Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ

Ἱστορίαι (6.18.4-6.20.4)

[6.18.4] «Λογισάμενοι οὖν τάδε μᾶλλον αὐξήσειν, ἐπ᾽ ἐκεῖνα ἢν ἴωμεν, ποιώμεθα τὸν πλοῦν, ἵνα Πελοποννησίων τε στορέσωμεν τὸ φρόνημα, εἰ δόξομεν ὑπεριδόντες τὴν ἐν τῷ παρόντι ἡσυχίαν καὶ ἐπὶ Σικελίαν πλεῦσαι· καὶ ἅμα ἢ τῆς Ἑλλάδος τῶν ἐκεῖ προσγενομένων πάσης τῷ εἰκότι ἄρξομεν, ἢ κακώσομέν γε Συρακοσίους, ἐν ᾧ καὶ αὐτοὶ καὶ οἱ ξύμμαχοι ὠφελησόμεθα. [6.18.5] τὸ δὲ ἀσφαλές, καὶ μένειν, ἤν τι προχωρῇ, καὶ ἀπελθεῖν, αἱ νῆες παρέξουσιν· ναυκράτορες γὰρ ἐσόμεθα καὶ ξυμπάντων Σικελιωτῶν. [6.18.6] καὶ μὴ ὑμᾶς ἡ Νικίου τῶν λόγων ἀπραγμοσύνη καὶ διάστασις τοῖς νέοις ἐς τοὺς πρεσβυτέρους ἀποτρέψῃ, τῷ δὲ εἰωθότι κόσμῳ, ὥσπερ καὶ οἱ πατέρες ἡμῶν ἅμα νέοι γεραιτέροις βουλεύοντες ἐς τάδε ἦραν αὐτά, καὶ νῦν τῷ αὐτῷ τρόπῳ πειρᾶσθε προαγαγεῖν τὴν πόλιν, καὶ νομίσατε νεότητα μὲν καὶ γῆρας ἄνευ ἀλλήλων μηδὲν δύνασθαι, ὁμοῦ δὲ τό τε φαῦλον καὶ τὸ μέσον καὶ τὸ πάνυ ἀκριβὲς ἂν ξυγκραθὲν μάλιστ᾽ ἂν ἰσχύειν, καὶ τὴν πόλιν, ἐὰν μὲν ἡσυχάζῃ, τρίψεσθαί τε αὐτὴν περὶ αὑτὴν ὥσπερ καὶ ἄλλο τι, καὶ πάντων τὴν ἐπιστήμην ἐγγηράσεσθαι, ἀγωνιζομένην δὲ αἰεὶ προσλήψεσθαί τε τὴν ἐμπειρίαν καὶ τὸ ἀμύνεσθαι οὐ λόγῳ ἀλλ᾽ ἔργῳ μᾶλλον ξύνηθες ἕξειν. [6.18.7] παράπαν τε γιγνώσκω πόλιν μὴ ἀπράγμονα τάχιστ᾽ ἄν μοι δοκεῖν ἀπραγμοσύνης μεταβολῇ διαφθαρῆναι, καὶ τῶν ἀνθρώπων ἀσφαλέστατα τούτους οἰκεῖν οἳ ἂν τοῖς παροῦσιν ἤθεσι καὶ νόμοις, ἢν καὶ χείρω ᾖ, ἥκιστα διαφόρως πολιτεύωσιν.»
[6.19.1] Τοιαῦτα μὲν ὁ Ἀλκιβιάδης εἶπεν· οἱ δ᾽ Ἀθηναῖοι ἀκούσαντες ἐκείνου τε καὶ τῶν Ἐγεσταίων καὶ Λεοντίνων φυγάδων, οἳ παρελθόντες ἐδέοντό τε καὶ τῶν ὁρκίων ὑπομιμνῄσκοντες ἱκέτευον βοηθῆσαι σφίσι, πολλῷ μᾶλλον ἢ [6.19.2] πρότερον ὥρμηντο στρατεύειν. καὶ ὁ Νικίας γνοὺς ὅτι ἀπὸ μὲν τῶν αὐτῶν λόγων οὐκ ἂν ἔτι ἀποτρέψειε, παρασκευῆς δὲ πλήθει, εἰ πολλὴν ἐπιτάξειε, τάχ᾽ ἂν μεταστήσειεν αὐτούς, παρελθὼν αὐτοῖς αὖθις ἔλεγε τοιάδε.
