Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ

Ἱστορίαι (6.87.1-6.88.6)

[6.87.1] «Ἀλλὰ μήτε ὑμεῖς, ὦ Καμαριναῖοι, ταῖς τῶνδε διαβολαῖς ἀναπείθεσθε μήτε οἱ ἄλλοι· εἰρήκαμεν δ᾽ ὑμῖν πᾶσαν τὴν ἀλήθειαν περὶ ὧν ὑποπτευόμεθα, καὶ ἔτι ἐν κεφαλαίοις ὑπομνήσαντες ἀξιώσομεν πείθειν. [6.87.2] φαμὲν γὰρ ἄρχειν μὲν τῶν ἐκεῖ, ἵνα μὴ ὑπακούωμεν ἄλλου, ἐλευθεροῦν δὲ τὰ ἐνθάδε, ὅπως μὴ ὑπ᾽ αὐτῶν βλαπτώμεθα, πολλὰ δ᾽ ἀναγκάζεσθαι πράσσειν, διότι καὶ πολλὰ φυλασσόμεθα, ξύμμαχοι δὲ καὶ νῦν καὶ πρότερον τοῖς ἐνθάδε ὑμῶν ἀδικουμένοις οὐκ ἄκλητοι, παρακληθέντες δὲ ἥκειν. [6.87.3] καὶ ὑμεῖς μήθ᾽ ὡς δικασταὶ γενόμενοι τῶν ἡμῖν ποιουμένων μήθ᾽ ὡς σωφρονισταί, ὃ χαλεπὸν ἤδη, ἀποτρέπειν πειρᾶσθε, καθ᾽ ὅσον δέ τι ὑμῖν τῆς ἡμετέρας πολυπραγμοσύνης καὶ τρόπου τὸ αὐτὸ ξυμφέρει, τούτῳ ἀπολαβόντες χρήσασθε, καὶ νομίσατε μὴ πάντας ἐν ἴσῳ βλάπτειν αὐτά, πολὺ δὲ πλείους τῶν Ἑλλήνων καὶ ὠφελεῖν· [6.87.4] ἐν παντὶ γὰρ πᾶς χωρίῳ, καὶ ᾧ μὴ ὑπάρχομεν, ὅ τε οἰόμενος ἀδικήσεσθαι καὶ ὁ ἐπιβουλεύων διὰ τὸ ἑτοίμην ὑπεῖναι ἐλπίδα τῷ μὲν ἀντιτυχεῖν ἐπικουρίας ἀφ᾽ ἡμῶν, τῷ δὲ εἰ ἥξομεν, μὴ ἀδεεῖ εἶναι κινδυνεύειν, ἀμφότεροι ἀναγκάζονται ὁ μὲν ἄκων σωφρονεῖν, ὁ δ᾽ ἀπραγμόνως σῴζεσθαι. [6.87.5] ταύτην οὖν τὴν κοινὴν τῷ τε δεομένῳ καὶ ὑμῖν νῦν παροῦσαν ἀσφάλειαν μὴ ἀπώσησθε, ἀλλ᾽ ἐξισώσαντες τοῖς ἄλλοις μεθ᾽ ἡμῶν τοῖς Συρακοσίοις, ἀντὶ τοῦ αἰεὶ φυλάσσεσθαι αὐτούς, καὶ ἀντεπιβουλεῦσαί ποτε ἐκ τοῦ ὁμοίου μεταλάβετε.»
[6.88.1] Τοιαῦτα δὲ ὁ Εὔφημος εἶπεν. οἱ δὲ Καμαριναῖοι ἐπεπόνθεσαν τοιόνδε. τοῖς μὲν Ἀθηναίοις εὖνοι ἦσαν, πλὴν καθ᾽ ὅσον [εἰ] τὴν Σικελίαν ᾤοντο αὐτοὺς δουλώσεσθαι, τοῖς δὲ Συρακοσίοις αἰεὶ κατὰ τὸ ὅμορον διάφοροι· δεδιότες δ᾽ οὐχ ἧσσον τοὺς Συρακοσίους ἐγγὺς ὄντας μὴ καὶ ἄνευ σφῶν περιγένωνται, τό τε πρῶτον αὐτοῖς τοὺς ὀλίγους ἱππέας ἔπεμψαν καὶ τὸ λοιπὸν ἐδόκει αὐτοῖς ὑπουργεῖν μὲν τοῖς Συρακοσίοις μᾶλλον ἔργῳ, ὡς ἂν δύνωνται μετριώτατα, ἐν δὲ τῷ παρόντι, ἵνα μηδὲ τοῖς Ἀθηναίοις ἔλασσον δοκῶσι νεῖμαι, ἐπειδὴ καὶ ἐπικρατέστεροι τῇ μάχῃ ἐγένοντο, λόγῳ ἀποκρίνασθαι ἴσα ἀμφοτέροις. [6.88.2] καὶ οὕτω βουλευσάμενοι ἀπεκρίναντο, ἐπειδὴ τυγχάνει ἀμφοτέροις οὖσι ξυμμάχοις σφῶν πρὸς ἀλλήλους πόλεμος ὤν, εὔορκον δοκεῖν εἶναι σφίσιν ἐν τῷ παρόντι μηδετέροις ἀμύνειν. καὶ οἱ πρέσβεις ἑκατέρων ἀπῆλθον.
