[19] Για όλα τα άλλα έχουμε ήδη πει όσα είχαμε να πούμε· μας μένει λοιπόν να μιλήσουμε για το ύφος του λόγου και για τη διάνοια.
Τα σχετικά με τη διάνοια ας πούμε μόνο ότι έχουν τη θέση τους εκεί όπου ο λόγος είναι για τα θέματα με τα οποία ασχολείται η ρητορική· πρόκειται, πράγματι, για κάτι που ανήκει κατά κύριο λόγο σ᾽ εκείνον τον κλάδο της έρευνας. Εν πάση περιπτώσει η διάνοια πρέπει να πραγματώνεται μέσω του λόγου· συγκεκριμένα: με τη διαδικασία της απόδειξης αλλά και της αναίρεσης επιχειρημάτων, με τη διέγερση παθών (της συμπόνιας π.χ., [1456b] του φόβου, της οργής και των παρόμοιων), με τη μεγαλοποίηση ή τη μείωση της αξίας και σημασίας των πραγμάτων.
Είναι φανερό ότι και στην πραγμάτευση γεγονότων και πράξεων ο ποιητής πρέπει να ξεκινάει από τις ίδιες αρχές, όταν θέλει όλα αυτά να τα παρουσιάζει ως πράγματα που προκαλούν τη συμπόνια ή τον φόβο, ως μεγάλα ή ως πιθανά. Η διαφορά βρίσκεται σε τούτο μόνο, ότι στη δεύτερη περίπτωση δεν υπάρχει καμιά ανάγκη για εξήγηση, ενώ στην πρώτη αυτά που λέγονται πρέπει να είναι δημιούργημα του ομιλούντος και να προκύπτουν εξαιτίας του λόγου. Ποιο, αλήθεια, θα ήταν το έργο τού ομιλούντος, αν οι σκέψεις θα γίνονταν φανερές με τον πρέποντα τρόπο.
Ενσχέσει, τώρα, με το ύφος του λόγου:
Ένα μέρος της σχετικής έρευνας έχει να κάνει με τους εκφραστικούς τρόπους. Αυτών όμως η γνώση ανήκει στην τέχνη της ηθοποιίας και σε όλους αυτούς που κατέχουν αυτήν την τέχνη με τρόπο συστηματικό/επαγγελματικό· που ξέρουν, επιπαραδείγματι, τι είναι προσταγή και τι ευχή, τι είναι πρόταση-κρίση και τι απειλή, τι είναι ερώτηση και τι απάντηση, και όλα τα παρόμοια. Για τη γνώση, πράγματι, ή την άγνοια των εκφραστικών αυτών τρόπων καμιά άξια λόγου κριτική παρατήρηση δεν γίνεται στον ποιητή από την άποψη της τέχνης του. Αλήθεια, τι λάθος μπορεί κανείς να βρει στη φράση του Ομήρου «Τραγούδα μου, θεά, τη μάνητα», που την επέκρινε ο Πρωταγόρας λέγοντας ότι ο ποιητής φαντάζεται ότι παρακαλεί, ενώ στην πραγματικότητα διατάζει; Το να πεις σε κάποιον, λέει, να κάνει ή να μην κάνει κάτι είναι προσταγή.
Ας τα αφήσουμε λοιπόν αυτά καταμέρος, για τον λόγο ότι δεν αποτελούν αντικείμενο της τέχνης της ποίησης αλλά κάποιας άλλης τέχνης.