Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ

Ὑπὲρ τῆς Ῥοδίων ἐλευθερίας (15) (5-10)

[5] Θαυμάζω δ᾽ ὅτι τοὺς αὐτοὺς ὁρῶ ὑπὲρ μὲν Αἰγυπτίων τἀναντία πράττειν βασιλεῖ τὴν πόλιν πείθοντας, ὑπὲρ δὲ τοῦ Ῥοδίων δήμου φοβουμένους τὸν ἄνδρα τοῦτον. καίτοι τοὺς μὲν Ἕλληνας ὄντας ἅπαντες ἴσασι, τοὺς δ᾽ ἐν τῇ ἀρχῇ τῇ ᾽κείνου μεμερισμένους. [6] οἶμαι δ᾽ ὑμῶν μνημονεύειν ἐνίους, ὅτι ἡνίκ᾽ ἐβουλεύεσθ᾽ ὑπὲρ τῶν βασιλικῶν, παρελθὼν πρῶτος ἐγὼ παρῄνεσα, οἶμαι δὲ καὶ μόνος ἢ δεύτερος εἰπεῖν, ὅτι μοι σωφρονεῖν ἂν δοκεῖτε, εἰ τὴν πρόφασιν τῆς παρασκευῆς μὴ τὴν πρὸς ἐκεῖνον ἔχθραν ποιοῖσθε, ἀλλὰ παρασκευάζοισθε μὲν πρὸς τοὺς ὑπάρχοντας ἐχθρούς, ἀμύνοισθε δὲ κἀκεῖνον, ἐὰν ὑμᾶς ἀδικεῖν ἐπιχειρῇ. καὶ οὐκ ἐγὼ μὲν εἶπον ταῦτα, ὑμῖν δ᾽ οὐκ ἐδόκουν ὀρθῶς λέγειν, ἀλλὰ καὶ ὑμῖν ἤρεσκε ταῦτα. [7] ἀκόλουθος τοίνυν ὁ νῦν λόγος ἐστί μοι τῷ τότε ῥηθέντι. ἐγὼ γάρ, εἰ βασιλεὺς παρ᾽ αὑτὸν ὄντα με σύμβουλον ποιοῖτο, ταὔτ᾽ ἂν αὐτῷ παραινέσαιμ᾽ ἅπερ ὑμῖν, ὑπὲρ μὲν τῶν αὑτοῦ πολεμεῖν, ἐάν τις ἐναντιῶται τῶν Ἑλλήνων, ὧν δὲ μηδὲν αὐτῷ προσήκει, τούτων μηδ᾽ ἀντιποιεῖσθαι τὴν ἀρχήν. [8] εἰ μὲν οὖν ὅλως ἐγνώκατ᾽, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, ὅσων ἂν βασιλεὺς ἐγκρατὴς γένηται φθάσας ἢ παρακρουσάμενός τινας τῶν ἐν ταῖς πόλεσι, παραχωρεῖν, οὐ καλῶς ἐγνώκατε, ὡς ἐγὼ κρίνω· εἰ δ᾽ ὑπὲρ τῶν δικαίων καὶ πολεμεῖν, ἂν τούτου δέῃ, καὶ πάσχειν ὁτιοῦν οἴεσθε χρῆναι, πρῶτον μὲν ὑμῖν ἧττον δεήσει τούτων, ὅσῳ ἂν μᾶλλον ἐγνωκότες ἦτε ταῦτα, ἔπειθ᾽ ἃ προσήκει φρονεῖν δόξετε.
