Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ

Ἱστορίαι (4.55.1-4.57.4)

[4.55.1] Οἱ δὲ Λακεδαιμόνιοι ἰδόντες μὲν τοὺς Ἀθηναίους τὰ Κύθηρα ἔχοντας, προσδεχόμενοι δὲ καὶ ἐς τὴν γῆν σφῶν ἀποβάσεις τοιαύτας ποιήσεσθαι, ἁθρόᾳ μὲν οὐδαμοῦ τῇ δυνάμει ἀντετάξαντο, κατὰ δὲ τὴν χώραν φρουρὰς διέπεμψαν, ὁπλιτῶν πλῆθος, ὡς ἑκασταχόσε ἔδει, καὶ τὰ ἄλλα ἐν φυλακῇ πολλῇ ἦσαν, φοβούμενοι μὴ σφίσι νεώτερόν τι γένηται τῶν περὶ τὴν κατάστασιν, γεγενημένου μὲν τοῦ ἐν τῇ νήσῳ πάθους ἀνελπίστου καὶ μεγάλου, Πύλου δὲ ἐχομένης καὶ Κυθήρων καὶ πανταχόθεν σφᾶς περιεστῶτος πολέμου ταχέος καὶ ἀπροφυλάκτου, [4.55.2] ὥστε παρὰ τὸ εἰωθὸς ἱππέας τετρακοσίους κατεστήσαντο καὶ τοξότας, ἔς τε τὰ πολεμικά, εἴπερ ποτέ, μάλιστα δὴ ὀκνηρότεροι ἐγένοντο, ξυνεστῶτες παρὰ τὴν ὑπάρχουσαν σφῶν ἰδέαν τῆς παρασκευῆς ναυτικῷ ἀγῶνι, καὶ τούτῳ πρὸς Ἀθηναίους, οἷς τὸ μὴ ἐπιχειρούμενον αἰεὶ ἐλλιπὲς ἦν τῆς δοκήσεώς τι πράξειν· [4.55.3] καὶ ἅμα τὰ τῆς τύχης πολλὰ καὶ ἐν ὀλίγῳ ξυμβάντα παρὰ λόγον αὐτοῖς ἔκπληξιν μεγίστην παρεῖχε, καὶ ἐδέδισαν μή ποτε αὖθις ξυμφορά τις αὐτοῖς περιτύχῃ οἵα καὶ ἐν τῇ νήσῳ. [4.55.4] ἀτολμότεροι δὲ δι᾽ αὐτὸ ἐς τὰς μάχας ἦσαν, καὶ πᾶν ὅτι κινήσειαν ᾤοντο ἁμαρτήσεσθαι διὰ τὸ τὴν γνώμην ἀνεχέγγυον γεγενῆσθαι ἐκ τῆς πρὶν ἀηθείας τοῦ κακοπραγεῖν. [4.56.1] τοῖς δὲ Ἀθηναίοις τότε τὴν παραθαλάσσιον δῃοῦσι τὰ μὲν πολλὰ ἡσύχασαν, ὡς καθ᾽ ἑκάστην φρουρὰν γίγνοιτό τις ἀπόβασις, πλήθει τε ἐλάσσους ἕκαστοι ἡγούμενοι εἶναι καὶ ἐν τῷ τοιούτῳ· μία δὲ φρουρά, ἥπερ καὶ ἠμύνατο περὶ Κοτύρταν καὶ Ἀφροδιτίαν, τὸν μὲν ὄχλον τῶν ψιλῶν ἐσκεδασμένον ἐφόβησεν ἐπιδρομῇ, τῶν δὲ ὁπλιτῶν δεξαμένων ὑπεχώρησε πάλιν, καὶ ἄνδρες τέ τινες ἀπέθανον αὐτῶν ὀλίγοι καὶ ὅπλα ἐλήφθη, τροπαῖόν τε στήσαντες οἱ Ἀθηναῖοι ἀπέπλευσαν ἐς Κύθηρα. [4.56.2] ἐκ δὲ αὐτῶν περιέπλευσαν ἐς Ἐπίδαυρον τὴν Λιμηράν, καὶ δῃώσαντες μέρος τι τῆς γῆς ἀφικνοῦνται ἐπὶ Θυρέαν, ἥ ἐστι μὲν τῆς Κυνουρίας γῆς καλουμένης, μεθορία δὲ τῆς Ἀργείας καὶ Λακωνικῆς· νεμόμενοι δὲ αὐτὴν ἔδοσαν Λακεδαιμόνιοι Αἰγινήταις ἐκπεσοῦσιν ἐνοικεῖν διά τε τὰς ὑπὸ τὸν σεισμὸν σφίσι γενομένας καὶ τῶν Εἱλώτων τὴν ἐπανάστασιν εὐεργεσίας καὶ ὅτι Ἀθηναίων ὑπακούοντες ὅμως πρὸς τὴν ἐκείνων γνώμην αἰεὶ ἕστασαν.
