Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ

Ἀλέξανδρος (26.1-26.14)


[26.1] Κιβωτίου δέ τινος αὐτῷ προσενεχθέντος, οὗ πολυτελέστερον οὐδὲν ἐφάνη τοῖς τὰ Δαρείου χρήματα καὶ τὰς ἀποσκευὰς παραλαμβάνουσιν, ἠρώτα τοὺς φίλους, ὅ τι δοκοίη μάλιστα τῶν ἀξίων σπουδῆς εἰς αὐτὸ καταθέσθαι. [26.2] πολλὰ δὲ πολλῶν λεγόντων, αὐτὸς ἔφη τὴν Ἰλιάδα φρουρήσειν ἐνταῦθα καταθέμενος· καὶ ταῦτα μὲν οὐκ ὀλίγοι τῶν ἀξιοπίστων μεμαρτυρήκασιν. [26.3] εἰ δ᾽, ὅπερ Ἀλεξανδρεῖς λέγουσιν Ἡρακλείδῃ πιστεύοντες, ἀληθές ἐστιν, οὔκουν [οὐκ] ἀργὸς οὐδ᾽ ἀσύμβολος αὐτῷ συστρατεύειν ἔοικεν Ὅμηρος. [26.4] λέγουσι γὰρ ὅτι τῆς Αἰγύπτου κρατήσας ἐβούλετο πόλιν μεγάλην καὶ πολυάνθρωπον Ἑλληνίδα συνοικίσας ἐπώνυμον ἑαυτοῦ καταλιπεῖν, καί τινα τόπον γνώμῃ τῶν ἀρχιτεκτόνων ὅσον οὐδέπω διεμετρεῖτο καὶ περιέβαλλεν. [26.5] εἶτα νύκτωρ κοιμώμενος ὄψιν εἶδε θαυμαστήν· ἀνὴρ πολιὸς εὖ μάλα τὴν κόμην καὶ γεραρὸς τὸ εἶδος ἔδοξεν αὐτῷ παραστὰς λέγειν τὰ ἔπη τάδε·
νῆσος ἔπειτά τις ἔστι πολυκλύστῳ ἐνὶ πόντῳ,
Αἰγύπτου προπάροιθε· Φάρον δέ ἑ κικλήσκουσιν.
[26.6] εὐθὺς οὖν ἐξαναστὰς ἐβάδιζεν ἐπὶ τὴν Φάρον, ἣ τότε μὲν ἔτι νῆσος ἦν τοῦ Κανωβικοῦ μικρὸν ἀνωτέρω στόματος, νῦν δὲ διὰ χώματος ἀνείληπται πρὸς τὴν ἤπειρον. [26.7] ὡς οὖν εἶδε τόπον εὐφυΐᾳ διαφέροντα (ταινία γάρ ἐστιν ἰσθμῷ πλάτος ἔχοντι σύμμετρον ἐπιεικῶς, διείργουσα λίμνην τε πολλὴν καὶ θάλασσαν ἐν λιμένι μεγάλῳ τελευτῶσαν), εἰπὼν ὡς Ὅμηρος ἦν ἄρα τά τ᾽ ἄλλα θαυμαστὸς καὶ σοφώτατος ἀρχιτέκτων, ἐκέλευσε διαγράψαι τὸ σχῆμα τῆς πόλεως τῷ τόπῳ συναρμόττοντας. [26.8] καὶ γῆ μὲν οὐ παρῆν λευκή, τῶν δ᾽ ἀλφίτων λαμβάνοντες ἐν πεδίῳ μελαγγείῳ κυκλοτερῆ κόλπον ἦγον, οὗ τὴν ἐντὸς περιφέρειαν εὐθεῖαι βάσεις ὥσπερ ἀπὸ κρασπέδων εἰς σχῆμα χλαμύδος ὑπελάμβανον ἐξ ἴσου συνάγουσαι τὸ μέγεθος. [26.9] ἡσθέντος δὲ τῇ διαθέσει τοῦ βασιλέως, αἰφνίδιον ὄρνιθες ἀπὸ τοῦ ποταμοῦ καὶ τῆς λίμνης, πλήθει τ᾽ ἄπειροι καὶ κατὰ γένος παντοδαποὶ καὶ μέγεθος, ἐπὶ τὸν τόπον καταίροντες, νέφεσιν ἐοικότες, οὐδὲ μικρὸν ὑπέλιπον τῶν ἀλφίτων, ὥστε καὶ τὸν Ἀλέξανδρον διαταραχθῆναι πρὸς τὸν οἰωνόν. [26.10] οὐ μὴν ἀλλὰ τῶν μάντεων θαρρεῖν παραινούντων (πολυαρκεστάτην γὰρ οἰκίζεσθαι πόλιν ὑπ᾽ αὐτοῦ καὶ παντοδαπῶν ἀνθρώπων ἐσομένην τροφόν), ἔργου κελεύσας ἔχεσθαι τοὺς ἐπιμελητάς, [26.11] αὐτὸς ὥρμησεν εἰς Ἄμμωνος ὁδὸν μακρὰν καὶ πολλὰ μὲν ἔχουσαν ἐργώδη καὶ ταλαίπωρα, κινδύνους δὲ δύο, τὸν μὲν ἀνυδρίας, δι᾽ ἣν ἔρημός ἐστιν οὐκ ὀλίγων ἡμερῶν, τὸν δ᾽ εἰ λάβρος ἐν ἄμμῳ βαθείᾳ καὶ ἀχανεῖ πορευομένοις ἐπιπέσοι νότος, [26.12] ὅς που καὶ πάλαι λέγεται περὶ τὸν Καμβύσου στρατὸν ἀναστήσας θῖνα μεγάλην καὶ κυματώσας τὸ πεδίον, μυριάδας ἀνθρώπων πέντε καταχῶσαι καὶ διαφθεῖραι. [26.13] ταῦτα πάντα σχεδὸν πάντες ἐλογίζοντο, χαλεπὸν δ᾽ ἦν Ἀλέξανδρον ἀποτρέψαι πρὸς ὁτιοῦν ὡρμημένον. [26.14] ἥ τε γὰρ τύχη ταῖς ἐπιβολαῖς ὑπείκουσα τὴν γνώμην ἰσχυρὰν ἐποίει, καὶ τὸ θυμοειδὲς ἄχρι τῶν πραγμάτων ὑπεξέφερε τὴν φιλονικίαν ἀήττητον, οὐ μόνον πολεμίους, ἀλλὰ καὶ τόπους καὶ καιροὺς καταβιαζομένην.


[26.1] Όταν κάποτε έφεραν στον Αλέξανδρο ένα κιβώτιο από το οποίο κανένα δεν ήταν πολυτελέστερο στα μάτια αυτών που παρέλαβαν τα χρήματα και τις αποσκευές του Δαρείου, ρωτούσε τους φίλους του τι κατά τη γνώμη τους ήταν πιο σημαντικό να βάλει μέσα σε αυτό. [26.2] Έλεγαν πολλοί διάφορα, αλλά αυτός είπε ότι θα βάλει εδώ και θα φυλάξει την Ιλιάδα. Και είναι αρκετοί αυτοί από τους αξιόπιστους που το έχουν επιβεβαιώσει. [26.3] Εάν είναι αλήθεια αυτό που λένε Αλεξανδρινοί πιστεύοντας τον Ηρακλείδη, δεν ήταν, όπως φαίνεται, ο Όμηρος άχρηστος ούτε κάποιος που δεν συνεισέφερε σ᾽ αυτόν στην εκστρατεία. [26.4] Λένε δηλαδή ότι μετά την κατάκτηση της Αιγύπτου ήθελε να ιδρύσει εκεί μια μεγάλη και πολυάνθρωπη ελληνική πόλη με το όνομά του· γι᾽ αυτό, σύμφωνα με εισήγηση των αρχιτεκτόνων, μετρούσε κάποια περιοχή και χάραζε τον περίβολό της σε τόση έκταση όση ποτέ προηγουμένως. [26.5] Αργότερα είδε νύχτα στον ύπνο του ένα παράξενο όνειρο· του φάνηκε πως ένας άνδρας με κάτασπρα μαλλιά και με σεβάσμιο πρόσωπο στάθηκε κοντά του και του είπε τα εξής λόγια:
υπάρχει συνεχόμενο ένα νησί στην πολυτρικυμισμένη θάλασσα
μπροστά από την Αίγυπτο· Φάρο το ονομάζουν.
