[11] Τότε λοιπόν ποιος ο λόγος, θα μπορούσε να πει κανείς, που λέω τώρα αυτά; Επειδή φρονώ ότι, καθώς μερικοί δυσαρεστούνται με την αρχή να υπηρετούν με μισθό όλοι οι πολίτες, ενώ η οργάνωση και η προετοιμασία επιδοκιμάζεται από όλους ως κάτι χρήσιμο, πρέπει να ξεκινήσετε το πράγμα από αυτό το σημείο και να δώσετε στον καθένα, αν το θέλει, την ευκαιρία να εκφράσει τις απόψεις του πάνω στα θέματα αυτά. Γιατί το ζήτημα έχει ως εξής: αν εσείς πεισθείτε ότι τώρα είναι η κατάλληλη στιγμή γι᾽ αυτές τις αλλαγές, όλα θα είναι έτοιμα όταν τα χρειαστείτε· αν όμως θεωρήσετε αυτήν τη στιγμή ως ακατάλληλη και την αφήσετε ανεκμετάλλευτη, τότε θα αναγκασθείτε να προετοιμάζεστε όταν ακριβώς θα χρειαστεί να τα χρησιμοποιήσετε.
[12] Ήδη, Αθηναίοι, κάποιος μιλώντας κάπου, όχι κανείς από σας εδώ τους πολλούς, αλλά από αυτούς που θα εκραγούν, αν πραγματοποιηθούν αυτές οι αλλαγές, είπε: «τι καλό έχει γίνει ως τώρα από τους λόγους του Δημοσθένη; Ανεβαίνει στο βήμα, όταν αυτός κρίνει, γεμίζει συνήθως τα αυτιά σας με λόγια, διασύρει τη σημερινή κατάσταση, εξυμνεί τους προγόνους μας και στη συνέχεια κατεβαίνει από το βήμα, αφού προηγουμένως έχει αναπτερώσει τις ελπίδες μας και μας έχει γεμίσει με υπερηφάνεια». [13] Αν όμως μπορούσα εγώ να σας πείσω για κάτι από όσα προτείνω, πιστεύω ότι θα πρόσφερα τόσο μεγάλα οφέλη στην πόλη, ώστε, αν επιχειρούσα να τα αναφέρω τώρα, πολλοί από σας δεν θα τα πίστευαν, επειδή κατά τη γνώμη τους θα ήταν μεγαλύτερα παρά τέτοια που θα μπορούσαν να πραγματοποιηθούν (: θα ξεπερνούσαν τα όρια του δυνατού). Ωστόσο, αν σας συνηθίζω να ακούτε τις καλύτερες συμβουλές και αυτό ακόμη δεν το θεωρώ μικρό όφελος για σας. Γιατί αυτός που επιθυμεί, Αθηναίοι, να κάνει κάποιο καλό στην πόλη, πρέπει πρώτα να καθαρίσει τα αυτιά σας, γιατί έχουν πάθει μεγάλη ζημιά: έχετε συνηθίσει να ακούτε τόσα πολλά ψέματα και τα πάντα μάλλον παρά τα καλύτερα. [14] Για παράδειγμα (και ας μη με διακόψει κανείς με τις φωνασκίες του πριν τελειώσω αυτό που έχω να σας διηγηθώ): κάποιοι πριν λίγο καιρό διέρρηξαν, όπως γνωρίζετε, τον οπισθόδομο του Παρθενώνα. Με αφορμή λοιπόν αυτήν την ενέργεια όλοι όσοι πέρασαν από το βήμα έλεγαν ότι έχει καταλυθεί η δημοκρατία, ότι δεν υπάρχουν πια νόμοι και άλλα παρόμοια. Παρ᾽ όλα αυτά, Αθηναίοι (σημειώστε αν όσα λέγω είναι αληθινά) παρόλο που όσοι έκαναν αυτά άξιζε να πεθάνουν, η δημοκρατία δεν κινδυνεύει να καταλυθεί από τέτοιες ενέργειες. Κάποιαν άλλη φορά έκλεψε κάποιος κουπιά. «Μαστιγώστε τον, βασανίστε τον» φώναζαν όλοι οι ρήτορες, «η δημοκρατία καταλύεται». Ποια είναι η δική μου γνώμη; Υποστηρίζω, όπως και εκείνοι, ότι ο κλέφτης αξίζει την ποινή του θανάτου, αλλά η δημοκρατία δεν κινδυνεύει να καταλυθεί από τέτοιες ενέργειες. [15] Κανένας όμως δεν αναφέρει ούτε και έχει το θάρρος να πει ποιος είναι ο πραγματικός κίνδυνος της κατάλυσης του δημοκρατικού πολιτεύματος. Θα σας πω εγώ όμως ποιος είναι: η δημοκρατία, Αθηναίοι, κινδυνεύει, όταν σας παρασύρουν σε λάθος δρόμο, όταν παρά το πλήθος σας είστε αβοήθητοι, άοπλοι, ανοργάνωτοι και διαφωνείτε, όταν ούτε κάποιος στρατηγός ούτε άλλος κανένας δεν ενδιαφέρεται για όσα εσείς θα αποφασίσετε, όταν κανένας δεν θέλει να σας πει αυτά ούτε και να διορθώσετε τα σφάλματά σας, όταν κανένας δεν προβαίνει σε καμιάν ενέργεια για να πάψει να υπάρχει μια τέτοια κατάσταση, που τώρα αποτελεί κάτι το μόνιμο. [16] Ναι, μα τον Δία, έχουν κατορθώσει να περάσουν σε σας άλλα λόγια ψεύτικα, που κάνουν μεγάλο κακό στην πολιτεία, όπως «στα δικαστήρια βρίσκεται η σωτηρία σας» και «πρέπει με την ψήφο σας να διαφυλάξετε την πολιτεία». Δεν αμφιβάλλω ότι, όσον αφορά αυτά, τα δικαστήρια είναι αρμόδια (: κυρίαρχα) στο να εξασφαλίζουν τα δίκαια των πολιτών μεταξύ τους· τους εχθρούς όμως πρέπει να τους κατακτήσετε με τα όπλα και από αυτά εξαρτάται η σωτηρία της πολιτείας. [17] Γιατί δεν θα δώσουν τη νίκη στους στρατιώτες σας οι αποφάσεις, αλλά όσοι με τη βοήθεια των όπλων υπερισχύσουν των εχθρών, αυτοί είναι εκείνοι που θα δώσουν σε σας τη δυνατότητα και το ελεύθερο και να ψηφίζετε και γενικά να κάνετε ό,τι θέλετε. Γιατί στις μάχες πρέπει να είστε φοβεροί, στα δικαστήρια όμως συμπονετικοί.