[4.57.1] Προσπλεόντων οὖν ἔτι τῶν Ἀθηναίων οἱ Αἰγινῆται τὸ μὲν ἐπὶ τῇ θαλάσσῃ ὃ ἔτυχον οἰκοδομοῦντες τεῖχος ἐκλείπουσιν, ἐς δὲ τὴν ἄνω πόλιν, ἐν ᾗ ᾤκουν, ἀπεχώρησαν, ἀπέχουσαν σταδίους μάλιστα δέκα τῆς θαλάσσης. [4.57.2] καὶ αὐτοῖς τῶν Λακεδαιμονίων φρουρὰ μία τῶν περὶ τὴν χώραν, ἥπερ καὶ ξυνετείχιζε, ξυνεσελθεῖν μὲν ἐς τὸ τεῖχος οὐκ ἠθέλησαν δεομένων τῶν Αἰγινητῶν, ἀλλ᾽ αὐτοῖς κίνδυνος ἐφαίνετο ἐς τὸ τεῖχος κατακλῄεσθαι· ἀναχωρήσαντες δὲ ἐπὶ τὰ μετέωρα, ὡς οὐκ ἐνόμιζον ἀξιόμαχοι εἶναι, ἡσύχαζον. [4.57.3] ἐν τούτῳ δὲ οἱ Ἀθηναῖοι κατασχόντες καὶ χωρήσαντες εὐθὺς πάσῃ τῇ στρατιᾷ αἱροῦσι τὴν Θυρέαν. καὶ τήν τε πόλιν κατέκαυσαν καὶ τὰ ἐνόντα ἐξεπόρθησαν, τούς τε Αἰγινήτας, ὅσοι μὴ ἐν χερσὶ διεφθάρησαν, ἄγοντες ἀφίκοντο ἐς τὰς Ἀθήνας καὶ τὸν ἄρχοντα ὃς παρ᾽ αὐτοῖς ἦν τῶν Λακεδαιμονίων, Τάνταλον τὸν Πατροκλέους· ἐζωγρήθη γὰρ τετρωμένος. [4.57.4] ἦγον δέ τινας καὶ ἐκ τῶν Κυθήρων ἄνδρας ὀλίγους, οὓς ἐδόκει ἀσφαλείας ἕνεκα μεταστῆσαι. καὶ τούτους μὲν οἱ Ἀθηναῖοι ἐβουλεύσαντο καταθέσθαι ἐς τὰς νήσους, καὶ τοὺς ἄλλους Κυθηρίους οἰκοῦντας τὴν ἑαυτῶν φόρον τέσσαρα τάλαντα φέρειν, Αἰγινήτας δὲ ἀποκτεῖναι πάντας ὅσοι ἑάλωσαν διὰ τὴν προτέραν αἰεί ποτε ἔχθραν, Τάνταλον δὲ παρὰ τοὺς ἄλλους τοὺς ἐν τῇ νήσῳ Λακεδαιμονίους καταδῆσαι.

[4.55.1] Οι Λακεδαιμόνιοι, όταν είδαν ότι οι Αθηναίοι είχαν κυριέψει τα Κύθηρα και προβλέπαν ότι θα κάνουν αποβάσεις και στο δικό τους έδαφος, δεν αντιπαρατάξαν πουθενά ολόκληρο τον στρατό τους. Έστειλαν, όμως, σε διάφορα σημεία φρουρές, τόσους οπλίτες όσοι χρειάζονταν σε κάθε μέρος και είχαν αυστηρή επιφυλακή, από φόβο μην επιχειρηθεί καμιά βίαιη ανατροπή στο εσωτερικό τους καθεστώς. Είχαν πάθει, στην Σφακτηρία, απροσδόκητη και φοβερή συμφορά, ο εχθρός κρατούσε την Πύλο και τα Κύθηρα και τους κύκλωνε από παντού, ευκίνητος, καταφέροντάς τους χτυπήματα από τα οποία δεν μπορούσαν να φυλαχτούν. [4.55.2] Γι᾽ αυτό (και παρά το σύστημά τους) οργάνωσαν ένα σώμα από τετρακόσιους ιππείς, κι ένα σώμα τοξότες, αλλά έγιναν περισσότερο από κάθε άλλη περίσταση δισταχτικοί προκειμένου ν᾽ αποφασίζουν για στρατιωτικά ζητήματα. Η στρατιωτική τους οργάνωση δεν ήταν διόλου η κατάλληλη για ν᾽ αντιμετωπίσουν έναν ναυτικό πόλεμο, και μάλιστα με τους Αθηναίους που θεωρούσαν ότι τα εγχειρήματα που δεν αναλάμβαναν, ήσαν πάντα χαμένες ευκαιρίες. Τόσο είχαν την πεποίθηση ότι θα κατόρθωναν να τα επιτύχουν. [4.55.3] Τα όσα απροσδόκητα είχαν πάθει, τόσα πολλά μαζί και σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα, τους είχαν φέρει σε πολύ μεγάλη σύγχυση και είχαν τον φόβο μην τους συμβεί καμιά άλλη συμφορά σαν κι εκείνη της Σφακτηρίας. [4.55.4] Γι᾽ αυτό και δεν ήσαν πρόθυμοι να συγκρουστούν με τον εχθρό και νόμιζαν πως ό,τι κι αν επιχειρούσαν θα τους έβγαινε σε κακό. Είχαν χάσει πια κάθε εμπιστοσύνη στην κρίση τους, ασυνήθιστοι καθώς ήσαν, ώς τότε, στις αποτυχίες.