[26.6] Πετάχτηκε λοιπόν επάνω αμέσως και βάδιζε προς τη Φάρο, που τότε ήταν ακόμη νησί λίγο πιο πάνω από το Κανωβικό στόμιο, ενώ σήμερα έχει ενωθεί με προσχώσεις με τη στεριά. [26.7] Μόλις λοιπόν είδε τον ξεχωριστό από τη φύση αυτόν τόπο —είναι μια λωρίδα που με ισθμό ίδιου πλάτους παντού χώριζε τη μεγάλη λίμνη και τη θάλασσα, η οποία καταλήγει σε μεγάλο λιμάνι— είπε πως ο Όμηρος ήταν ασφαλώς γενικά αξιοθαύμαστος αλλά και σοφότατος αρχιτέκτονας· και έδωσε εντολή να χαράξουν το σχέδιο της πόλης, προσαρμόζοντάς το στο περιβάλλον. [26.8] Χώμα άσπρο δεν υπήρχε· έπαιρναν αλεύρι και σε σκούρα ανοιχτωσιά έκαναν κυκλικό σχήμα, του οποίου την εσωτερική περιφέρεια χώριζαν ευθύγραμμα τμήματα σαν από κράσπεδα σε σχήμα χλαμύδας με το ίδιο μέγεθος. [26.9] Και ενώ ο βασιλιάς ικανοποιήθηκε με τη διευθέτηση, ξαφνικά κατέβηκαν από τη μεριά του ποταμού και της λίμνης αμέτρητα πουλιά κάθε λογής σε είδος και μέγεθος, όμοια με σύννεφα και δεν άφησαν ίχνος από το αλεύρι, ώστε να ταραχθεί από τον οιωνό ακόμη και ο Αλέξανδρος. [26.10] Ωστόσο, καθώς οι μάντεις τον συμβούλευαν να μην ανησυχεί —προφήτευαν ότι η πόλη που θα ιδρύσει θα έχει με το παραπάνω όλα τα αγαθά και θα μπορούσε να συντηρήσει ανθρώπους κάθε λογής— έδωσε διαταγή στους αρμόδιους να καταπιαστούν με το έργο, [26.11] και ο ίδιος ξεκίνησε για το ναό του Άμμωνα, μεγάλο ταξίδι με πολλές δυσκολίες και ταλαιπωρίες και δυο κινδύνους, τον της ανυδρίας, εξαιτίας της οποίας υπάρχει έρημος αρκετών ημερών, και τον νοτιά, όταν τυχόν φυσά λυσσαλέος σε όσους βαδίζουν σε άμμο βαθιά και αχανή· [26.12] είναι αυτός ο άνεμος που, όπως λένε, σήκωσε παλαιότερα κάπου στον στρατό του Καμβύση πολλήν άμμο, δημιούργησε βουνά από αυτήν στην περιοχή και έθαψε και εξόντωσε πενήντα χιλιάδες ανθρώπους. [26.13] Αυτά τα σκέφτονταν όλοι σχεδόν, αλλά ήταν δύσκολο να αποτρέψει κανείς τον Αλέξανδρο, όταν είχε ξεκινήσει για κάτι. [26.14] Γιατί και η τύχη ακόμη υποχωρώντας στις αποφάσεις του ενίσχυε την άποψή του· εξάλλου, ο ορμητικός χαρακτήρας του έκανε ανυποχώρητη τη φιλοδοξία του να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τις δυσκολίες, όχι μόνο προς τους εχθρούς αλλά ακόμη και στον χώρο και στον χρόνο.