[9] Ὅτι δ᾽ οὐδὲν καινὸν οὔτ᾽ ἐγὼ λέγω νῦν κελεύων Ῥοδίους ἐλευθεροῦν, οὔθ᾽ ὑμεῖς, ἂν πεισθῆτέ μοι, ποιήσετε, τῶν γεγενημένων ὑμᾶς τι καὶ συνενηνοχότων ὑπομνήσω. ὑμεῖς ἐξεπέμψατε Τιμόθεόν ποτ᾽, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, βοηθήσοντ᾽ Ἀριοβαρζάνῃ, προσγράψαντες τῷ ψηφίσματι «μὴ λύοντα τὰς σπονδὰς τὰς πρὸς τὸν βασιλέα.» ἰδὼν δ᾽ ἐκεῖνος τὸν μὲν Ἀριοβαρζάνην φανερῶς ἀφεστῶτα βασιλέως, Σάμον δὲ φρουρουμένην ὑπὸ Κυπροθέμιδος, ὃν κατέστησε Τιγράνης ὁ βασιλέως ὕπαρχος, τῷ μὲν ἀπέγνω μὴ βοηθεῖν, τὴν δὲ προσκαθεζόμενος καὶ βοηθήσας ἠλευθέρωσε· [10] καὶ μέχρι τῆς τήμερον ἡμέρας οὐ γέγονεν πόλεμος διὰ ταῦθ᾽ ὑμῖν. οὐ γὰρ ὁμοίως οὐδεὶς ὑπέρ τε τοῦ πλεονεκτεῖν πολεμήσειεν ἂν καὶ τῶν ἑαυτοῦ, ἀλλ᾽ ὑπὲρ μὲν ὧν ἐλαττοῦνται μέχρι τοῦ δυνατοῦ πάντες πολεμοῦσιν, ὑπὲρ δὲ τοῦ πλεονεκτεῖν οὐχ οὕτως, ἀλλ᾽ ἐφίενται μέν, ἐάν τις ἐᾷ, ἐὰν δὲ κωλυθῶσιν, οὐδὲν ἠδικηκέναι τοὺς ἐναντιωθέντας αὐτοῖς ἡγοῦνται.

ΠΙΣΤΕΙΣ (§§ 5-33)
[5] Εκπλήσσομαι όμως που βλέπω τους ίδιους ανθρώπους για χάρη των Αιγυπτίων να παρακινούν την πόλη να ενεργεί αντίθετα προς τα συμφέροντα του Βασιλιά της Περσίας, αλλά να τον φοβούνται, όταν πρόκειται για τη δημοκρατία των Ροδίων. Κι όμως όλοι γνωρίζουν καλά ότι οι Ρόδιοι είναι Έλληνες, ενώ η Αίγυπτος είναι ένα τμήμα της επικράτειας εκείνου (: του Βασιλέως). [6] Υποθέτω πως θυμούνται μερικοί από σας ότι, όταν συζητούσατε για τη στάση (που θα κρατούσατε) απέναντι στον Βασιλιά, ήμουν ο πρώτος που ανέβηκα στο βήμα και σας συμβούλευσα, και νομίζω πως ήμουν ο μόνος που είπα, ή ίσως ένας ακόμη, ότι θα το θεωρούσα δείγμα σωφροσύνης από μέρους σας αν δεν χρησιμοποιούσατε την έχθρα σας προς τον Βασιλιά ως πρόσχημα για τις πολεμικές σας προετοιμασίες, αλλά εάν, ενώ θα προετοιμαζόσασταν προς αντιμετώπιση των υπαρχόντων εχθρών, παράλληλα αποκρούατε και εκείνον, αν προσπαθούσε να βλάψει τα συμφέροντά σας. Και δεν είπα εγώ τότε αυτά τα λόγια στον αέρα, ούτε εσείς θεωρήσατε λάθος την άποψή μου· αντίθετα μάλιστα την εγκρίνατε. [7] Οι τωρινές μου απόψεις λοιπόν συμφωνούν με τα όσα είχα πει τότε· εγώ δηλαδή, αν ήμουν στη βασιλική αυλή και ο Βασιλιάς με είχε σύμβουλό του, θα του έδινα τις ίδιες συμβουλές που έδωσα σε σας, να υπερασπιστεί τους δικούς του ανθρώπους, αν κάποιος από τους Έλληνες του επετίθετο, αλλά να μην επιδιώξει να κυριαρχήσει σε όσους δεν του ανήκουν. [8] Εάν λοιπόν, πολίτες Αθηναίοι, έχετε γενικά καταλήξει στην απόφαση να παραχωρήσετε στον Βασιλιά όσα μέρη έχει υπό την εξουσία του είτε αιφνιδιάζοντας είτε εξαπατώντας κάποιους πολιτικούς μέσα στις πόλεις, τότε, κατά τη γνώμη μου, δεν έχετε αποφασίσει σωστά. Αν όμως κρίνετε ότι πρέπει, αν χρειαστεί, να πολεμήσετε και να υποστείτε οτιδήποτε για το δίκαιο, τότε κατά πρώτον, όσο πιο αποφασισμένοι είστε γι᾽ αυτά, τόσο λιγότερο θα χρειαστεί κάτι τέτοιο, έπειτα θα δώσετε την εντύπωση ότι σκέφτεστε αυτά που πρέπει.