[6.20.1] «Ἐπειδὴ πάντως ὁρῶ ὑμᾶς, ὦ Ἀθηναῖοι, ὡρμημένους στρατεύειν, ξυνενέγκοι μὲν ταῦτα ὡς βουλόμεθα, ἐπὶ δὲ τῷ παρόντι ἃ γιγνώσκω σημανῶ. [6.20.2] ἐπὶ γὰρ πόλεις, ὡς ἐγὼ ἀκοῇ αἰσθάνομαι, μέλλομεν ἰέναι μεγάλας καὶ οὔθ᾽ ὑπηκόους ἀλλήλων οὔτε δεομένας μεταβολῆς, ᾗ ἂν ἐκ βιαίου τις δουλείας ἄσμενος ἐς ῥᾴω μετάστασιν χωροίη, οὐδ᾽ ἂν τὴν ἀρχὴν τὴν ἡμετέραν εἰκότως ἀντ᾽ ἐλευθερίας προσδεξαμένας, τό τε πλῆθος ὡς ἐν μιᾷ νήσῳ πολλὰς τὰς Ἑλληνίδας. [6.20.3] πλὴν γὰρ Νάξου καὶ Κατάνης, ἃς ἐλπίζω ἡμῖν κατὰ τὸ Λεοντίνων ξυγγενὲς προσέσεσθαι, ἄλλαι εἰσὶν ἑπτά, καὶ παρεσκευασμέναι τοῖς πᾶσιν ὁμοιοτρόπως μάλιστα τῇ ἡμετέρᾳ δυνάμει, καὶ οὐχ ἥκιστα ἐπὶ ἃς μᾶλλον πλέομεν, Σελινοῦς καὶ Συράκουσαι. [6.20.4] πολλοὶ μὲν γὰρ ὁπλῖται ἔνεισι καὶ τοξόται καὶ ἀκοντισταί, πολλαὶ δὲ τριήρεις καὶ ὄχλος ὁ πληρώσων αὐτάς. χρήματά τ᾽ ἔχουσι τὰ μὲν ἴδια, τὰ δὲ καὶ ἐν τοῖς ἱεροῖς ἐστὶ Σελινουντίοις, Συρακοσίοις δὲ καὶ ἀπὸ βαρβάρων τινῶν ἀπαρχὴ ἐσφέρεται· ᾧ δὲ μάλιστα ἡμῶν προύχουσιν, ἵππους τε πολλοὺς κέκτηνται καὶ σίτῳ οἰκείῳ καὶ οὐκ ἐπακτῷ χρῶνται.

[6.18.4] Ας σκεφθούμε ότι αν ξεκινήσομε για την Σικελία, θα ενισχύσομε την θέση μας εδώ και ας επιχειρήσομε την εκστρατεία. Θα ταπεινώσομε το φρόνημα των Πελοποννησίων, δείχνοντας ότι περιφρονούμε την τωρινή μας ησυχία κι εκστρατεύοντας εναντίον της Σικελίας. Αλλά και όταν θα κατακτήσομε τα μέρη εκείνα, τότε, όπως είναι πολύ πιθανό, θα γίνομε κύριοι όλης της Ελλάδας ή τουλάχιστον θα βλάψομε καίρια τις Συρακούσες και έτσι θα ωφεληθούμε και εμείς και οι σύμμαχοί μας. [6.18.5] Όσο για την ασφάλεια της εκστρατείας, είτε για να μείνομε εκεί, αν επιτύχομε, είτε για να επιστρέψομε, θα μας εξασφαλίσει ο στόλος. Θα έχομε απόλυτη υπεροπλία κατά θάλασσα, ακόμα και εναντίον όλων των Σικελιωτών μαζί. [6.18.6] Δεν πρέπει να εντυπωσιαστείτε από τα όσα λέει ο Νικίας, που συμβουλεύει αδράνεια και προσπαθεί, προκαλώντας έριδες μεταξύ νέων και γέρων, να σας αποτρέψει από την εκστρατεία. Αλλά κατά την συνηθισμένη τάξη, όπως έκαναν και οι πατέρες μας, που συσκέπτονταν νέοι και γέροι μαζί και έφεραν τα πράγματα της πολιτείας σε τόση περιωπή, πρέπει να προσπαθήσετε και τώρα, με τον ίδιο τρόπο, να ωφελήσετε την πολιτεία. Σκεφθείτε ότι η νεότητα και τα γηρατειά δεν μπορούν να κάνουν τίποτε αν δεν ενεργήσουν μαζί και ότι εκείνο που δημιουργεί την δύναμη είναι η ανάμειξη των ανώριμων με τους ώριμους και με τους φρόνιμους. Αν η πολιτεία μας μένει αδρανής, θ᾽ αρχίσει να φθείρεται και η επίδοσή της σε άλλα θ᾽ αρχίσει να χάνεται, ενώ αν αγωνίζεται, τότε θα πλουτίσει την πείρα της, θα ενισχύσει την παράδοσή της να υπερασπίζεται περισσότερο με έργα παρά με λόγια. [6.18.7] Με μια λέξη, θεωρώ ότι μια πολιτεία που δεν γνωρίζει την αδράνεια, θα καταστραφεί γρήγορα αν παραιτηθεί από την δράση και ότι δεν υπάρχουν άνθρωποι περισσότερο ασφαλείς από εκείνους που πολιτεύονται σύμφωνα με τα υπάρχοντα ήθη και έθιμά τους, έστω κι αν αυτά δεν είναι πολύ καλά».
