Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΑΡΡΙΑΝΟΣ

Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασις (7.12.1-7.13.1)

[7.12.1] Ἔνθα δὴ ἐθελονταὶ ἤδη αὐτῷ ἀπῄεσαν τῶν Μακεδόνων ὅσοι διὰ γῆρας ἤ τινα ἄλλην ξυμφορὰν ἀπόλεμοι ἦσαν· καὶ οὗτοι αὐτῷ ἐγένοντο ἐς τοὺς μυρίους. τούτοις δὲ τήν τε μισθοφορὰν οὐ τοῦ ἐξήκοντος ἤδη χρόνου ἔδωκεν Ἀλέξανδρος μόνον, ἀλλὰ καὶ τοῦ ἐς τὴν ἀπονόστησιν τὴν οἴκαδε ξυμβαίνοντος. [7.12.2] ἐπέδωκεν δὲ καὶ τάλαντον ἑκάστῳ ὑπὲρ τὴν μισθοφοράν· παῖδες δὲ εἴ τῳ ἦσαν ἐκ τῶν Ἀσιανῶν γυναικῶν, παρὰ οἷ καταλιπεῖν ἐκέλευσε μηδὲ στάσιν κατάγειν ἐς Μακεδονίαν ἀλλοφύλους τε καὶ ἐκ τῶν βαρβάρων γυναικῶν παῖδας τοῖς οἴκοι ὑπολελειμμένοις παισί τε καὶ μητράσιν αὐτῶν· αὐτὸς δὲ ἐπιμελήσεσθαι ὡς ἐκτρέφοιντο Μακεδονικῶς τά τε ἄλλα καὶ ἐς τὰ πολέμια κοσμούμενοι, γενομένους δὲ ἄνδρας ἄξειν αὐτὸς ἐς Μακεδονίαν καὶ παραδώσειν τοῖς πατράσιν. [7.12.3] ταῦτά τε ἀπαλλαττομένοις ἀστάθμητα καὶ ἀτέκμαρτα ἐπηγγέλλετο, καὶ ὅπως ἔχει φιλίας τε καὶ πόθου ἐς αὐτοὺς τὸ ἀτρεκέστατον τεκμήριον ἐκεῖνο ποιεῖσθαι ἠξίου, ὅτι τὸν πιστότατόν τε αὐτῷ καὶ ὅντινα ἴσον τῇ ἑαυτοῦ κεφαλῇ ἄγει, Κρατερόν, ξυμπέμπει αὐτοῖς φύλακά τε καὶ ἡγεμόνα τοῦ στόλου. οὕτω δὴ ἀσπασάμενος ξύμπαντας αὐτός τε δακρύων καὶ δακρύοντας ἐκείνους ἀπὸ οὗ ἀπήλλαξε. [7.12.4] Κρατερῷ δὲ τούτους τε ἄγειν ἐκέλευσε καὶ ἀπαγαγόντι Μακεδονίας τε καὶ Θρᾴκης καὶ Θετταλῶν ἐξηγεῖσθαι καὶ τῶν Ἑλλήνων τῆς ἐλευθερίας· Ἀντίπατρον δὲ διαδόχους τοῖς ἀποπεμπομένοις ἄγειν Μακεδόνας τῶν ἀκμαζόντων ἐκέλευσεν. ἔστειλε δὲ καὶ Πολυπέρχοντα ὁμοῦ τῷ Κρατερῷ, δεύτερον δὲ ἀπὸ Κρατεροῦ ἡγεμόνα, ὡς εἴ τι κατὰ πορείαν Κρατερῷ συμπίπτοι, ὅτι καὶ μαλακῶς τὸ σῶμα ἔχοντα ἀπέπεμπεν αὐτόν, μὴ ποθῆσαι στρατηγὸν τοὺς ἰόντας.