[6.88.3] Καὶ οἱ μὲν Συρακόσιοι τὰ καθ᾽ ἑαυτοὺς ἐξηρτύοντο ἐς τὸν πόλεμον, οἱ δ᾽ Ἀθηναῖοι ἐν τῇ Νάξῳ ἐστρατοπεδευμένοι τὰ πρὸς τοὺς Σικελοὺς ἔπρασσον ὅπως αὐτοῖς ὡς πλεῖστοι προσχωρήσονται. [6.88.4] καὶ οἱ μὲν πρὸς τὰ πεδία μᾶλλον τῶν Σικελῶν ὑπήκοοι ὄντες τῶν Συρακοσίων οἱ πολλοὶ ἀφειστήκεσαν· τῶν δὲ τὴν μεσόγειαν ἐχόντων αὐτόνομοι οὖσαι καὶ πρότερον αἰεὶ ‹αἱ› οἰκήσεις εὐθὺς πλὴν ὀλίγοι μετὰ τῶν Ἀθηναίων ἦσαν, καὶ σῖτόν τε κατεκόμιζον τῷ στρατεύματι καὶ εἰσὶν οἳ καὶ χρήματα. [6.88.5] ἐπὶ δὲ τοὺς μὴ προσχωροῦντας οἱ Ἀθηναῖοι στρατεύοντες τοὺς μὲν προσηνάγκαζον, τοὺς δὲ καὶ ὑπὸ τῶν Συρακοσίων φρουρούς τε πεμπόντων καὶ βοηθούντων ἀπεκωλύοντο. τόν τε χειμῶνα μεθορμισάμενοι ἐκ τῆς Νάξου ἐς τὴν Κατάνην καὶ τὸ στρατόπεδον ὃ κατεκαύθη ὑπὸ τῶν Συρακοσίων αὖθις ἀνορθώσαντες διεχείμαζον. [6.88.6] καὶ ἔπεμψαν μὲν ἐς Καρχηδόνα τριήρη περὶ φιλίας, εἰ δύναιντό τι ὠφελεῖσθαι, ἔπεμψαν δὲ καὶ ἐς Τυρσηνίαν, ἔστιν ὧν πόλεων ἐπαγγελλομένων καὶ αὐτῶν ξυμπολεμεῖν. περιήγγελλον δὲ καὶ τοῖς Σικελοῖς καὶ ἐς τὴν Ἔγεσταν πέμψαντες ἐκέλευον ἵππους σφίσιν ὡς πλείστους πέμπειν, καὶ τἆλλα ἐς τὸν περιτειχισμόν, πλινθία καὶ σίδηρον, ἡτοίμαζον, καὶ ὅσα ἔδει, ὡς ἅμα τῷ ἦρι ἑξόμενοι τοῦ πολέμου.

[6.87.1] »Μην παρασυρθείτε, Καμαριναίοι, ούτε σεις ούτε οι άλλοι Σικελιώτες, από τις διαβολές τους. Σας είπαμε όλη την αλήθεια σχετικά με τις υποψίες που υπάρχουν εναντίον μας, με την αξίωση να σας πείσομε. [6.87.2] Δηλώνομε ότι ασκούμε την ηγεμονία μας στην Ελλάδα για να μην γίνομε εμείς υπήκοοι άλλων, ότι ήρθαμε εδώ ελευθερωτές για να εμποδίσομε να μας βλάπτουν, ότι είμαστε αναγκασμένοι να επεμβαίνομε σε πολλά μέρη επειδή από πολλά έχομε να προφυλαχτούμε, ότι και τώρα, όπως και πριν, ήρθαμε εδώ σαν σύμμαχοι εκείνων που αδικούνται. Δεν ήρθαμε άκλητοι, αλλά αφού μας κάλεσαν. [6.87.3] Και σεις μην γίνετε δικαστές ή δάσκαλοι τιμωροί των ενεργειών μας και μην προσπαθήσετε —πράγμα που τώρα θα ήταν δύσκολο— να μας αποτρέψετε από τον σκοπό μας, αλλά εάν υπάρχει κάτι στην δραστηριότητά μας και στην πολιτική μας το οποίο να εξυπηρετεί τα κοινά μας συμφέροντα, επωφεληθείτε απ᾽ αυτό και πιστέψετε ότι οι ενέργειές μας δεν βλάπτουν όλους τους Έλληνες. Αντίθετα μάλιστα, ωφελούν τους περισσότερους. [6.87.4] Όλοι και παντού, ακόμα κι εκεί όπου δεν είμαστε παρόντες, είτε εκείνοι που θεωρούν ότι αδικούνται είτε εκείνοι που σχεδιάζουν να κάνουν κάποια αδικία, έχουν και οι δυο κάποιο αίσθημα προσμονής: Εκείνοι που φοβούνται μήπως αδικηθούν, ελπίζουν ότι θα πάμε να τους βοηθήσομε εναντίον της απειλής, εκείνοι που σχεδιάζουν την αδικία, φοβούνται ότι, αν εμφανιστούμε, δεν θα δράσουν ακίνδυνα. Έτσι και οι δυο βρίσκονται αναγκασμένοι ο ένας να μένει ήσυχος παρά την θέλησή του και ο άλλος να έχει προστασία χωρίς να κοπιάζει. [6.87.5] Αυτήν λοιπόν, την κοινή ασφάλεια που σας προσφέρεται, και σε σας και σ᾽ όποιον την ζητήσει, μην την αποκρούσετε αλλά ενεργήσετε σαν τους άλλους. Αντί να φυλάγεστε συνεχώς από τους Συρακουσίους, ελάτε με το μέρος μας και αρχίσετε και σεις, επιτέλους, να τους ανταποδίνετε τα ίσα, απειλώντας τους με την σειρά σας».
