Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ

Σόλων (19.1-19.5)


[19.1] Συστησάμενος δὲ τὴν ἐν Ἀρείῳ πάγῳ βουλὴν ἐκ τῶν κατ᾽ ἐνιαυτὸν ἀρχόντων, ἧς διὰ τὸ ἄρξαι καὶ αὐτὸς μετεῖχεν, ἔτι δ᾽ ὁρῶν τὸν δῆμον οἰδοῦντα καὶ θρασυνόμενον τῇ τῶν χρεῶν ἀφέσει, δευτέραν προσκατένειμε βουλήν, ἀπὸ φυλῆς ἑκάστης (τεσσάρων οὐσῶν) ἑκατὸν ἄνδρας ἐπιλεξάμενος, οὓς προβουλεύειν ἔταξε τοῦ δήμου καὶ μηδὲν ἐᾶν ἀπροβούλευτον εἰς ἐκκλησίαν εἰσφέρεσθαι. [19.2] τὴν δ᾽ ἄνω βουλὴν ἐπίσκοπον πάντων καὶ φύλακα τῶν νόμων ἐκάθισεν, οἰόμενος ἐπὶ δυσὶ βουλαῖς ὥσπερ ἀγκύραις ὁρμοῦσαν, ἧττον ἐν σάλῳ τὴν πόλιν ἔσεσθαι καὶ μᾶλλον ἀτρεμοῦντα τὸν δῆμον παρέξειν. [19.3] οἱ μὲν οὖν πλεῖστοι τὴν ἐξ Ἀρείου πάγου βουλήν, ὥσπερ εἴρηται, Σόλωνα συστήσασθαί φασι, καὶ μαρτυρεῖν αὐτοῖς δοκεῖ μάλιστα τὸ μηδαμοῦ τὸν Δράκοντα λέγειν μηδ᾽ ὀνομάζειν Ἀρεοπαγίτας, ἀλλὰ τοῖς ἐφέταις ἀεὶ διαλέγεσθαι περὶ τῶν φονικῶν. [19.4] ὁ δὲ τρισκαιδέκατος ἄξων τοῦ Σόλωνος τὸν ὄγδοον ἔχει τῶν νόμων οὕτως αὐτοῖς ὀνόμασι γεγραμμένον· «ἀτίμων ὅσοι ἄτιμοι ἦσαν πρὶν ἢ Σόλωνα ἄρξαι, ἐπιτίμους εἶναι, πλὴν ὅσοι ἐξ Ἀρείου πάγου ἢ ὅσοι ἐκ τῶν ἐφετῶν ἢ ἐκ πρυτανείου καταδικασθέντες ὑπὸ τῶν βασιλέων ἐπὶ φόνῳ ἢ σφαγαῖσιν ἢ ἐπὶ τυραννίδι ἔφευγον ὅτε ὁ θεσμὸς ἐφάνη ὅδε». [19.5] ταῦτα δὴ πάλιν ὡς πρὸ τῆς Σόλωνος ἀρχῆς καὶ νομοθεσίας τὴν ἐξ Ἀρείου πάγου βουλὴν οὖσαν ἐνδείκνυται. τίνες γὰρ ἦσαν οἱ πρὸ Σόλωνος ἐν Ἀρείῳ πάγῳ καταδικασθέντες, εἰ πρῶτος Σόλων ἔδωκε τῇ ἐξ Ἀρείου πάγου βουλῇ τὸ κρίνειν; εἰ μὴ νὴ Δία γέγονέ τις ἀσάφεια τοῦ γράμματος ἢ ἔκλειψις, ὥστε τοὺς ἡλωκότας ἐπ᾽ αἰτίαις αἷς κρίνουσι νῦν Ἀρεοπαγῖται καὶ ἐφέται καὶ πρυτάνεις [ὅτε ὁ θεσμὸς ἐφάνη ὅδε], μένειν ἀτίμους, τῶν ἄλλων ἐπιτίμων γενομένων. ταῦτα μὲν οὖν καὶ αὐτὸς ἐπισκόπει.


