Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ

Νικίας (18.1-18.12)


[18.1] Ταῖς μὲν οὖν πλείσταις πράξεσι βιαζόμενος τὸ σῶμα παρῆν ὁ Νικίας· ἀκμὴν δέ ποτε τῆς ἀρρωστίας λαβούσης, ὁ μὲν ἐν τείχεσι μετ᾽ ὀλίγων ὑπηρετῶν κατέκειτο, τὴν δὲ στρατιὰν ἔχων ὁ Λάμαχος προσεμάχετο τοῖς Συρακουσίοις, ἐκ τῆς πόλεως τεῖχος ἀνάγουσι πρὸς τὸ τῶν Ἀθηναίων, ὃ κωλύσειν ἔμελλε διὰ μέσου τὸν ἀποτειχισμόν. [18.2] τῷ δὲ κρατεῖν τῶν Ἀθηναίων ἀτακτότερον φερομένων πρὸς τὰς διώξεις, ἀπομονωθεὶς ὁ Λάμαχος ὑπέστη τῶν Συρακουσίων τοὺς ἱππεῖς ἐπιφερομένους. [18.3] ἦν δὲ πρῶτος αὐτῶν Καλλικράτης, ἀνὴρ πολεμικὸς καὶ θυμοειδής. πρὸς τοῦτον ἐκ προκλήσεως καταστὰς ὁ Λάμαχος ἐμονομάχησε, καὶ λαβὼν πληγὴν πρότερος, εἶτα δοὺς καὶ πεσὼν ὁμοῦ, συναπέθανε τῷ Καλλικράτει. [18.4] καὶ τὸ μὲν σῶμα κρατήσαντες αὐτοῦ μετὰ τῶν ὅπλων ἐξῆραν οἱ Συρακούσιοι, δρόμῳ δ᾽ ἐφέροντο πρὸς τὰ τείχη τῶν Ἀθηναίων, ἐν οἷς ὁ Νικίας ἦν, οὐκ ἔχων τοὺς βοηθοῦντας. [18.5] ὅμως δ᾽ ὑπὸ τῆς ἀνάγκης ἐξαναστὰς καὶ κατιδὼν τὸν κίνδυνον, ἐκέλευσε τοὺς καθ᾽ ἑαυτόν, ὅσα ξύλα πρὸ τῶν τειχῶν ἐτύγχανεν εἰς μηχανὰς παραβεβλημένα καὶ τὰς μηχανὰς αὐτὰς πῦρ κομίσαντας ἅψαι. [18.6] τοῦτο τοὺς Συρακουσίους ἐπέσχε, καὶ τὸν Νικίαν ἔσωσε καὶ τὰ τείχη καὶ τὰ χρήματα τῶν Ἀθηναίων· φλόγα γὰρ ἀρθεῖσαν διὰ μέσου πολλὴν ἰδόντες, ἀπετράπησαν οἱ Συρακούσιοι.