[6.88.1] Αυτά τους είπε ο Εύφημος. Τα αισθήματα των Καμαριναίων ήσαν, περίπου, τα εξής: Είχαν, βέβαια, φιλικές διαθέσεις προς τους Αθηναίους, αν και υποψιάζονταν ότι σκοπός τους ήταν να υποδουλώσουν την Σικελία. Με τους Συρακουσίους είχαν από πάντα διαφορές, επειδή ήσαν γείτονές τους. Αλλά εξαιτίας αυτής της γειτονίας φοβόνταν μήπως οι Συρακούσιοι νικήσουν και χωρίς την βοήθειά τους —γι᾽ αυτό τους είχαν στείλει, την πρώτη φορά, το λίγο ιππικό— και είχαν σκοπό να εξακολουθήσουν μάλλον να βοηθούν τους Συρακουσίους, αλλά όσο μπορούσαν λιγότερο. Προς το παρόν όμως, για να μην φανεί ότι δεν αποδίδουν ίση σημασία στους Αθηναίους, οι οποίοι άλλωστε είχαν νικήσει στη μάχη, αποφάσισαν να δώσουν όμοια απάντηση και στους δύο. [6.88.2] Αυτή την απόφαση πήραν κι έδωσαν την απόκριση ότι, αφού ήσαν και οι δύο σύμμαχοί τους, αλλά πολεμούσαν μεταξύ τους, θεωρούσαν ότι, για να σεβαστούν τους όρκους τους, έπρεπε να μείνουν ουδέτεροι στην περίπτωση αυτή. Έτσι έφυγαν και οι δυο πρεσβείες. [6.88.3] Οι Συρακούσιοι εξακολούθησαν τις πολεμικές τους ετοιμασίες, ενώ οι Αθηναίοι ήσαν στρατοπεδευμένοι στην Νάξο και διαπραγματεύονταν με τους Σικελούς για να προσελκύσουν όσο το δυνατόν περισσότερους με το μέρος τους. [6.88.4] Λίγοι αποστάτησαν, από εκείνους που κατοικούσαν στις πεδινές περιοχές και ήσαν υπήκοοι των Συρακουσών. Όσοι, όμως, κατοικούσαν τα μεσόγεια, οι οποίοι είχαν από πάντα αυτόνομους συνοικισμούς, πήραν αμέσως το μέρος των Αθηναίων, εκτός από λίγους, και κατέβαζαν στο στρατόπεδο τρόφιμα, μερικοί μάλιστα και χρήματα. [6.88.5] Εναντίον εκείνων που δεν προσχωρούσαν, οι Αθηναίοι έκαναν επιχειρήσεις και αλλού τους ανάγκαζαν να προσχωρήσουν, αλλού, όμως, τους εμπόδιζαν οι Συρακούσιοι που έστελναν βοήθεια ή φρουρές. Στο διάστημα του χειμώνα οι Αθηναίοι άλλαξαν ορμητήριο από την Νάξο στην Κατάνη και αφού επισκεύασαν το στρατόπεδο που είχαν κάψει οι Συρακούσιοι, πέρασαν εκεί τον χειμώνα τους. [6.88.6] Έστειλαν ένα καράβι στην Καρχηδόνα με αποστολή φιλίας για να δουν αν μπορούσαν να έχουν κάποια ωφέλεια από εκεί. Έστειλαν και στην Τυρρηνία, όπου μερικές πολιτείες προσφέρονταν αυθόρμητα να συμπολεμήσουν. Έστειλαν και στους Σικελιώτες και ζήτησαν από την Έγεστα να τους στείλει όσο το δυνατόν περισσότερα άλογα. Συγκέντρωσαν, επίσης, όσα χρειάζονταν για περιτειχισμό, τούβλα και σίδερα, με σκοπό ν᾽ αρχίσουν τις επιχειρήσεις μόλις έρθει η άνοιξη.