Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΑΡΡΙΑΝΟΣ

Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασις (1.16.1-1.16.7)

[1.16.1] Καὶ οἱ Πέρσαι παιόμενοί τε πανταχόθεν ἤδη ἐς τὰ πρόσωπα αὐτοί τε καὶ ἵπποι τοῖς ξυστοῖς καὶ πρὸς τῶν ἱππέων ἐξωθούμενοι, πολλὰ δὲ καὶ πρὸς τῶν ψιλῶν ἀναμεμιγμένων τοῖς ἱππεῦσι βλαπτόμενοι ἐγκλίνουσι ταύτῃ πρῶτον, ᾗ Ἀλέξανδρος προεκινδύνευεν. ὡς δὲ τὸ μέσον ἐνεδεδώκει αὐτοῖς, παρερρήγνυτο δὴ καὶ τὰ ἐφ᾽ ἑκάτερα τῆς ἵππου, καὶ ἦν δὴ φυγὴ καρτερά. [1.16.2] τῶν μὲν δὴ ἱππέων τῶν Περσῶν ἀπέθανον εἰς χιλίους. οὐ γὰρ πολλὴ ἡ δίωξις ἐγένετο, ὅτι ἐξετράπη Ἀλέξανδρος ἐπὶ τοὺς ξένους τοὺς μισθοφόρους· ὧν τὸ στῖφος, ᾗ τὸ πρῶτον ἐτάχθη, ἐκπλήξει μᾶλλόν τι τοῦ παραλόγου ἢ λογισμῷ βεβαίῳ ἔμενεν· καὶ τούτοις τήν τε φάλαγγα ἐπαγαγὼν καὶ τοὺς ἱππέας πάντῃ προσπεσεῖν κελεύσας ἐν μέσῳ δι᾽ ὀλίγου κατακόπτει αὐτούς, ὥστε διέφυγε μὲν οὐδείς, ὅτι μὴ διέλαθέ τις ἐν τοῖς νεκροῖς, ἐζωγρήθησαν δὲ ἀμφὶ τοὺς δισχιλίους. [1.16.3] ἔπεσον δὲ καὶ ἡγεμόνες τῶν Περσῶν Νιφάτης τε καὶ Πετήνης καὶ Σπιθριδάτης ὁ Λυδίας σατράπης καὶ ὁ τῶν Καππαδοκῶν ὕπαρχος Μιθροβουζάνης καὶ Μιθριδάτης ὁ Δαρείου γαμβρὸς καὶ Ἀρβουπάλης ὁ Δαρείου τοῦ Ἀρτοξέρξου παῖς καὶ Φαρνάκης, ἀδελφὸς οὗτος τῆς Δαρείου γυναικός, καὶ ὁ τῶν ξένων ἡγεμὼν Ὠμάρης. Ἀρσίτης δὲ ἐκ μὲν τῆς μάχης φεύγει ἐς Φρυγίαν, ἐκεῖ δὲ ἀποθνήσκει αὐτὸς πρὸς αὑτοῦ, ὡς λόγος, ὅτι αἴτιος ἐδόκει Πέρσαις γενέσθαι τοῦ ἐν τῷ τότε πταίσματος.
[1.16.4] Μακεδόνων δὲ τῶν μὲν ἑταίρων ἀμφὶ τοὺς εἴκοσι καὶ πέντε ἐν τῇ πρώτῃ προσβολῇ ἀπέθανον· καὶ τούτων χαλκαῖ εἰκόνες ἐν Δίῳ ἑστᾶσιν, Ἀλεξάνδρου κελεύσαντος Λύσιππον ποιῆσαι, ὅσπερ καὶ Ἀλέξανδρον μόνος προκριθεὶς ἐποίει· τῶν δὲ ἄλλων ἱππέων ὑπὲρ τοὺς ἑξήκοντα, πεζοὶ δὲ ἐς τοὺς τριάκοντα. [1.16.5] καὶ τούτους τῇ ὑστεραίᾳ ἔθαψεν Ἀλέξανδρος ξὺν τοῖς ὅπλοις τε καὶ ἄλλῳ κόσμῳ· γονεῦσι δὲ αὐτῶν καὶ παισὶ τῶν τε κατὰ τὴν χώραν ἀτέλειαν ἔδωκε καὶ ὅσαι ἄλλαι ἢ τῷ σώματι λειτουργίαι ἢ κατὰ τὰς κτήσεις ἑκάστων εἰσφοραί. καὶ τῶν τετρωμένων δὲ πολλὴν πρόνοιαν ἔσχεν, ἐπελθών τε αὐτὸς ἑκάστους καὶ τὰ τραύματα ἰδὼν καὶ ὅπως τις ἐτρώθη ἐρόμενος καὶ ὅ τι πράττων εἰπεῖν τε καὶ ἀλαζονεύσασθαί οἱ παρασχών. [1.16.6] ὁ δὲ καὶ τῶν Περσῶν τοὺς ἡγεμόνας ἔθαψεν· ἔθαψε δὲ καὶ τοὺς μισθοφόρους Ἕλληνας, οἳ ξὺν τοῖς πολεμίοις στρατεύοντες ἀπέθανον· ὅσους δὲ αὐτῶν αἰχμαλώτους ἔλαβε, τούτους δὲ δήσας ἐν πέδαις εἰς Μακεδονίαν ἀπέπεμψεν ἐργάζεσθαι, ὅτι παρὰ τὰ κοινῇ δόξαντα τοῖς Ἕλλησιν Ἕλληνες ὄντες ἐναντία τῇ Ἑλλάδι ὑπὲρ τῶν βαρβάρων ἐμάχοντο. [1.16.7] ἀποπέμπει δὲ καὶ εἰς Ἀθήνας τριακοσίας πανοπλίας Περσικὰς ἀνάθημα εἶναι τῇ Ἀθηνᾷ ἐν πόλει· καὶ ἐπίγραμμα ἐπιγραφῆναι ἐκέλευσε τόδε· Ἀλέξανδρος Φιλίππου καὶ οἱ Ἕλληνες πλὴν Λακεδαιμονίων ἀπὸ τῶν βαρβάρων τῶν τὴν Ἀσίαν κατοικούντων.