[9] (Για να σας αποδείξω) ότι ούτε εγώ λέω τίποτε το καινούργιο προτρέποντας τώρα να απελευθερώσετε τους Ροδίους ούτε εσείς θα κάνετε κάτι τέτοιο, αν υιοθετήσετε τη συμβουλή μου, θα σας θυμίσω κάποιο από τα προηγούμενα γεγονότα, και μάλιστα γεγονότα που σας έχουν ωφελήσει. Εσείς, πολίτες Αθηναίοι, στείλατε κάποτε τον Τιμόθεο, για να βοηθήσει τον Αριοβαρζάνη, αφού προσθέσατε στο ψήφισμα τον όρο «αρκεί να μην παραβιάσει τη συνθήκη με τον Βασιλιά». Βλέποντας όμως εκείνος ότι ο Αριοβαρζάνης βρισκόταν σε φανερή ανταρσία προς τον Βασιλιά και ότι στη Σάμο είχε εγκατασταθεί φρουρά από τον Κυπρόθεμη, τον οποίο είχε τοποθετήσει εκεί ο Τιγράνης, ο ύπαρχος του Βασιλιά, εγκατέλειψε την πρόθεσή του να βοηθήσει τον σατράπη, πολιόρκησε όμως τη Σάμο και χρησιμοποιώντας τη δύναμή του την ελευθέρωσε. [10] Και μέχρι σήμερα δεν σας κήρυξε ο Βασιλιάς πόλεμο γι᾽ αυτές τις ενέργειες. Γιατί κανείς δεν θα προχωρούσε σε πόλεμο για την επέκταση του κράτους του το ίδιο εύκολα, όπως θα πολεμούσε για την υπεράσπιση των υπαρχόντων του. Ενώ όμως όλοι πολεμούν ως εκεί που φτάνουν οι δυνάμεις τους για όσα κινδυνεύουν να χάσουν, δεν συμβαίνει το ίδιο, όταν επιδιώκουν να επεκτείνουν την κυριαρχία τους. Αλλά, αν κάποιος τους αφήνει, επιδιώκουν τα περισσότερα· αν όμως εμποδιστούν, δεν νομίζουν ότι έχουν αδικηθεί καθόλου από όσους τους εναντιώθηκαν.

