Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΠΛΑΤΩΝ

Πολιτεία (349b-350b)

[349b] Οὐδέν, ἦν δ᾽ ἐγώ. ἀλλὰ τόδε μοι πειρῶ ἔτι πρὸς τούτοις ἀποκρίνασθαι· ὁ δίκαιος τοῦ δικαίου δοκεῖ τί σοι ἂν ἐθέλειν πλέον ἔχειν;
Οὐδαμῶς, ἔφη· οὐ γὰρ ἂν ἦν ἀστεῖος, ὥσπερ νῦν, καὶ εὐήθης.
Τί δέ; τῆς δικαίας πράξεως;
Οὐδὲ τῆς δικαίας, ἔφη.
Τοῦ δὲ ἀδίκου πότερον ἀξιοῖ ἂν πλεονεκτεῖν καὶ ἡγοῖτο δίκαιον εἶναι, ἢ οὐκ ἂν ἡγοῖτο;
Ἡγοῖτ᾽ ἄν, ἦ δ᾽ ὅς, καὶ ἀξιοῖ, ἀλλ᾽ οὐκ ἂν δύναιτο. Ἀλλ᾽ οὐ τοῦτο, ἦν δ᾽ ἐγώ, ἐρωτῶ, ἀλλ᾽ εἰ τοῦ μὲν [349c] δικαίου μὴ ἀξιοῖ πλέον ἔχειν μηδὲ βούλεται ὁ δίκαιος, τοῦ δὲ ἀδίκου;
Ἀλλ᾽ οὕτως, ἔφη, ἔχει.
Τί δὲ δὴ ὁ ἄδικος; ἆρα ἀξιοῖ τοῦ δικαίου πλεονεκτεῖν καὶ τῆς δικαίας πράξεως;
Πῶς γὰρ οὔκ; ἔφη, ὅς γε πάντων πλέον ἔχειν ἀξιοῖ;
Οὐκοῦν καὶ ἀδίκου γε ἀνθρώπου τε καὶ πράξεως ὁ ἄδικος πλεονεκτήσει καὶ ἁμιλλήσεται ὡς ἁπάντων πλεῖστον αὐτὸς λάβῃ;
Ἔστι ταῦτα.
Ὧδε δὴ λέγωμεν, ἔφην· ὁ δίκαιος τοῦ μὲν ὁμοίου οὐ πλεονεκτεῖ, τοῦ δὲ ἀνομοίου, ὁ δὲ ἄδικος τοῦ τε ὁμοίου καὶ [349d] τοῦ ἀνομοίου;
Ἄριστα, ἔφη, εἴρηκας.
Ἔστιν δέ γε, ἔφην, φρόνιμός τε καὶ ἀγαθὸς ὁ ἄδικος, ὁ δὲ δίκαιος οὐδέτερα;
Καὶ τοῦτ᾽, ἔφη, εὖ.
Οὐκοῦν, ἦν δ᾽ ἐγώ, καὶ ἔοικε τῷ φρονίμῳ καὶ τῷ ἀγαθῷ ὁ ἄδικος, ὁ δὲ δίκαιος οὐκ ἔοικεν;
Πῶς γὰρ οὐ μέλλει, ἔφη, ὁ τοιοῦτος ὢν καὶ ἐοικέναι τοῖς τοιούτοις, ὁ δὲ μὴ ἐοικέναι;
Καλῶς. τοιοῦτος ἄρα ἐστὶν ἑκάτερος αὐτῶν οἷσπερ ἔοικεν;
Ἀλλὰ τί μέλλει; ἔφη.
Εἶεν, ὦ Θρασύμαχε· μουσικὸν δέ τινα λέγεις, ἕτερον δὲ [349e] ἄμουσον;
Ἔγωγε.
Πότερον φρόνιμον καὶ πότερον ἄφρονα;
Τὸν μὲν μουσικὸν δήπου φρόνιμον, τὸν δὲ ἄμουσον ἄφρονα.
Οὐκοῦν καὶ ἅπερ φρόνιμον, ἀγαθόν, ἃ δὲ ἄφρονα, κακόν;
Ναί.
Τί δὲ ἰατρικόν; οὐχ οὕτως;
Οὕτως.
