Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ

Ἱστορίαι (4.73.1-4.74.4)

[4.73.1] Μετὰ δὲ τοῦτο Βρασίδας καὶ τὸ στράτευμα ἐχώρουν ἐγγυτέρω τῆς θαλάσσης καὶ τῆς τῶν Μεγαρέων πόλεως, καὶ καταλαβόντες χωρίον ἐπιτήδειον παραταξάμενοι ἡσύχαζον, οἰόμενοι σφίσιν ἐπιέναι τοὺς Ἀθηναίους καὶ τοὺς Μεγαρέας ἐπιστάμενοι περιορωμένους ὁποτέρων ἡ νίκη ἔσται. [4.73.2] καλῶς δὲ ἐνόμιζον σφίσιν ἀμφότερα ἔχειν, ἅμα μὲν τὸ μὴ ἐπιχειρεῖν προτέρους μηδὲ μάχης καὶ κινδύνου ἑκόντας ἄρξαι, ἐπειδή γε ἐν φανερῷ ἔδειξαν ἑτοῖμοι ὄντες ἀμύνεσθαι, καὶ αὐτοῖς ὥσπερ ἀκονιτὶ τὴν νίκην δικαίως ἂν τίθεσθαι, ἐν τῷ αὐτῷ δὲ καὶ πρὸς τοὺς Μεγαρέας ὀρθῶς ξυμβαίνειν· [4.73.3] εἰ μὲν γὰρ μὴ ὤφθησαν ἐλθόντες, οὐκ ἂν ἐν τύχῃ γίγνεσθαι σφίσιν, ἀλλὰ σαφῶς ἂν ὥσπερ ἡσσηθέντων στερηθῆναι εὐθὺς τῆς πόλεως· νῦν δὲ κἂν τυχεῖν αὐτοὺς Ἀθηναίους μὴ βουληθέντας ἀγωνίζεσθαι, ὥστε ἀμαχητὶ ἂν περιγενέσθαι αὐτοῖς ὧν ἕνεκα ἦλθον. ὅπερ καὶ ἐγένετο. [4.73.4] οἱ γὰρ Μεγαρῆς, ὡς οἱ Ἀθηναῖοι ἐτάξαντο μὲν παρὰ τὰ μακρὰ τείχη ἐξελθόντες, ἡσύχαζον δὲ καὶ αὐτοὶ μὴ ἐπιόντων, λογιζόμενοι καὶ οἱ ἐκείνων στρατηγοὶ μὴ ἀντίπαλον εἶναι σφίσι τὸν κίνδυνον, ἐπειδὴ καὶ τὰ πλείω αὐτοῖς προυκεχωρήκει, ἄρξασι μάχης πρὸς πλέονας αὐτῶν ἢ λαβεῖν νικήσαντας Μέγαρα ἢ σφαλέντας τῷ βελτίστῳ τοῦ ὁπλιτικοῦ βλαφθῆναι, τοῖς δὲ ξυμπάσης τῆς δυνάμεως καὶ τῶν παρόντων μέρος ἕκαστον κινδυνεύειν εἰκότως ἐθέλειν τολμᾶν, χρόνον δὲ ἐπισχόντες καὶ ὡς οὐδὲν ἀφ᾽ ἑκατέρων ἐπεχειρεῖτο, ἀπῆλθον πρότερον οἱ Ἀθηναῖοι ἐς τὴν Νίσαιαν καὶ αὖθις οἱ Πελοποννήσιοι ὅθενπερ ὡρμήθησαν. οὕτω δὴ τῷ μὲν Βρασίδᾳ αὐτῷ καὶ τοῖς ἀπὸ τῶν πόλεων ἄρχουσιν οἱ τῶν φευγόντων φίλοι Μεγαρῆς, ὡς ἐπικρατήσαντι καὶ τῶν Ἀθηναίων οὐκέτι ἐθελησάντων μάχεσθαι, θαρσοῦντες μᾶλλον ἀνοίγουσί τε τὰς πύλας καὶ δεξάμενοι καταπεπληγμένων ἤδη τῶν πρὸς τοὺς Ἀθηναίους πραξάντων ἐς λόγους ἔρχονται. [4.74.1] καὶ ὕστερον ὁ μὲν διαλυθέντων τῶν ξυμμάχων κατὰ πόλεις ἐπανελθὼν καὶ αὐτὸς ἐς τὴν Κόρινθον τὴν ἐπὶ Θρᾴκης στρατείαν παρεσκεύαζεν, ἵναπερ καὶ τὸ πρῶτον ὥρμητο· [4.74.2] οἱ δὲ ἐν τῇ πόλει Μεγαρῆς, ἀποχωρησάντων καὶ τῶν Ἀθηναίων ἐπ᾽ οἴκου, ὅσοι μὲν τῶν πραγμάτων πρὸς τοὺς Ἀθηναίους μάλιστα μετέσχον, εἰδότες ὅτι ὤφθησαν εὐθὺς ὑπεξῆλθον, οἱ δὲ ἄλλοι κοινολογησάμενοι τοῖς τῶν φευγόντων φίλοις κατάγουσι τοὺς ἐκ Πηγῶν, ὁρκώσαντες πίστεσι μεγάλαις μηδὲν μνησικακήσειν, βουλεύσειν δὲ τῇ πόλει τὰ ἄριστα. [4.74.3] οἱ δὲ ἐπειδὴ ἐν ταῖς ἀρχαῖς ἐγένοντο καὶ ἐξέτασιν ὅπλων ἐποιήσαντο, διαστήσαντες τοὺς λόχους ἐξελέξαντο τῶν τε ἐχθρῶν καὶ οἳ ἐδόκουν μάλιστα ξυμπρᾶξαι τὰ πρὸς τοὺς Ἀθηναίους ἄνδρας ὡς ἑκατόν, καὶ τούτων πέρι ἀναγκάσαντες τὸν δῆμον ψῆφον φανερὰν διενεγκεῖν, ὡς κατεγνώσθησαν, ἔκτειναν, καὶ ἐς ὀλιγαρχίαν τὰ μάλιστα κατέστησαν τὴν πόλιν. [4.74.4] καὶ πλεῖστον δὴ χρόνον αὕτη ὑπ᾽ ἐλαχίστων γενομένη ἐκ στάσεως μετάστασις ξυνέμεινεν.

[4.73.1] Μετά απ᾽ αυτό, ο Βρασίδας με τον στρατό πλησίασε στη θάλασσα και στα Μέγαρα. Σταμάτησε σε μια ευνοϊκή θέση, παρατάχτηκε για μάχη και περίμενε, γιατί νόμιζε ότι οι Αθηναίοι θα του επιτεθούν και ήξερε πως οι Μεγαρείς περίμεναν να δουν ποιός από τους δυο θα νικήσει. [4.73.2] Θεωρούσε ότι και για τα δυο αυτά ήταν σε πλεονεκτική θέση γιατί, αν και έδειχνε φανερά ότι ήταν έτοιμος να πολεμήσει, δεν άρχιζε αυτός τις εχθροπραξίες ούτε προκαλούσε μάχη, κι έτσι θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι αυτός υπερίσχυσε χωρίς καν να γίνει πραγματική σύγκρουση. Ταυτόχρονα αυτό θα τον ωφελούσε και απέναντι των Μεγαρέων, [4.73.3] γιατί αν δεν είχε εμφανιστεί, δεν θα είχε την παραμικρή ελπίδα, αλλά θα είχε χάσει αμέσως τα Μέγαρα, σαν να είχε νικηθεί σε μάχη, ενώ τώρα, αν τύχαινε να μη θελήσουν οι Αθηναίοι να δώσουν μάχη, οι Πελοποννήσιοι θα πετύχαιναν τον σκοπό τους χωρίς ν᾽ αγωνιστούν. Αυτό και έγινε. [4.73.4] Οι Αθηναίοι βγήκαν και παρατάχθηκαν κοντά στα Μακρά Τείχη, αλλά βλέποντας ότι οι Πελοποννήσιοι δεν έκαναν επίθεση, έμεναν κι εκείνοι ακίνητοι και οι στρατηγοί τους σκέφτηκαν ότι, αφού είχαν επιτύχει τους περισσότερους αντικειμενικούς σκοπούς για τους οποίους είχαν έρθει, δεν έπρεπε να ριψοκινδυνέψουν αρχίζοντας μια μάχη εναντίον μεγαλύτερου στρατού, γιατί αν νικούσαν θα