[4.56.1] Γι᾽ αυτό και δεν αντιδρούσαν στις επιχειρήσεις των Αθηναίων που ρήμαζαν τις παραλιακές περιοχές. Όπου γινόταν απόβαση, η φρουρά των Λακεδαιμονίων νόμιζε πως υστερεί σε αριθμό και δεν αντιδρούσε. Μια φρουρά που αντιστάθηκε, κοντά στην Κοτύρτα και την Αφροδισία, έκανε έφοδο και φόβισε τους σκόρπιους ψιλούς. Όταν, όμως, οι Αθηναίοι οπλίτες πρόβαλαν αντίσταση, η φρουρά υποχώρησε πάλι χάνοντας λίγους στρατιώτες και μερικά όπλα. Οι Αθηναίοι, αφού έστησαν τρόπαιο, έφυγαν για τα Κύθηρα με τα καράβια τους. [4.56.2] Μερικά πήγαν στην Επίδαυρο την Λιμηρά και, αφού ρήμαξαν ένα μέρος της γης, έφθασαν στη Θυρέα, πολιτεία που βρίσκεται στην περιοχή της Κυνουρίας, αλλά στα σύνορα της Αργείας και της Λακωνικής. Παλιότερα την περιοχή αυτή την είχαν οι Λακεδαιμόνιοι, αλλά την παραχώρησαν στους Αιγινήτες που είχαν εκδιωχθεί από το νησί τους. Οι Αιγινήτες είχαν βοηθήσει τη Σπάρτη στην επανάσταση των Ειλώτων και, παρόλον ότι ήσαν υπήκοοι των Αθηναίων, ενεργούσαν πάντα κατά τρόπο ευνοϊκό για την Σπάρτη.
[4.57.1] Προτού ακόμα φτάσουν οι Αθηναίοι, οι Αιγινήτες παράτησαν το τείχος που έτυχε να χτίζουν στην παραλία και αποτραβήχτηκαν στην απάνω πολιτεία —όπου κατοικούσαν— δέκα περίπου στάδια από την θάλασσα. [4.57.2] Η φρουρά των Λακεδαιμονίων (μια από εκείνες που ήσαν στην περιοχή) η οποία βοηθούσε τους Αιγινήτες στο χτίσιμο του τείχους, δεν θέλησε, παρόλον ότι τους το ζήτησαν οι Αιγινήτες, να κλειστεί μαζί τους στην ακρόπολη, γιατί φοβήθηκε μήπως αποκλειστεί εκεί. Υποχώρησαν, όμως, στα υψώματα και υπολογίζοντας ότι δεν ήσαν σε θέση ν᾽ αναμετρηθούν με τους Αθηναίους, δεν επιχείρησαν να κινηθούν απ᾽ εκεί. [4.57.3] Στο μεταξύ οι Αθηναίοι αποβιβάστηκαν και προχώρησαν, μ᾽ όλες τους τις δυνάμεις, προς την Θυρέα και την κυρίεψαν. Την έκαψαν ολόκληρη, την λαφυραγώγησαν και πήραν μαζί τους στην Αθήνα όλους τους Αιγινήτες που δεν είχαν σκοτωθεί στη συμπλοκή, καθώς και τον Λακεδαιμόνιο αρχηγό τους, Τάνταλο του Πατροκλέους. Τον είχαν πιάσει πληγωμένο. [4.57.4] Είχαν μαζί τους και μερικούς από τα Κύθηρα που τους εκτόπισαν για λόγους ασφαλείας. Οι Αθηναίοι αποφάσισαν αυτούς τους λίγους να τους σκορπίσουν στα διάφορα νησιά, αλλά τους άλλους Κυθηραίους να τους αφήσουν στο νησί τους με υποχρέωση να πληρώνουν τέσσερα τάλαντα ετήσιο φόρο. Τους Αιγινήτες, όμως, αποφάσισαν να τους σκοτώσουν όλους, επειδή ήσαν παλιοί αμετανόητοι εχθροί των Αθηναίων. Τον Τάνταλο τον φυλάκισαν με τους άλλους αιχμαλώτους της Σφακτηρίας.