Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ

Νικίας (19.1-30.3)


[19.1] Ἐν τούτῳ δὲ καιροῦ τοῦ κινδύνου παρόντος ἀφικνεῖται Γογγύλος ἐκ Κορίνθου μιᾷ τριήρει, καὶ συνδραμόντων πρὸς αὐτὸν ὡς εἰκὸς πάντων, ἔφραζεν ὅτι Γύλιππος ἀφίξεται διὰ ταχέων καὶ νῆες ἄλλαι βοηθοὶ προσπλέουσιν. [19.2] οὔπω δὲ τῷ Γογγύλῳ πιστευόντων βεβαίως, ἧκεν ἄγγελος παρὰ τοῦ Γυλίππου, κελεύοντος ἀπαντᾶν. οἱ δὲ θαρρήσαντες ἐξωπλίζοντο, καὶ προσῆγεν εὐθὺς ὁ Γύλιππος ἐξ ὁδοῦ παρατεταγμένος ἐπὶ τοὺς Ἀθηναίους. [19.3] ὡς δὲ κἀκείνους ἀντέταξεν ὁ Νικίας, θέμενος [ἐπὶ τοὺς Ἀθηναίους ] ὁ Γύλιππος τὰ ὅπλα καὶ κήρυκα πέμψας ἔλεγε διδόναι τοῖς Ἀθηναίοις ἄδειαν ἀπιοῦσιν ἐκ Σικελίας. [19.4] ὁ μὲν οὖν Νικίας οὐδὲν ἠξίωσεν ἀποκρίνεσθαι, τῶν δὲ στρατιωτῶν τινες καταγελῶντες ἠρώτων, εἰ διὰ παρουσίαν ἑνὸς τρίβωνος καὶ βακτηρίας Λακωνικῆς οὕτως ἰσχυρὰ τὰ Συρακουσίων ἐξαίφνης γέγονεν, ὥστ᾽ Ἀθηναίων καταφρονεῖν, οἳ πολὺ ῥωμαλεωτέρους Γυλίππου καὶ μᾶλλον κομῶντας τριακοσίους ἔχοντες ἐν πέδαις δεδεμένους ἀπέδωκαν Λακεδαιμονίοις. [19.5] Τίμαιος δὲ καὶ τοὺς Σικελιώτας φησὶν ἐν μηδενὶ λόγῳ ποιεῖσθαι τὸν Γύλιππον, ὕστερον μὲν αἰσχροκέρδειαν αὐτοῦ καὶ μικρολογίαν καταγνόντας, ὡς δὲ πρῶτον ὤφθη, σκώπτοντας εἰς τὸν τρίβωνα καὶ τὴν κόμην. εἶτα μέντοι φησὶν αὐτός, ὅτι τῷ Γυλίππῳ φανέντι καθάπερ γλαυκὶ πολλοὶ προσέπτησαν ἑτοίμως ‹συ›στρατευόμενοι. [19.6] καὶ ταῦτα τῶν πρώτων ἀληθέστερά εἰσιν· ἐν γὰρ τῇ βακτηρίᾳ καὶ τῷ τρίβωνι τὸ σύμβολον καὶ τὸ ἀξίωμα τῆς Σπάρτης καθορῶντες συνίσταντο, κἀκείνου τὸ πᾶν ἔργον γεγονέναι φησὶν οὐ Θουκυδίδης μόνον, ἀλλὰ καὶ Φίλιστος, ἀνὴρ Συρακούσιος καὶ τῶν πραγμάτων ὁρατὴς γενόμενος. [19.7] τῇ μὲν οὖν πρώτῃ μάχῃ κρατήσαντες οἱ Ἀθηναῖοι τῶν Συρακουσίων ὀλίγους τινὰς ἀπέκτειναν καὶ Γογγύλον τὸν Κορίνθιον· εἰς δὲ τὴν ἐπιοῦσαν ἡμέραν ἔδειξεν ὁ Γύλιππος, οἷόν ἐστιν ἐμπειρία. [19.8] τοῖς γὰρ αὐτοῖς ὅπλοις καὶ ἵπποις καὶ χωρίοις χρησάμενος οὐχ ὡσαύτως, ἀλλὰ μεταθεὶς τὴν τάξιν, ἐνίκησε τοὺς Ἀθηναίους, καὶ φυγόντων εἰς τὸ στρατόπεδον, ἐπιστήσας τοὺς Συρακουσίους τοῖς λίθοις οἷς ἐκεῖνοι προσεκόμιζον καὶ τῇ ὕλῃ παροικοδομῶν εἰς διαστολάς, ἀπέκοψε τὸν ἐκείνων περιτειχισμόν, ὥστ᾽ αὐτοῖς μηδὲν εἶναι πλέον κρατοῦσιν. [19.9] ἐκ τούτου δὲ θαρρήσαντες οἱ Συρακούσιοι τάς τε ναῦς ἐπλήρουν, καὶ τοῖς ἱππεῦσι τοῖς ἑαυτῶν καὶ ἀκολούθοις περιελαύνοντες πολλοὺς ᾕρουν, [19.10] καὶ ὁ Γύλιππος ἐπιὼν [ἐπὶ] τὰς πόλεις αὐτὸς ἐξώρμα καὶ συνίστη πάντας, ἐρρωμένως ὑπακούοντας αὐτῷ καὶ συλλαμβανομένους, ὥστε τὸν Νικίαν αὖθις εἰς ἐκείνους ἀποτρεπόμενον τοὺς πρώτους λογισμούς, καὶ συμφρονοῦντα τὴν τῶν πραγμάτων μεταβολὴν ἀθυμεῖν, καὶ γράφειν τοῖς Ἀθηναίοις, κελεύοντα πέμπειν ἕτερον στρατόν, ἢ καὶ τοῦτον ἀπάγειν ἐκ Σικελίας, αὑτῷ δὲ πάντως αἰτούμενον τῆς στρατηγίας ἄφεσιν διὰ τὴν νόσον.