[7.12.5] Λόγος δέ τις οὗτος ἐφοίτα ἀφανὴς παρὰ τοῖς τὰ βασιλικὰ πράγματα, ὅσῳ ἐπικρύπτεται, τοσῷδε φιλοτιμότερον ἐξηγουμένοις, καὶ τὸ πιστὸν ἐς τὸ χεῖρον μᾶλλον, ᾗ τὸ εἰκός τε καὶ ἡ αὐτῶν μοχθηρία ἄγει, ἢ πρὸς τὸ ἀληθὲς ἐκτρέπουσιν, ἐξηττώμενον Ἀλέξανδρον ἤδη τῆς μητρὸς τῶν διαβολῶν τῶν ἐς Ἀντίπατρον ἀπαλλάξαι ἐθέλειν ἐκ Μακεδονίας Ἀντίπατρον. [7.12.6] καὶ τυχὸν οὐκ ἐς ἀτιμίαν τὴν Ἀντιπάτρου ἡ μετάπεμψις αὐτοῦ ἔφερεν, ἀλλ᾽ ὡς μή τι ἐκ τῆς διαφορᾶς αὐτοῖς γένοιτο ἄχαρι ἐς ἀλλήλους καὶ οὐδὲ αὐτῷ ἰάσιμον. ἐπεὶ οὐδὲ ἐπαύοντο Ἀλεξάνδρῳ γράφοντες ὁ μὲν τὴν αὐθάδειάν τε τῆς Ὀλυμπιάδος καὶ ὀξύτητα καὶ πολυπραγμοσύνην, ἥκιστα δὴ τῇ Ἀλεξάνδρου μητρὶ εὐσχήμονα, ὥστε καὶ λόγος τις τοιόσδε ἐφέρετο Ἀλεξάνδρου ἐφ᾽ οἷς ὑπὲρ τῆς μητρὸς αὐτῷ ἐξηγγέλλετο, βαρὺ δὴ τὸ ἐνοίκιον τῶν δέκα μηνῶν εἰσπράττεσθαι αὑτοῦ τὴν μητέρα· [7.12.7] ἡ δέ, ὑπέρογκον εἶναι τῇ τε ἀξιώσει καὶ τῇ ἄλλῃ θεραπείᾳ Ἀντίπατρον οὐδὲ μεμνῆσθαι τοῦ καταστήσαντος ἔτι, ἀλλ᾽ αὐτὸν γὰρ ἀξιοῦν τὰ πρῶτα φέρεσθαι ἐν τοῖς ἄλλοις Μακεδόσι τε καὶ Ἕλλησι. καὶ ταῦτα μᾶλλόν τι ἰσχύειν παρ᾽ Ἀλεξάνδρῳ ἐφαίνετο ὅσα ἐς τοῦ Ἀντιπάτρου τὴν διαβολὴν φέροντα ἦν, οἷα δὴ καὶ φοβερώτερα ἐν βασιλείᾳ ὄντα. οὐ μέντοι καταφανές γέ τι ἢ ἔργον ἢ λόγος ἐξηγγέλλετο Ἀλεξάνδρου ἐφ᾽ ὅτῳ ἄν τις συνέθηκεν οὐχ ὡσαύτως εἶναι αὐτῷ πρὸς θυμοῦ Ἀντίπατρον .......................................................... Ἡφαιστίων.
[7.13.1] Τούτῳ τῷ λόγῳ ὑποπτήξαντα Ἡφαιστίωνα συναλλαγῆναι Εὐμενεῖ, οὐχ ἑκόντα ἑκόντι. ἐν ταύτῃ τῇ ὁδῷ καὶ τὸ πεδίον λέγεται ἰδεῖν Ἀλέξανδρον τὸ ἀνειμένον ταῖς ἵπποις ταῖς βασιλικαῖς, αὐτό τε πεδίον Νησαῖον καλούμενον καὶ αἱ ἵπποι ὅτι Νησαῖαι κληΐζονται λέγει Ἡρόδοτος· εἶναι δὲ πάλαι μὲν ἐς πεντεκαίδεκα μυριάδας τῶν ἵππων, τότε δὲ Ἀλέξανδρον οὐ πολὺ πλείονας τῶν πέντε καταλαβεῖν· πρὸς λῃστῶν γὰρ διαρπαγῆναι τὰς πολλὰς αὐτῶν.

[7.12.1] Τότε λοιπόν, όσοι Μακεδόνες δεν ήταν αξιόμαχοι εξαιτίας των γηρατειών ή κάποιας άλλης ατυχίας αναχώρησαν με τη θέλησή τους· ο αριθμός τους έφθασε τις δέκα περίπου χιλιάδες. Σε αυτούς ο Αλέξανδρος κατέβαλε τον μισθό όχι μόνο για τον χρόνο που είχαν ήδη υπηρετήσει, αλλά και για εκείνον που χρειαζόταν για την επιστροφή τους στην πατρίδα· [7.12.2] επιπλέον του μισθού έδωσε στον καθένα τους και από ένα τάλαντο. Και αν μερικοί είχαν παιδιά από τις ασιάτισες γυναίκες τους, διέταξε να τα αφήσουν πίσω κοντά του για να μην προκληθούν έριδες στη Μακεδονία ανάμεσα στα αλλόφυλα παιδιά τους που είχαν αποκτήσει από βάρβαρες γυναίκες και τα παιδιά και τις μητέρες τους που είχαν αφήσει πίσω στην πατρίδα. Τους υποσχέθηκε ότι ο ίδιος θα φροντίσει να ανατραφούν κατά τον μακεδονικό τρόπο και ως προς τα άλλα, κυρίως όμως ως προς τη στρατιωτική τους εκπαίδευση· και όταν γίνουν άνδρες, θα τους φέρει ο ίδιος στη Μακεδονία και θα τους παραδώσει στους πατέρες τους. [7.12.3] Αυτές τις αόριστες και ασαφείς υποσχέσεις τους έδωσε, ενώ έφευγαν. Και ως ασφαλέστερη απόδειξη της φιλίας και της εύνοιάς του προς αυτούς είχε την αξίωση να θεωρήσουν τούτο, ότι δηλαδή έστελνε μαζί τους ως φρουρό και αρχηγό τους για το ταξίδι τον Κρατερό, που θεωρούσε ως τον πιο πιστό φίλο του και τον αγαπούσε όσο και τον εαυτό του. Έτσι λοιπόν, τους φίλησε όλους και δακρυσμένος τους άφησε να φύγουν με δάκρυα στα μάτια τους. [7.12.4] Διέταξε τον Κρατερό να τους οδηγήσει στην πατρίδα και να αναλάβει, όταν φθάσει, τη διοίκηση της Μακεδονίας, της Θράκης και της Θεσσαλίας, καθώς και τη διαφύλαξη της ελευθερίας των Ελλήνων. Διέταξε επίσης τον Αντίπατρο να φέρει στη θέση των ανδρών που απέλυσε άλλους Μακεδόνες στην ακμή της ηλικίας τους. Μαζί με τον Κρατερό έστειλε και τον Πολυπέρχοντα, ως δεύτερο μετά τον Κρατερό αρχηγό, ώστε, αν πάθει τίποτε κατά την πορεία ο Κρατερός —γιατί η υγεία του δεν ήταν καλή, όταν αναχωρούσε— να μη μείνουν χωρίς στρατηγό αυτοί που επέστρεφαν.