Δοκεῖ ἂν οὖν τίς σοι, ὦ ἄριστε, μουσικὸς ἀνὴρ ἁρμοττόμενος λύραν ἐθέλειν μουσικοῦ ἀνδρὸς ἐν τῇ ἐπιτάσει καὶ ἀνέσει τῶν χορδῶν πλεονεκτεῖν ἢ ἀξιοῦν πλέον ἔχειν;
Οὐκ ἔμοιγε.
Τί δέ; ἀμούσου;
Ἀνάγκη, ἔφη.
[350a] Τί δὲ ἰατρικός; ἐν τῇ ἐδωδῇ ἢ πόσει ἐθέλειν ἄν τι ἰατρικοῦ πλεονεκτεῖν ἢ ἀνδρὸς ἢ πράγματος;
Οὐ δῆτα.
Μὴ ἰατρικοῦ δέ;
Ναί.
Περὶ πάσης δὴ ὅρα ἐπιστήμης τε καὶ ἀνεπιστημοσύνης εἴ τίς σοι δοκεῖ ἐπιστήμων ὁστισοῦν πλείω ἂν ἐθέλειν αἱρεῖσθαι ἢ ὅσα ἄλλος ἐπιστήμων ἢ πράττειν ἢ λέγειν, καὶ οὐ ταὐτὰ τῷ ὁμοίῳ ἑαυτῷ εἰς τὴν αὐτὴν πρᾶξιν.
Ἀλλ᾽ ἴσως, ἔφη, ἀνάγκη τοῦτό γε οὕτως ἔχειν.
Τί δὲ ὁ ἀνεπιστήμων; οὐχὶ ὁμοίως μὲν ἐπιστήμονος [350b] πλεονεκτήσειεν ἄν, ὁμοίως δὲ ἀνεπιστήμονος;
Ἴσως.
Ὁ δὲ ἐπιστήμων σοφός;
Φημί.
Ὁ δὲ σοφὸς ἀγαθός;
Φημί.
Ὁ ἄρα ἀγαθός τε καὶ σοφὸς τοῦ μὲν ὁμοίου οὐκ ἐθελήσει πλεονεκτεῖν, τοῦ δὲ ἀνομοίου τε καὶ ἐναντίου.
Ἔοικεν, ἔφη.
Ὁ δὲ κακός τε καὶ ἀμαθὴς τοῦ τε ὁμοίου καὶ τοῦ ἐναντίου.
Φαίνεται.
Οὐκοῦν, ὦ Θρασύμαχε, ἦν δ᾽ ἐγώ, ὁ ἄδικος ἡμῖν τοῦ ἀνομοίου τε καὶ ὁμοίου πλεονεκτεῖ; ἢ οὐχ οὕτως ἔλεγες;
Ἔγωγε, ἔφη.

[349b] Καλά λες, του αποκρίθηκα· κάμε μου όμως τη χάρη να μου απαντήσεις ακόμα σ᾽ αυτό: ένας δίκαιος θα ήθελε ποτέ να ωφεληθεί εις βάρος ενός άλλου επίσης δικαίου ανθρώπου;
Ποτέ βέβαια, γιατί διαφορετικά δεν θα ήταν ο καλόβολος και ευήθης άνθρωπος που τον παραδέχομαι τώρα.
Και πώς, ούτε ακόμα αν επρόκειτο για κανένα δίκαιο πράγμα!
Ούτε βέβαια.
Εις βάρος όμως ενός αδίκου ανθρώπου θα είχε την αξίωση τάχα πως μπορούσε να το κάμει, και θα το θεωρούσε δίκαιο ή όχι;
Θα το θεωρούσε βέβαια, αλλά δεν θα είχε την ικανότητα να το κάμει.
Δε σε ρωτώ αυτό, αλλ᾽ απλώς αν, [349c] εις βάρος μεν ενός δικαίου δεν θα είχε την αξίωση και τη θέληση να το κάμει, εις βάρος όμως ενός αδίκου θα την είχε;
Μάλιστα, θα την είχε.
Ενώ ένας άδικος άνθρωπος θα είχε άραγε την αξίωση να ωφελείται αυτός εις βάρος ενός δικαίου καταπατώντας τη δικαιοσύνη;
Πώς όχι, αφού εννοεί να υπερισχύει από όλους τους άλλους;
Ώστε λοιπόν θα θέλει να επικρατήσει και από έναν άλλον άδικο στην αδικία και θα βάλει τα δυνατά του, για να έχει αυτός περισσότερα από όλους τους άλλους;
Έτσι βέβαια.