[1.16.1] Ήδη οι Πέρσες και τα άλογά τους δέχονταν χτυπήματα στα πρόσωπα με τα δόρατα από παντού· συγχρόνως τους απωθούσαν οι ιππείς, μεγάλες όμως απώλειες τους προκαλούσαν και οι ελαφρά οπλισμένοι, που ήταν ανακατεμένοι με τους ιππείς· έτσι άρχισαν να υποχωρούν πρώτα στο μέρος, όπου ο Αλέξανδρος αγωνιζόταν ριψοκινδυνεύοντας μπροστά από τους άλλους. Και μόλις υποχώρησε το κέντρο, έσπασαν αμέσως και οι δύο πτέρυγες του ιππικού και γενικεύτηκε πια η φυγή. [1.16.2] Από τους Πέρσες ιππείς σκοτώθηκαν περίπου χίλιοι, επειδή ο Αλέξανδρος δεν τους καταδίωξε πολύ, αλλά στράφηκε εναντίον των ξένων μισθοφόρων· αυτοί στο μεγαλύτερό τους μέρος παρέμεναν εκεί όπου από την αρχή παρατάχτηκαν, όχι από σταθερή εκτίμηση της καταστάσεως αλλά γιατί σάστισαν από την αναπάντεχη τροπή των πραγμάτων. Ο Αλέξανδρος οδήγησε εναντίον τους τη φάλαγγα, διατάζοντας συγχρόνως τους ιππείς του να τους επιτεθούν από όλες τις πλευρές· τους περικύκλωσε και μέσα σε λίγη ώρα τους κατέσφαξε· κανένας τους δεν μπόρεσε να διαφύγει, εκτός από πολύ λίγους που κρύφτηκαν ανάμεσα στους νεκρούς· πιάστηκαν επίσης αιχμάλωτοι γύρω στους δύο χιλιάδες μισθοφόροι. [1.16.3] Από τους αρχηγούς των Περσών σκοτώθηκαν ο Νιφάτης, ο Πετήνης και ο σατράπης της Λυδίας Σπιθριδάτης, και ο διοικητής της Καππαδοκίας Μιθροβουζάνης, και ο Μιθριδάτης, γαμπρός του Δαρείου, και ο Αρβουπάλης, γιος του Δαρείου, που ήταν γιος του Αρταξέρξη, και ο Φαρνάκης, αδελφός της γυναίκας του Δαρείου, και ο αρχηγός των ξένων μισθοφόρων Ωμάρης. Ο Αρσίτης μετά τη μάχη κατέφυγε στη Φρυγία και εκεί, όπως λένε, αυτοκτόνησε, γιατί θεωρήθηκε αίτιος της καταστροφής που έπαθαν τότε οι Πέρσες.
[1.16.4] Από τους Μακεδόνες σκοτώθηκαν κατά την πρώτη επίθεση είκοσι πέντε περίπου εταίροι· γι᾽ αυτούς χάλκινοι ανδριάντες είναι στημένοι στο Δίο, που τους κατασκεύασε με εντολή του Αλεξάνδρου ο Λύσιππος, ο οποίος είχε προκριθεί να είναι ο αποκλειστικός κατασκευαστής και των ανδριάντων του Αλεξάνδρου. Από τους υπόλοιπους ιππείς σκοτώθηκαν πάνω από εξήντα και τριάντα περίπου πεζοί. [1.16.5] Όλους αυτούς τους έθαψε την επόμενη μέρα ο Αλέξανδρος μαζί με τα όπλα και τα άλλα εξαρτήματά τους. Τους γονείς και τα παιδιά τους τούς απάλλαξε από τους τοπικούς φόρους και από όλες τις άλλες σωματικές εργασίες ή τις έκτακτες εισφορές που αναλογούσαν στην περιουσία τους. Φρόντισε επίσης πολύ και τους τραυματίες· τους επισκέφθηκε τον καθένα χωριστά, είδε τα τραύματά τους και τους ρώτησε πώς τραυματίστηκε ο καθένας, δίνοντάς του την ευκαιρία να διηγηθεί τα κατορθώματά του και να υπερηφανευτεί γι᾽ αυτά. [1.16.6.] Έθαψε επίσης τους αρχηγούς των Περσών, καθώς και τους Έλληνες μισθοφόρους που σκοτώθηκαν ενώ υπηρετούσαν στο πλευρό των εχθρών του· όσους όμως από αυτούς συνέλαβε αιχμαλώτους τους έδεσε με χειροπέδες και τους έστειλε στη Μακεδονία να δουλεύουν, επειδή παρά τις κοινές αποφάσεις των Ελλήνων, και μολονότι ήταν Έλληνες, πολέμησαν για χάρη των βαρβάρων εναντίον των συμφερόντων της Ελλάδος. [1.16.7] Απέστειλε επίσης στην Αθήνα τριακόσιες περσικές πανοπλίες ως αφιέρωμα στην Αθηνά στην Ακρόπολη. Διέταξε να αναγραφεί η εξής επιγραφή: «Ο Αλέξανδρος, ο γιος του Φιλίππου, και οι Έλληνες, εκτός από τους Λακεδαιμονίους, αφιερώνουν αυτές τις πανοπλίες, οι οποίες προέρχονται από τα λάφυρα των βαρβάρων που κατοικούν στην Ασία».