[19.1] Από τους απερχόμενους άρχοντες της κάθε χρονιάς συγκρότησε τη Βουλή του Αρείου Πάγου, στην οποία μετείχε και ο ίδιος, επειδή είχε χρηματίσει άρχοντας. Καθώς όμως έβλεπε ο Σόλων ότι ο λαός κατεχόταν από οίηση και είχε αρχίσει να αποθρασύνεται από την αποκοπή των χρεών, συγκρότησε εκτός από αυτήν και δεύτερο σώμα επιλέγοντας εκατό άνδρες από καθεμιά από τις τέσσερις φυλές που υπήρχαν τότε, που όρισε να προετοιμάζει τα νομοσχέδια πριν αυτά φτάσουν στον λαό και να μην επιτρέπει να εισάγεται στη συνέλευση του λαού κανένα ζήτημα πριν το σώμα αυτό εκφέρει σχετική γνώμη. [19.2] Τοποθέτησε τον Άρειο Πάγο επόπτη όλων και φύλακα των νόμων, επειδή πίστευε ότι, εάν η πόλη στηριζόταν σε δυο Βουλές, όπως ένας σκάφος προσαρμοσμένο σε δυο άγκυρες, θα υπήρχαν λιγότερες πιθανότητες να βρεθεί σε ταραχές και θα έκανε τον λαό να είναι ήρεμος. [19.3] Οι περισσότεροι λοιπόν υποστηρίζουν ότι τη Βουλή του Αρείου Πάγου συγκρότησε, όπως έχει λεχθεί, ο Σόλων. Την άποψή τους αυτή φαίνεται να ενισχύει σοβαρά το γεγονός ότι πουθενά ο Δράκων δεν μιλάει ούτε αναφέρει Αρεοπαγίτες, αλλά πάντοτε αναφέρεται στους εφέτες, κάθε φορά που μιλάει για υποθέσεις φόνου. [19.4] Από την άλλη όμως, ο δέκατος τρίτος άξονας περιέχει τον όγδοο νόμο του Σόλωνα διατυπωμένο αυτολεξεί ως εξής: «όσοι είχαν χάσει τα πολιτικά τους δικαιώματα πριν γίνει άρχοντας ο Σόλων, μπορούν να τα αποκτήσουν και πάλι, εκτός από εκείνους που ήταν εξόριστοι όταν δημοσιεύτηκε αυτός ο νόμος, καταδικασμένοι από τον Άρειο Πάγο ή από τους εφέτες ή από τους βασιλείς στο Πρυτανείο για φόνο ή για σφαγές ή για επιβολή τυραννίδας». [19.5] Αυτό όμως δείχνει ότι η Βουλή του Αρείου Πάγου υπήρχε πριν ο Σόλων γίνει άρχοντας και συντάξει τους νόμους. Γιατί ποιοί είναι εκείνοι που καταδικάστηκαν από τον Άρειο Πάγο πριν από τον Σόλωνα, εάν ο Σόλων είναι ο πρώτος που έδωσε στη Βουλή του Αρείου Πάγου την εξουσία να δικάζει; Εκτός και αν, μά τον Δία, υπάρχει κάποια ασάφεια στη διατύπωση του νόμου ή απάλειψη λέξεων, αντί για τη διατύπωση: οι καταδικασμένοι για κατηγορίες που εκδικάζουν τώρα [που δημοσιεύτηκε αυτός ο νόμος] Αρεοπαγίτες, εφέτες και πρυτάνεις να εξακολουθούν να είναι στερημένοι από τα πολιτικά τους δικαιώματα, ενώ οι υπόλοιποι να επανακτούν τα δικαιώματά τους. Αυτά εξέτασέ τα και συ ο ίδιος, αναγνώστη, και κρίνε.