Δεν υπάρχει κίνδυνος από το βασιλιά της Περσίας
[5] Μου κάνει κατάπληξη που βλέπω τους ίδιους ανθρώπους να παροτρύνουν την πόλη να αντιταχτεί στο βασιλιά για χάρη των Αιγυπτίων, ενώ από την άλλη πλευρά, όταν πρόκειται για το δήμο των Ροδίων, να φοβούνται τον άνθρωπο αυτόν, παρόλο που όλοι ξέρουν ότι οι Ρόδιοι είναι Έλληνες, ενώ οι Αιγύπτιοι θεωρούνται τμήμα της επικράτειας του βασιλιά. [6] Μερικοί από σας θυμούνται, πιστεύω, πως, όταν συζητούσατε για την πολιτική σας προς το βασιλιά, ανέβηκα στο βήμα και πρώτος εγώ σας παρακίνησα, νομίζω μάλιστα πως ήμουν ο μόνος ή ο δεύτερος που σας είπα ότι θα θεωρούσα φρόνιμο να μην προβάλετε ως δικαιολογία για την πολεμική σας προετοιμασία το μίσος σας προς εκείνον, αλλά να προετοιμάζεστε εναντίον των εχθρών σας και να αποκρούσετε κι εκείνον, αν δοκιμάσει να σας βλάψει. Ούτε είπα εγώ λόγια που δεν τα βρήκατε σωστά, αλλά, αντίθετα, τέτοια που κι εσείς τα εγκρίνατε. [7] Ο σημερινός μου λοιπόν λόγος είναι σύμφωνος με όσα είπα τότε. Δηλαδή, αν ο βασιλιάς των Περσών με είχε κοντά του και μ᾽ έκανε σύμβουλό του, εγώ θα τον συμβούλευα αυτά που παρακινώ κι εσάς: αν κάποιοι από τους Έλληνες του δειχτούν εχθρικοί, να πολεμήσει για ό,τι του ανήκει· όσα όμως δεν του ανήκουν, γι᾽ αυτά καλύτερα να μην προβάλλει αξιώσεις. [8] Αν λοιπόν έχετε πάρει απόφαση, άνδρες Αθηναίοι, γενικά να παραχωρείτε στο βασιλιά της Περσίας όσα ενεργώντας αιφνιδιαστικά ή εξαπατώντας μερικούς πολίτες κυριεύει, δεν αποφασίσατε, κατά την κρίση μου, σωστά. Αν όμως πιστεύετε πως έχετε καθήκον και να πολεμάτε για την υπεράσπιση του δικαίου, αν χρειαστεί, και να υποφέρετε οτιδήποτε, πρώτα τόσο λιγότερο θα είναι απαραίτητα όλα τούτα, όσο πιο σταθερά αποφασισμένοι είστε γι᾽ αυτά, και έπειτα θα δείξετε ότι σκέφτεστε ορθά.
[9] Εξάλλου ούτε εγώ σας λέγω τίποτε καινούριο τώρα που σας προτρέπω να ελευθερώσετε τους Ροδίους, ούτε κι εσείς θα κάνετε κάτι τέτοιο, αν πειστείτε στα λόγια μου· θα σας το δείξω θυμίζοντάς σας γεγονότα που σας ωφέλησαν. Εσείς κάποτε, άνδρες Αθηναίοι, στείλατε τον Τιμόθεο για να βοηθήσει τον Αριοβαρζάνη προσθέτοντας στο ψήφισμά σας τον όρο «χωρίς να παραβιάσει τη συνθήκη με το βασιλιά». Όταν εκείνος είδε ότι ο Αριοβαρζάνης είχε ανοιχτά στασιάσει εναντίον του βασιλιά και ότι τη Σάμο φρουρούσε ο Κυπρόθεμης, τον οποίο τοποθέτησε ο ύπαρχος του βασιλιά Τιγράνης, τότε τον Αριοβαρζάνη αποφάσισε να μην τον βοηθήσει, τη Σάμο όμως την πολιόρκησε και με τη βοήθεια αυτή την ελευθέρωσε. [10] Ως σήμερα για την ενέργεια αυτή δεν έχει γίνει πόλεμος εναντίον σας. Γιατί κανείς δε θα έμπαινε σε πόλεμο το ίδιο εύκολα, για να αυξήσει τα πλούτη του, όσο για να υπερασπίσει αυτά που έχει: για όσα χάνουν, όλοι πολεμούν όσο κρατούν οι δυνάμεις τους, δεν κάνουν όμως το ίδιο και για να αυξήσουν όσα έχουν. Επιθυμούν βέβαια να αποκτήσουν κι άλλα, όταν τους το επιτρέπουν, αν όμως εμποδιστούν, δεν αισθάνονται καθόλου ότι αυτοί που τους εναντιώθηκαν τους αδίκησαν.