κυρίευαν, βέβαια, τα Μέγαρα, αλλ᾽ αν νικιόνταν, τότε θα έχαναν το καλύτερο μέρος του στρατού τους, και τούτο όταν απέναντί τους οι εχθροί ήσαν πρόθυμοι να πολεμήσουν, αφού η δύναμή τους δεν αντιπροσώπευε παρά ένα μέρος των δυνάμεων της Πελοποννήσου και κάθε πολιτεία είχε στείλει τμήμα μόνο του στρατού της. Αφού έμειναν άπρακτοι αρκετό καιρό και καμιά από τις δύο παρατάξεις δεν επιχειρούσε τίποτε, αποχώρησαν και οι δύο. Πρώτα οι Αθηναίοι πίσω στην Νίσαια και μετά οι Πελοποννήσιοι στη θέση από όπου είχαν ξεκινήσει. Τότε όσοι από τους Μεγαρείς ήσαν φίλοι των εξορίστων, θεωρώντας ότι οι Πελοποννήσιοι είχαν υπερισχύσει, αφού οι Αθηναίοι δεν είχαν τολμήσει να δώσουν μάχη, αναθάρρησαν και άνοιξαν τις πύλες στον Βρασίδα και τους άλλους Πελοποννησίους αρχηγούς και τους δέχτηκαν και άρχισαν αμέσως συνεννοήσεις μαζί τους, ενώ όσοι από τους Μεγαρείς είχαν συνεννοηθεί με τους Αθηναίους βρίσκονταν σε μεγάλη αμηχανία.
[4.74.1] Ύστερα απ᾽ αυτά, και αφού διαλύθηκε ο συμμαχικός στρατός και γύρισε η κάθε μονάδα στην πολιτεία της, ο Βρασίδας επέστρεψε στην Κόρινθο, κι εξακολούθησε να ετοιμάζει την εκστρατεία του για την Θράκη. Αυτός ήταν άλλωστε ο αρχικός του σκοπός. [4.74.2] Όταν οι Αθηναίοι έφυγαν κι εκείνοι και γύρισαν πίσω, όσοι από τους Μεγαρείς είχαν συνεργαστεί με τους Αθηναίους, ξέροντας ότι είχαν γίνει αντιληπτοί, έφυγαν αμέσως, κρυφά, ενώ οι άλλοι, αφού συνεννοήθηκαν με φίλους των εξορίστων, έφεραν πίσω στα Μέγαρα όσους ήσαν στις Πηγές, αφού όμως τους όρκισαν με όρκους μεγάλους να μην μνησικακούν, αλλά να ενεργούν με μόνο γνώμονα το συμφέρον της πολιτείας. [4.74.3] Αυτοί, όμως, μόλις πήραν την εξουσία στα χέρια, οργάνωσαν επιθεώρηση όπλων και, τοποθετώντας χωριστά την κάθε μονάδα, ξεχώρισαν εκατό περίπου απ᾽ τους πολιτικούς τους εχθρούς και από όσους είχαν συνεργαστεί με τους Αθηναίους. Τότε ανάγκασαν τον λαό να τους κρίνει με φανερή ψηφοφορία και μόλις καταδικάστηκαν τους σκότωσαν κι εγκαταστήσαν αυστηρή ολιγαρχία. [4.74.4] Η επαναστατική αυτή αλλαγή, έργο λίγων ανθρώπων, διατηρήθηκε πολύν καιρό.