[18.7] Τούτων δὲ πραχθέντων ἀπολέλειπτο μὲν ὁ Νικίας μόνος τῶν στρατηγῶν, ἦν δ᾽ ἐλπίδος μεγάλης. καὶ γὰρ πόλεις μεθίσταντο, καὶ πλοῖα μεστὰ σίτου πολλαχόθεν ‹ἦλθεν› εἰς τὸ στρατόπεδον, τοῖς πράγμασιν εὖ φερομένοις πάντων προστιθεμένων, [18.8] καὶ λόγοι τινὲς ἤδη παρὰ τῶν Συρακουσίων ἐγίνοντο περὶ συμβάσεως πρὸς αὐτόν, ἀπεγνωκότων τὴν πόλιν· [18.9] ὅπου καὶ Γύλιππος ἐκ Λακεδαίμονος πλέων βοηθὸς αὐτοῖς, ὡς ἤκουσε κατὰ πλοῦν τὸν ἀποτειχισμὸν καὶ τὰς ἀπορίας, οὕτως ἔπλει τὸ λοιπὸν ὡς ἐχομένης μὲν ἤδη τῆς Σικελίας, Ἰταλιώταις δὲ τὰς πόλεις διαφυλάξων, εἰ καὶ τοῦτό πως ἐγγένοιτο. [18.10] μεγάλη γὰρ ἡ δόξα διεφοίτα τοῦ κρατεῖν πάντα τοὺς Ἀθηναίους καὶ στρατηγὸν ἔχειν ἄμαχον δι᾽ εὐτυχίαν καὶ φρόνησιν. [18.11] ὁ δὲ Νικίας εὐθὺς αὐτὸς καὶ παρὰ φύσιν ὑπὸ τῆς ἐν τῷ παρόντι ῥύμης καὶ τύχης ἀνατεθαρρηκώς, μάλιστα δὲ τοῖς ἐκ Συρακουσῶν διαλεγομένοις κρύφα καὶ πέμπουσι πρὸς αὐτὸν ὅσον οὔπω τὴν πόλιν ἐνδίδοσθαι κατὰ συμβάσεις νομίζων, οὐδένα τοῦ Γυλίππου λόγον ἔσχε προσπλέοντος, οὐδὲ φυλακὴν ἐποιήσατο καθαράν, ἀλλὰ τῷ παντελῶς ὑπερορᾶσθαι καὶ καταφρονεῖσθαι λαθὼν αὐτὸν ὁ ἀνὴρ εἰσέπλευσε διὰ τοῦ πορθμοῦ, καὶ προσκομισθεὶς ἀπωτάτω τῶν Συρακουσῶν στρατιὰν συνηγάγετο πολλήν, οὐδ᾽ εἰ πάρεστι τῶν Συρακουσίων ἐπισταμένων οὐδὲ προσδοκώντων. [18.12] διὸ καὶ παρήγγελτο μὲν αὐτοῖς ἐκκλησία περὶ τῶν πρὸς τὸν Νικίαν ὁμολογιῶν, καί τινες ἐβάδιζον ἤδη, πρὶν ἢ παντελῶς ἀποτειχισθῆναι τὴν πόλιν οἰόμενοι δεῖν γενέσθαι τὰς διαλύσεις· βραχὺ γὰρ ἦν κομιδῇ τὸ ἀπολειπόμενον τοῦ ἔργου, καὶ τοῦτο παραβεβλημένην εἶχε τὴν παρασκευὴν τῆς τειχοδομίας σύμπασαν.


[18.1] Ο Νικίας λοιπόν ήταν παρών στις περισσότερες επιχειρήσεις, μολονότι ταλαιπωρούσε το σώμα του. Όταν κάποια στιγμή η αρρώστια του βρισκόταν σε έξαρση, έμενε κατάκοιτος στα τείχη με λίγους υπηρέτες, την ώρα που ο Λάμαχος με τον στρατό έδινε μάχη εναντίον των Συρακοσίων, που προσπαθούσαν να σηκώσουν τείχος από την πόλη προς εκείνο των Αθηναίων· το τείχος αυτό επρόκειτο να εμποδίσει, αφήνοντας στη μέση τον αποκλεισμό της Συρακούσας. [18.2] Επειδή οι Αθηναίοι λόγω της υπεροχής τους δεν τηρούσαν την τάξη στις καταδιώξεις, απομονώθηκε ο Λάμαχος και δέχτηκε επίθεση του ιππικού των Συρακοσίων. [18.3] Ανάμεσά τους ξεχώριζε ο Καλλικράτης, άνδρας μαχητικός και ασυγκράτητος. Αυτός προκάλεσε τον Λάμαχο, ο οποίος μονομάχησε μαζί του και δέχτηκε πρώτος το χτύπημα· στη συνέχεια ανταπέδωσε και έπεσε πεθαίνοντας μαζί με τον Καλλικράτη. [18.4] Οι Συρακόσιοι, που επικράτησαν στη συμπλοκή, σήκωσαν το πτώμα του Λάμαχου μαζί με τα όπλα του και όρμησαν προς τα τείχη των Αθηναίων, στα οποία βρισκόταν ο Νικίας χωρίς υπερασπιστές. [18.5] Κάτω από την πίεση όμως της ανάγκης σηκώθηκε και, όταν συνειδητοποίησε τον κίνδυνο, διέταξε τους υπηρέτες του, όσα ξύλα έτυχε να βρίσκονται συσσωρευμένα μπροστά στα τείχη και προορίζονταν για τα πολιορκητικά μηχανήματα, και τα ίδια τα πολιορκητικά μηχανήματα, να τα βάλουν φωτιά και να τα κάψουν. [18.6] Αυτό ανέκοψε την ορμή των Συρακοσίων και έσωσε τον Νικία, τα τείχη και τα χρήματα των Αθηναίων· γιατί όταν οι Συρακόσιοι είδαν να υψώνεται φλόγα μεγάλη, γύρισαν πίσω.