[6.19.1] Αυτά, περίπου, είπε ο Αλκιβιάδης. Οι Αθηναίοι, αφού τον άκουσαν και αυτόν και τους Εγεσταίους και τους φυγάδες από τους Λεοντίνους —που ανέβηκαν στο βήμα για να ζητήσουν και να ικετεύσουν να τους βοηθήσουν, θυμίζοντας τις ένορκες υποσχέσεις— είχαν τώρα πολύ περισσότερο ενθουσιασμό για την εκστρατεία παρά πριν. [6.19.2] Ο Νικίας κατάλαβε ότι δεν μπορούσε να τους μεταπείσει με τα ίδια επιχειρήματα και σκέφθηκε ότι θα μπορούσε να τους κάνει ν᾽ αλλάξουν γνώμη αν ζητούσε πολύ μεγάλες στρατιωτικές δυνάμεις. Ανέβηκε πάλι στο βήμα και είπε τα ακόλουθα, περίπου:
[6.20.1] «Επειδή βλέπω, Αθηναίοι, ότι είσαστε οπωσδήποτε αποφασισμένοι να εγκρίνετε την εκστρατεία, είθε η έκβασή της να είναι σύμφωνη με τις προσδοκίες μας. Τώρα, όμως, θέλω να σας μιλήσω για τα παρόντα και να σας πω πώς τα βλέπω. [6.20.2] Καθώς ακούω, οι πολιτείες εναντίον των οποίων πρόκειται να εκστρατεύσομε, είναι ισχυρές και ανεξάρτητες η μία από την άλλη και δεν επιζητούν να μεταβάλουν την κατάστασή τους, καθώς κάνουν όσοι πρόθυμα επιδιώκουν ν᾽ ανταλλάξουν μια κατάσταση καταναγκαστικής δουλείας μ᾽ ένα καθεστώς πιο ήπιο. Επομένως, δεν είναι πιθανόν να θελήσουν ν᾽ ανταλλάξουν την ελευθερία τους με την δική μας ηγεμονία. Άλλωστε στο νησί αυτό είναι πολλές οι ελληνικές πολιτείες. [6.20.3] Πραγματικά, εκτός από την Νάξο και την Κατάνη, οι οποίες ελπίζω ότι θα πάρουν το μέρος μας, αφού έχουν την ίδια καταγωγή με τους Λεοντίνους, υπάρχουν επτά άλλες πολιτείες που έχουν, σε όλα, στρατιωτική οργάνωση παραπλήσια με την δική μας και ιδίως εκείνες εναντίον των οποίων θα εκστρατεύσομε, ο Σελινούς και οι Συρακούσες. [6.20.4] Έχουν πολλούς οπλίτες και τοξότες και ακοντιστές και πολλά καράβια και πλήθος άλλους ανθρώπους για να τα επανδρώσουν. Έχουν και χρήματα, τόσο οι ιδιώτες όσο και οι ναοί του Σελινούντος. Οι Συρακούσιοι εισπράττουν και φόρο από μερικούς βαρβάρους. Αλλά το κύριο πλεονέκτημά τους απέναντί μας είναι ότι έχουν πολύ ιππικό και σιτάρι που παράγουν οι ίδιοι. Δεν το εισάγουν.