Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΞΕΝΟΦΩΝ

Οἰκονομικός (9.1-21.12)


[9.1] Καὶ τί δή; ἡ γυνὴ ἐδόκει σοι, ἔφην ἐγώ, ὦ Ἰσχόμαχε, πώς τι ὑπακούειν ὧν σὺ ἐσπούδαζες διδάσκων;
Τί δέ, εἰ μὴ ὑπισχνεῖτό γε ἐπιμελήσεσθαι καὶ φανερὰ ἦν ἡδομένη ἰσχυρῶς, ὥσπερ ἐξ ἀμηχανίας εὐπορίαν τινὰ ηὑρηκυῖα, καὶ ἐδεῖτό μου ὡς τάχιστα ᾗπερ ἔλεγον διατάξαι.
[9.2] Καὶ πῶς δή, ἔφην ἐγώ, ὦ Ἰσχόμαχε, διέταξας αὐτῇ;
Τί δ᾽, εἰ μὴ τῆς γε οἰκίας τὴν δύναμιν ἔδοξέ μοι πρῶτον ἐπιδεῖξαι αὐτῇ. οὐ γὰρ ποικίλμασι κεκόσμηται, ὦ Σώκρατες, ἀλλὰ τὰ οἰκήματα ᾠκοδόμηται πρὸς αὐτὸ τοῦτο ἐσκεμμένα, ὅπως ἀγγεῖα ὡς συμφορώτατα ᾖ τοῖς μέλλουσιν ἐν αὐτοῖς ἔσεσθαι· ὥστε αὐτὰ ἐκάλει τὰ πρέποντα εἶναι ἐν ἑκάστῳ. [9.3] ὁ μὲν γὰρ θάλαμος ἐν ὀχυρῷ ὢν τὰ πλείστου ἄξια καὶ στρώματα καὶ σκεύη παρεκάλει, τὰ δὲ ξηρὰ τῶν στεγνῶν τὸν σῖτον, τὰ δὲ ψυχεινὰ τὸν οἶνον, τὰ δὲ φανὰ ὅσα φάους δεόμενα ἔργα τε καὶ σκεύη ἐστί. [9.4] καὶ διαιτητήρια δὲ τοῖς ἀνθρώποις ἐπεδείκνυον αὐτῇ κεκαλλωπισμένα τοῦ μὲν θέρους ἔχειν ψυχεινά, τοῦ δὲ χειμῶνος ἀλεεινά. καὶ σύμπασαν δὲ τὴν οἰκίαν ἐπέδειξα αὐτῇ ὅτι πρὸς μεσημβρίαν ἀναπέπταται, ὥστε εὔδηλον εἶναι ὅτι χειμῶνος μὲν εὐήλιός ἐστι, τοῦ δὲ θέρους εὔσκιος. [9.5] ἔδειξα δὲ καὶ τὴν γυναικωνῖτιν αὐτῇ, θύρᾳ βαλανωτῇ ὡρισμένην ἀπὸ τῆς ἀνδρωνίτιδος, ἵνα μήτε ἐκφέρηται ἔνδοθεν ὅ τι μὴ δεῖ μήτε τεκνοποιῶνται οἱ οἰκέται ἄνευ τῆς ἡμετέρας γνώμης. οἱ μὲν γὰρ χρηστοὶ παιδοποιησάμενοι εὐνούστεροι ὡς ἐπὶ τὸ πολύ, οἱ δὲ πονηροὶ συζυγέντες εὐπορώτεροι πρὸς τὸ κακουργεῖν γίγνονται. [9.6] ἐπεὶ δὲ ταῦτα διήλθομεν, ἔφη, οὕτω δὴ ἤδη κατὰ φυλὰς διεκρίνομεν τὰ ἔπιπλα. ἠρχόμεθα δὲ πρῶτον, ἔφη, ἁθροίζοντες, οἷς ἀμφὶ θυσίας χρώμεθα. μετὰ ταῦτα κόσμον γυναικὸς τὸν εἰς ἑορτὰς διῃροῦμεν, ἐσθῆτα ἀνδρὸς τὴν εἰς ἑορτὰς καὶ πόλεμον, καὶ στρώματα ἐν γυναικωνίτιδι, στρώματα ἐν ἀνδρωνίτιδι, ὑποδήματα γυναικεῖα, ὑποδήματα ἀνδρεῖα. [9.7] ὅπλων ἄλλη φυλή, ἄλλη ταλασιουργικῶν ὀργάνων, ἄλλη σιτοποιικῶν, ἄλλη ὀψοποιικῶν, ἄλλη τῶν ἀμφὶ λουτρόν, ἄλλη ἀμφὶ μάκτρας, ἄλλη ἀμφὶ τραπέζας. καὶ ταῦτα πάντα διεχωρίσαμεν, οἷς τε ἀεὶ δεῖ χρῆσθαι καὶ τὰ θοινητικά. [9.8] χωρὶς δὲ καὶ τὰ κατὰ μῆνα δαπανώμενα ἀφείλομεν, δίχα δὲ καὶ τὰ εἰς ἐνιαυτὸν ἀπολελογισμένα κατέθεμεν. οὕτω γὰρ ἧττον λανθάνει ὅπως πρὸς τὸ τέλος ἐκβήσεται. ἐπεὶ δὲ ἐχωρίσαμεν πάντα κατὰ φυλὰς τὰ ἔπιπλα, εἰς τὰς χώρας τὰς προσηκούσας ἕκαστα διηνέγκαμεν. [9.9] μετὰ δὲ τοῦτο ὅσοις μὲν τῶν σκευῶν καθ᾽ ἡμέραν χρῶνται οἱ οἰκέται, οἷον σιτοποιικοῖς, ὀψοποιικοῖς, ταλασιουργικοῖς, καὶ εἴ τι ἄλλο τοιοῦτον, ταῦτα μὲν αὐτοῖς τοῖς χρωμένοις δείξαντες ὅπου δεῖ τιθέναι, παρεδώκαμεν καὶ ἐπετάξαμεν σῶα παρέχειν· [9.10] ὅσοις δ᾽ εἰς ἑορτὰς ἢ ξενοδοκίας χρώμεθα ἢ εἰς τὰς διὰ χρόνου πράξεις, ταῦτα δὲ τῇ ταμίᾳ παρεδώκαμεν, καὶ δείξαντες τὰς χώρας αὐτῶν καὶ ἀπαριθμήσαντες καὶ γραψάμενοι ἕκαστα εἴπομεν αὐτῇ διδόναι τούτων ὅτῳ δέοι ἕκαστον, καὶ μεμνῆσθαι ὅ τι ἄν τῳ διδῷ, καὶ ἀπολαμβάνουσαν κατατιθέναι πάλιν ὅθενπερ ἂν ἕκαστα λαμβάνῃ.


[9.1] «Και τί απέγινε;», ρώτησα εγώ. «Είχες την εντύπωση, Ισχόμαχε, πως η γυναίκα σου πειθαρχούσε σε όσα εσύ με τόση προθυμία της δίδασκες;»
«Μα τί άλλο θα μπορούσε να συμβεί, παρά ότι μου υποσχόταν πως φυσικά θα φροντίσει γι᾽ αυτά, και ολοφάνερα ήταν κατευχαριστημένη, λες και είχε βρει κάποια διέξοδο στις δυσκολίες της, και με παρακαλούσε να τακτοποιήσουμε όσο το δυνατό γρηγορότερα τη θέση των σκευών, όπως ακριβώς έλεγα;»
[9.2] «Και πώς λοιπόν, Ισχόμαχε, της έδειξες τον τρόπο να τα τακτοποιεί;»
«Πώς αλλιώς! Πρώτα μού φάνηκε σωστό να της παρουσιάσω τις δυνατότητες του σπιτιού μας. Γιατί το σπίτι μας, Σωκράτη, δεν είναι διακοσμημένο με αλλόκοτες ποικιλίες χρωμάτων, αλλά τα δωμάτια έχουν σχεδιαστεί και κτιστεί επίτηδες γι᾽ αυτόν τον σκοπό, να είναι δηλαδή χώροι όσο το δυνατόν πιο κατάλληλοι για τα πράγματα που πρόκειται να φιλοξενήσουν. Έτσι, που τα δωμάτια τα ίδια προσκαλούσαν ό,τι ήταν κατάλληλο για το καθένα από αυτά. [9.3] Η κρεβατοκάμαρα, επειδή βρίσκεται σε ασφαλή θέση, προσκαλούσε τα πολυτιμότερα σκεπάσματα και σκεύη, ενώ τα “ξηρά” δωμάτια το σιτάρι, τα δροσερά δωμάτια το κρασί, και τα φωτεινά όσα έργα και σκεύη έχουν ανάγκη από φως. [9.4] Επίσης, της έδειξα τα δωμάτια όπου καθόμαστε καθημερινά όμορφα τακτοποιημένα, που είναι δροσερά το καλοκαίρι και θερμά τον χειμώνα. Και της έδειξα ότι όλο το σπίτι είναι μεσημβρινό, ώστε να είναι ευήλιο τον χειμώνα και σκιερό το καλοκαίρι. [9.5] Της έδειξα, ακόμα, τα διαμερίσματα των γυναικών που είναι χωρισμένα με αμπαρωτή πόρτα από τα διαμερίσματα των ανδρών, για να μην μπορεί κάποιος να βγάλει από μέσα προς τα έξω κάτι που δεν πρέπει να