[18.7] Μετά τα γεγονότα αυτά ο Νικίας είχε απομείνει ο μόνος από τους στρατηγούς, αλλά με μεγάλες ελπίδες. Καθόσον πόλεις είχαν αλλάξει στρατόπεδο, από παντού έφταναν στον στρατό φορτηγά πλοία γεμάτα με σιτάρι, όλοι τώρα που τα πράγματα πήγαιναν καλά έτρεχαν να βοηθήσουν, [18.8] και ήδη γίνονταν προς τον Νικία προτάσεις εκ μέρους των Συρακοσίων για συμφωνία, μια και είχαν απελπιστεί για την τύχη της πόλης τους. [18.9] Αλλά και ο Γύλιππος, που ερχόταν από τη Λακεδαίμονα για να βοηθήσει, όταν κατά τη διάρκεια του ταξιδιού πληροφορήθηκε για τον αποκλεισμό και τη δύσκολη θέση των Συρακουσών, από εκεί και πέρα έπλεε με την εντύπωση ότι η Σικελία βρισκόταν πια στην κατοχή των Αθηναίων και με μοναδικό σκοπό να διαφυλάξει τις πόλεις των Ελλήνων της Κάτω Ιταλίας, αν ήταν δυνατό και αυτό ακόμη κατά κάποιον τρόπο. [18.10] Γιατί διαδιδόταν ευρέως ότι οι Αθηναίοι νικούσαν σε όλες τις μάχες και είχαν στρατηγό ακαταμάχητο λόγω της καλής του τύχης και της σύνεσής του. [18.11] Έχοντας αναθαρρήσει αμέσως και ο Νικίας προσωπικά, πράγμα ξένο προς τον χαρακτήρα του, εξαιτίας της τύχης και της τροπής των πραγμάτων εκείνο τον καιρό, κυρίως όμως επειδή νόμιζε ότι οσονούπω η πόλη θα παραδιδόταν ύστερα από συμφωνία από μια μερίδα των Συρακοσίων, με τους οποίους βρισκόταν σε μυστικές συνεννοήσεις και του έστελναν μηνύματα, γι᾽ αυτό δεν έδωσε καμιά σημασία στον Γύλιππο που ερχόταν προς τα εκεί ούτε και πήρε συγκεκριμένα μέτρα προφύλαξης. Έτσι, ο Γύλιππος, επειδή οι Αθηναίοι αδιαφόρησαν εντελώς για την άφιξή του και τον περιφρόνησαν, κατάφερε να περάσει τον πορθμό χωρίς να γίνει αντιληπτός από τον Νικία και, αφού αποβιβάστηκε μακριά από τις Συρακούσες, συγκέντρωσε πολύ στρατό, ενώ οι Συρακόσιοι ούτε καν γνώριζαν εάν είχε έρθει ούτε και τον περίμεναν. [18.12] Γι᾽ αυτό, άλλωστε, είχε δοθεί εντολή σ᾽ αυτούς για γενική συνέλευση με αντικείμενο τις συμφωνίες με τον Νικία. Μερικοί μάλιστα προχωρούσαν κιόλας προς τον χώρο της συνέλευσης, επειδή πίστευαν πως οι συνθήκες έπρεπε να γίνουν, πριν η πόλη αποκλειστεί εντελώς με τείχος. Γενικά, το μέρος του έργου που απέμενε να τελειώσει ήταν μικρό, αλλά και η προετοιμασία για την ολοκλήρωση της τειχοποιίας ήταν έτοιμη.