καλύψουν απόσταση τουλάχιστον είκοσι πέντε στάδια. [6.97.4] Έτσι έκαναν επίθεση με πολλήν αταξία, νικήθηκαν στην μάχη στις Επιπολές και αποσύρθηκαν μέσα στην πολιτεία. Σκοτώθηκαν τριακόσιοι, περίπου, και ο Διόμιλος. [6.97.5] Μετά απ᾽ αυτό οι Αθηναίοι έστησαν τρόπαιο κι έδωσαν στους Συρακουσίους τους νεκρούς τους μ᾽ εκεχειρία. Την επομένη κατέβηκαν εναντίον της πολιτείας, αλλά επειδή οι Συρακούσιοι δεν βγήκαν να δώσουν μάχη, αποσύρθηκαν κι έκτισαν ένα φρούριο στο Λάβδαλον (στην άκρη του γκρεμού των Επιπολών) που έβλεπε προς τα Μέγαρα, ώστε να το χρησιμοποιούν για ν᾽ αποθέτουν το υλικό τους και τον ανεφοδιασμό τους κάθε φορά που θ᾽ απομακρύνονταν είτε για να δώσουν μάχη είτε για να χτίσουν τείχος.
[6.98.1] Λίγο αργότερα τους ήρθαν τριακόσιοι ιππείς από την Έγεστα και άλλοι εκατό από τους Σικελούς, τους Ναξίους και άλλους. Οι Αθηναίοι είχαν διακόσιους πενήντα που είχαν αγοράσει άλογα ή τα είχαν προμηθευτεί από τους Εγεσταίους και τους Καταναίους. Ολόκληρο το ιππικό αριθμούσε εξακόσιους πενήντα ιππείς. [6.98.2] Αφού έβαλαν φρουρά στο Λάβδαλον, οι Αθηναίοι προχώρησαν προς την Συκή όπου εγκαταστάθηκαν κι έχτισαν γρήγορα το κυκλικό τείχος. Η ταχύτητα με την οποία το έχτισαν προκάλεσε μεγάλη έκπληξη στους Συρακουσίους, οι οποίοι έκαναν έξοδο για να δώσουν μάχη και να μην αδρανήσουν. [6.98.3] Οι δύο στρατοί είχαν κιόλας αντιπαραταχτεί όταν οι στρατηγοί των Συρακουσίων, βλέποντας ότι ο στρατός τους ήταν χωρισμένος σε τμήματα και δεν μπορούσε εύκολα να σχηματίσει μέτωπο, τον οδήγησαν πίσω πάλι στην πολιτεία, εκτός από ένα μέρος του ιππικού που εμπόδιζε τους Αθηναίους να μεταφέρουν πέτρες και ν᾽ απομακρύνονται πολύ. [6.98.4] Η μονάδα μιας φυλής των Αθηναίων οπλιτών και το ιππικό χτύπησαν τους Συρακουσίους ιππείς, τους ανάγκασαν να φύγουν και σκότωσαν μερικούς. Έστησαν τρόπαιο για την μάχη αυτή του ιππικού.