βγει, και να μην τεκνοποιούν χωρίς τη δική μας συγκατάθεση οι υπηρέτες του σπιτιού. Γιατί οι καλοί υπηρέτες συνήθως, όταν αποκτήσουν οικογένεια, δείχνουν μεγαλύτερη αφοσίωση στους κυρίους τους, ενώ οι κακοί υπηρέτες όταν παντρευτούν, επιδίδονται πιο εύκολα σε κακές πράξεις. [9.6] Τότε λοιπόν αμέσως, μετά από αυτήν την επίσκεψη, είπε, αρχίσαμε να διαχωρίζουμε τα κινητά αντικείμενα του σπιτιού μας κατά είδη. Ξεκινήσαμε, στην αρχή, είπε, συγκεντρώνοντας όσα χρησιμοποιούμε στις θυσίες. Μετά απ᾽ αυτό χωρίσαμε τα γυναικεία κοσμήματα τα καθορισμένα για τις γιορτές, τα ενδύματα του άνδρα, τα γιορτινά και τα πολεμικά, ακόμη τα στρωσίδια στα διαμερίσματα των γυναικών και τα στρωσίδια στα διαμερίσματα των ανδρών, τα γυναικεία παπούτσια, τα ανδρικά παπούτσια. [9.7] Ξεχωρίσαμε από τη μια τα όπλα, από την άλλη τα εργαλεία για την επεξεργασία του μαλλιού. Επίσης, τα σκεύη για την παρασκευή ψωμιού, σκεύη για το μαγείρεμα, για το λουτρό, για το ζύμωμα, και για επιτραπέζια χρήση. Και όλα τα παραπάνω τα χωρίσαμε σε δύο κατηγορίες: σ᾽ αυτά που προορίζονται για καθημερινή χρήση και σ᾽ αυτά που προορίζονται για συμπόσια. [9.8] Ακόμη, χωρίσαμε τις προμήθειες που καταναλώνονται ανά μήνα, και τοποθετήσαμε ξεχωριστά όσες προμήθειες υπολογίσαμε να διαρκέσουν έναν χρόνο. Γιατί μ᾽ αυτόν τον τρόπο είναι δυσκολότερο να διαφύγει την προσοχή μας πώς θα καταλήξουν μέχρι το τέλος του χρόνου. Και όταν χωρίσαμε όλα τα κινητά αντικείμενα του σπιτιού μας κατά ομάδες, τακτοποιήσαμε το καθετί στο κατάλληλο μέρος του. [9.9] Μετά λοιπόν απ᾽ αυτό, δείξαμε στους δούλους που τα χρησιμοποιούν πού πρέπει να τοποθετούν τα σκεύη που χρειάζονται καθημερινά, όπως για την παρασκευή ψωμιού, φαγητού, για την κατεργασία μαλλιού και τα παρόμοια. Αυτά τα παραδώσαμε στη φροντίδα τους και τους διατάξαμε να τα διατηρούν σε καλή κατάσταση. [9.10] Όσα μεταχειριζόμαστε στις γιορτές ή στις υποδοχές ξένων ή σε σπάνιες περιστάσεις, αυτά τα παραδώσαμε στην οικονόμο και, αφού της δείξαμε τις θέσεις τους, απαριθμήσαμε και καταγράψαμε ξεχωριστά όλα τα αντικείμενα, της παραγγείλαμε να δίνει καθένα απ᾽ αυτά σε όποιον το χρειάζεται και να θυμάται οτιδήποτε δίνει στον καθένα τους και, όταν το πάρει πίσω, να τοποθετεί πάλι το καθένα χωριστά ακριβώς εκεί απ᾽ όπου το πήρε.