Έτσι λοιπόν λέμε πως ο δίκαιος δεν θέλει να ᾽χει τα παραπάνω από τον όμοιό του, αλλά μονάχα από τον ανόμοιό του, ενώ ο άδικος κι από τον όμοιο κι [349d] από τον ανόμοιό του.
Πολύ θαυμάσια τα λες.
Κι ακόμη, ο άδικος είναι καλός και σοφός, ενώ ο δίκαιος τίποτε απ᾽ αυτά,
Κι αυτό σωστό.
Και μοιάζει λοιπόν, είπα εγώ, ο άδικος με τον αγαθό και τον συνετό, ενώ ο δίκαιος δε μοιάζει.
Και πώς να μη; αφού ένας που είναι τέτοιος ή τέτοιος δεν μπορεί παρά να μοιάζει με κείνους που είναι το ίδιο, και το εναντίο.
Πολύ καλά· ο καθένας των λοιπόν είναι τέτοιος, σαν και κείνοι που τους μοιάζει.
Ε ναι, σου είπανε.
Έστω, Θρασύμαχε· τώρα άκουσέ μου: λες για έναν άνθρωπο πως είναι μουσικός, και για έναν άλλο [349e] πως δεν είναι;
Μάλιστα.
Ποιός από τους δυο είναι ο φρόνιμος και ποιός το εναντίο;
Τον μουσικό βέβαια θα πω φρόνιμο και τον άλλο το εναντίο.
Και επομένως, σε όσα είναι φρόνιμος θα τον πεις και καλό και ικανό, σε όσα δε δεν είναι φρόνιμος κακό και ανίκανο;
Ναι.
Δε συμβαίνει το ίδιο και με το γιατρό;
Βέβαια.
Λοιπόν νομίζεις πως ένας μουσικός, όταν κορδίζει την κιθάρα, θα είχε την αξίωση να τεντώσει ή να χαλαρώσει τις χορδές περισσότερο από έναν άλλο μουσικό;
Όχι βέβαια.
Από έναν όμως άλλον, που δεν είναι μουσικός;
Ανάγκη πάσα.
[350a] Και ένας γιατρός, όταν πρόκειται να διαγράψει τί να φάει ή τί να πιει ένας άρρωστος, θα ήθελε να ξεπεράσει σ᾽ αυτό έναν άλλον, γιατρόν επίσης;
Όχι, εννοείται.
Έναν όμως που δεν είναι γιατρός;
Αυτόν, βέβαια.
Κοίταξε λοιπόν, για κάθε επιστήμη, αν σου φαίνεται πως ένας επιστήμων, οποιοσδήποτε, θα ήθελε να έχει το παραπάνω, και στις πράξεις και στα λόγια του, από έναν άλλον επιστήμονα της ιδίας τέχνης, και να μην προτιμά και να κάνει και να λέγει τα ίδια με αυτό τον ομότεχνό του.
Ίσως πραγματικώς να είναι ανάγκη να γίνεται αυτό, όπως το λες.
Ενώ απεναντίας ο ανεπιστήμων θα ήθελε να έχει έναν λόγο [350b] παραπάνω και από τον επιστήμονα και από τον ανεπιστήμονα.
Ίσως.
Αλλά ο επιστήμων είναι φρόνιμος και σοφός;
Είναι.
Και ο σοφός είναι καλός και ικανός;
Μάλιστα.
Λοιπόν ο καλός και ο σοφός δεν θα θέλει να είναι παραπάνω από τον όμοιό του αλλά μόνο από τον ανόμοιο και αντίθετό του.
Έτσι φαίνεται.
Ενώ απεναντίας ο κακός και άσοφος και από τον όμοιο και από τον ανόμοιό του.
Μάλιστα.
Δεν παραδεχτήκαμε όμως, Θρασύμαχε, πως ο άδικος θέλει να ᾽χει το παραπάνω και από τον όμοιο και από τον ανόμοιό του, ή δεν έλεγες έτσι;
Ναι το έλεγα.