[19.1] Ενώ βρίσκονταν σ᾽ αυτό το κρίσιμο και επικίνδυνο σημείο, έφτασε από την Κόρινθο ο Γογγύλος με μια τριήρη. Όπως ήταν φυσικό, έτρεξαν όλοι σύσσωμοι κοντά του και αυτός τους ανακοίνωνε ότι όπου νά ᾽ναι θα καταφθάσει ο Γύλιππος και ότι έρχονται για βοήθεια και άλλα πολεμικά σκάφη. [19.2] Δεν είχαν πιστέψει ακόμη καλά-καλά στα λόγια του Γογγύλου, όταν ήρθε εκ μέρους του Γυλίππου αγγελιαφόρος με εντολή να βγουν να τον συναντήσουν. Οι Συρακόσιοι αναθάρρησαν και άρχισαν να εξοπλίζονται. Ο Γύλιππος πλησίαζε από τη στεριά σε σχηματισμό μάχης εναντίον των Αθηναίων. [19.3] Όταν και ο Νικίας παρατάχθηκε απέναντι εκείνων, ο Γύλιππος πήρε και αυτός θέσεις μάχης και, αφού έστειλε κήρυκα, έλεγε στους Αθηναίους, αν θέλουν να φύγουν από τη Σικελία, τους το επιτρέπει χωρίς να φοβηθούν τίποτε. [19.4] Ο Νικίας όμως ούτε καν καταδέχτηκε να απαντήσει, μερικοί Αθηναίοι στρατιώτες μάλιστα γελώντας ρωτούσαν αν από την παρουσία ενός τρίβωνα και μιας βακτηρίας λακωνικής έχει γίνει ξαφνικά τόσο ισχυρή η θέση των Συρακοσίων, ώστε να περιφρονούν τους Αθηναίους, οι οποίοι, ενώ κρατούσαν αλυσοδεμένους τριακόσιους Λακεδαιμονίους πολύ πιο ρωμαλέους από τον Γύλιππο και με πολύ μακρύτερα μαλλιά από αυτόν, τους έδωσαν πίσω στους Λακεδαιμονίους. [19.5] Ο Τίμαιος, εξάλλου, αναφέρει πως ούτε και οι Σικελιώτες είχαν σε καμιάν υπόληψη τον Γύλιππο, κατηγορώντας τον αργότερα για αισχροκέρδεια και μικροπρέπεια· όταν μάλιστα τον είδαν για πρώτη φορά, τον κορόιδευαν για τον τρίβωνα και τα μαλλιά του. Ο ίδιος όμως στη συνέχεια λέει ότι, με το που εμφανίστηκε ο Γύλιππος, πολλοί έτρεξαν κοντά του, όπως πετούν τα πουλιά προς την κουκουβάγια, πρόθυμοι να στρατευτούν στο πλευρό του. [19.6] Αυτά είναι πιο κοντά στην αλήθεια από όσο τα πρώτα· γιατί συσπειρώνονταν, επειδή στη βακτηρία και στον τρίβωνα διέκριναν τα σύμβολα και το κύρος της Σπάρτης. Ότι ό,τι επιτεύχθηκε ήταν εξολοκλήρου έργου εκείνου, δεν το λέει μόνο ο Θουκυδίδης αλλά και ο Φίλιστος ο Συρακόσιος, που υπήρξε και αυτόπτης μάρτυρας των γεγονότων. [19.7] Στην πρώτη λοιπόν μάχη νίκησαν οι Αθηναίοι και σκότωσαν λίγους Συρακοσίους και τον Κορίνθιο Γογγύλο· την επόμενη μέρα όμως έδειξε ο Γύλιππος τι σημαίνει εμπειρία. [19.8] Γιατί χρησιμοποιώντας τα ίδια όπλα, το ίδιο ιππικό και τις ίδιες θέσεις αλλά με διαφορετικό τρόπο και αλλάζοντας τη διάταξή τους, νίκησε τους Αθηναίους. Και, όταν εκείνοι έφυγαν για το στρατόπεδό τους, ο Γύλιππος κράτησε τους Συρακοσίους και με τις πέτρες που είχαν κουβαλήσει εκείνοι και την ξυλεία έχτισε δίπλα κάθετο τείχος και ματαίωσε την προσπάθεια εκείνων να αποκλείσουν την πόλη με τείχος, ώστε, και αν ακόμη νικούσαν οι Αθηναίοι, να μην έχουν κανένα όφελος. [19.9] Παίρνοντας θάρρος από αυτό οι Συρακόσιοι, άρχισαν να αρματώνουν τα σκάφη τους και κάνοντας περιπολίες με το ιππικό και τους ακολούθους τους αιχμαλώτιζαν πολλούς. [19.10] Ο Γύλιππος επισκεπτόταν προσωπικά τις πόλεις, τις ξεσήκωνε και συνένωνε τους πάντες, που τον υπάκουαν πολύ πρόθυμα και τον βοηθούσαν, ώστε ο Νικίας να αλλάξει πάλι διαθέσεις και να καταλήξει στις γνωστές πρώτες σκέψεις· και νιώθοντας την αλλαγή της κατάστασης, να χάσει το ηθικό του και να γράφει στους Αθηναίους, παραγγέλλοντάς τους να στείλουν και άλλο στρατό· διαφορετικά, να αποσύρουν από τη Σικελία και αυτόν ακόμη που έχουν· όσο για τον ίδιο, ζητούσε να τον απαλλάξουν οπωσδήποτε από τη στρατηγία, εξαιτίας της αρρώστιας του.