[7.12.5] Κυκλοφορούσε κρυφά και η εξής φήμη ανάμεσα σε εκείνους που περιγράφουν τις πράξεις των βασιλέων με τόσο μεγαλύτερη προθυμία όσο περισσότερο αυτές κρατούνται μυστικές, και προσπαθούν να στρέψουν την πίστη των ανθρώπων μάλλον προς τη χειρότερη εξήγηση, όπου τους οδηγεί η εικασία και η κακοήθειά τους, παρά προς την αλήθεια. Έλεγαν δηλαδή ότι ο Αλέξανδρος, επειδή είχε πλέον καμφθεί από τις συκοφαντίες της μητέρας του εναντίον του Αντίπατρου, ήθελε να τον απομακρύνει από τη Μακεδονία. [7.12.6] Η ανάκληση του Αντίπατρου δεν απέβλεπε ίσως στην ταπείνωσή του, αλλά στο να μη συμβεί εξαιτίας της διαφωνίας τους κάτι το δυσάρεστο και στους δύο, το οποίο ούτε και ο ίδιος θα μπορούσε να επανορθώσει. Γιατί δεν σταμάτησαν και οι δύο να γράφουν γράμματα προς τον Αλέξανδρο· ο Αντίπατρος κατηγορούσε την Ολυμπιάδα για αλαζονεία και θρασύτητα και πολυπραγμοσύνη, ιδιότητες που βέβαια πολύ λίγο ταίριαζαν στη μητέρα του Αλεξάνδρου, έτσι ώστε ο Αλέξανδρος έφθασε στο σημείο να πει τα εξής περίπου σχετικά, όπως παραδίδεται, με τα έργα της μητέρας του που του ανέφεραν, ότι δηλαδή της πληρώνει βαρύ τίμημα για τους δέκα μήνες της κυοφορίας. [7.12.7] Η Ολυμπιάδα πάλι έγραφε ότι ο Αντίπατρος είχε γίνει με το αξίωμά του και τις αντίστοιχες τιμές υπερόπτης και ότι είχε λησμονήσει πια εκείνον που τον τοποθέτησε στο αξίωμα, αλλά απαιτούσε αυτός να θεωρείται πρώτος μεταξύ των άλλων Μακεδόνων και των Ελλήνων. Ο Αλέξανδρος έδινε την εντύπωση ότι απέδιδε σε όλα εκείνα που οδηγούσαν στη συκοφάντηση του Αντιπάτρου μεγαλύτερη σημασία, γιατί αυτά πράγματι προκαλούν τον μεγαλύτερο φόβο σε μια μοναρχία. Ωστόσο ο Αλέξανδρος δεν εκδήλωνε, φανερά τουλάχιστον, με έργο ή με λόγο τίποτε, από το οποίο θα μπορούσε κανείς να συμπεράνει ότι δεν συμπαθούσε όπως πριν τον Αντίπατρο... Ηφαιστίων.
[7.13.1] Με αυτό το επιχείρημα υποχώρησε άθελά του ο Ηφαιστίων και συμφιλιώθηκε με τον Ευμένη, που ήθελε τη συνδιαλλαγή. Λένε ότι ο Αλέξανδρος σε αυτόν τον δρόμο είδε και την πεδιάδα που είχε παραχωρηθεί για τη βοσκή των βασιλικών φοράδων. Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι και η ίδια η πεδιάδα ονομαζόταν Νησαία και οι φοράδες Νησαίες. Παλαιότερα υπήρχαν εκατόν πενήντα περίπου χιλιάδες φοράδες, αλλά ο Αλέξανδρος δεν βρήκε τότε πολύ περισσότερες από πενήντα χιλιάδες, επειδή τις περισσότερες τις είχαν αρπάξει ληστές.