[4.6.1] Οι Πελοποννήσιοι που ήσαν στην Αττική, μόλις έμαθαν την κατάληψη της Πύλου, γύρισαν βιαστικά πίσω. Ο Άγις και οι Λακεδαιμόνιοι θεωρούσαν πως το πράγμα ήταν γι᾽ αυτούς ζωτικό. Εκτός απ᾽ αυτό είχαν κάνει την εισβολή πολύ νωρίς την άνοιξη και το σιτάρι ήταν ακόμα χλωρό. Σπάνιζαν τα τρόφιμα για τον στρατό κι έπεσε και μεγάλη κακοκαιρία, παρά την εποχή, και ο στρατός ταλαιπωρήθηκε πολύ. [4.6.2] Ήσαν, λοιπόν, πολλοί οι λόγοι για τους οποίους έφυγαν βιαστικά κι έτσι η εισβολή αυτή ήταν η συντομότερη απ᾽ όλες. Έμειναν μόνο δεκαπέντε μέρες στην Αττική.
[4.7.1] Την ίδια εποχή, ο Αθηναίος στρατηγός Σιμωνίδης, αφού συγκέντρωσε μερικούς Αθηναίους και αρκετούς από τους συμμάχους της περιοχής της Χαλκιδικής, κυρίεψε, με προδοσία των κατοίκων, την Ηιόνα της Θράκης, αποικία των Μενδαίων, η οποία ήταν εχθρός της Αθήνας. Αλλά οι Χαλκιδείς και οι Βοττιαίοι έτρεξαν και βοήθησαν την Ηιόνα, τον έδιωξαν από την πολιτεία και του σκότωσαν πολλούς στρατιώτες.
[4.8.1] Όταν οι Πελοποννήσιοι έφυγαν από την Αττική, οι Σπαρτιάτες και οι πιο κοντινοί από τους περιοίκους πήγαν αμέσως στην Πύλο, ενώ οι υπόλοιποι Λακεδαιμόνιοι ξεκίνησαν αργότερα, επειδή είχαν μόλις γυρίσει από άλλη εκστρατεία. [4.8.2] Έστειλαν και μηνύματα σ᾽ όλη την άλλη Πελοπόννησο ζητώντας να σταλούν αμέσως ενισχύσεις εναντίον της Πύλου και μήνυσαν στα εξήντα τους καράβια που ήσαν στην Κέρκυρα να γυρίσουν πίσω. Τα καράβια αυτά τα κύλησαν επάνω απ᾽ τον ισθμό της Λευκάδας για να μην τους καταλάβει ο αθηναϊκός στόλος που ήταν στην Ζάκυνθο, κι έτσι μπόρεσαν να περάσουν στην Πύλο όπου είχε κιόλας φτάσει και ο στρατός. [4.8.3] Αλλά ενώ ο πελοποννησιακός στόλος έπλεε ακόμα προς την Πύλο, ο Δημοσθένης πρόλαβε να στείλει, κρυφά, δυο καράβια στον Ευρυμέδοντα και τους Αθηναίους που ήσαν με τον στόλο στην Ζάκυνθο, για να τους ειδοποιήσει να έρθουν να ενισχύσουν την Πύλο που κινδύνευε. [4.8.4] Ο στόλος έπλευσε όσο μπορούσε πιο γρήγορα καθώς το είχε ζητήσει ο Δημοσθένης. Στο μεταξύ οι Λακεδαιμόνιοι ετοιμάζονταν να επιτεθούν εναντίον της Πύλου, από στεριά και θάλασσα, ελπίζοντας πως θα κυρίευαν εύκολα μέρος που είχε οχυρωθεί πρόχειρα σε τόσο λίγο χρονικό διάστημα και είχε τόσο λίγους υπερασπιστές. [4.8.5] Ήξεραν, όμως, ότι θα ερχόταν να βοηθήσει ο αθηναϊκός στόλος απ᾽ την Ζάκυνθο και, για την περίπτωση που δεν θα είχαν κατορθώσει να κυριέψουν πρωτύτερα την Πύλο, σκέφτηκαν να φράξουν τα δύο στόμια του λιμανιού, ώστε να μην μπορέσουν οι Αθηναίοι να το χρησιμοποιήσουν. [4.8.6] Σε μικρή απόσταση απ᾽ την ακτή, το νησί που λέγεται Σφακτηρία εκτείνεται στην είσοδο του κόλπου και τον προστατεύει σαν φυσικό οχυρό, επειδή τα δύο στόμιά του είναι πολύ στενά. Από το ένα, προς την μεριά του οχυρού των Αθηναίων και την Πύλο, μπορούν να περάσουν δύο μόνο καράβια κατά μέτωπο. Από το άλλο, προς το μέρος της στεριάς, μπορούν να περάσουν οκτώ ή εννέα. Το νησί είναι σκεπασμένο από πυκνό δάσος, είναι έρημο και απάτητο —δεν είναι κατοικημένο— κι έχει μάκρος δεκαπέντε στάδια, περίπου. [4.8.7] Είχαν, λοιπόν, σκοπό να κλείσουν τα στόμια του λιμανιού δένοντας μαζί καράβια με τις πρώρες προς τ᾽ ανοιχτά. Επειδή είχαν τον φόβο μήπως οι Αθηναίοι χρησιμοποιήσουν το νησί για ορμητήριο, έστειλαν οπλίτες στην Σφακτηρία κι έβαλαν στρατό στην αντικρινή στεριά. [4.8.8] Λογάριαζαν έτσι ότι και το νησί θα ήταν απρόσιτο για τους Αθηναίους, αλλά και η στεριά επειδή δεν υπήρχε μέρος κατάλληλο για απόβαση, αφού οι ακτές της Πύλου προς το πέλαγος είναι αλίμενες. Οι Αθηναίοι δεν θα είχαν πού να σταθούν για να βοηθήσουν τους δικούς τους, ενώ οι Λακεδαιμόνιοι χωρίς να ναυμαχήσουν και να ριψοκινδυνέψουν, θα μπορούσαν να κυριέψουν το οχυρό που δεν είχε τρόφιμα και είχε ετοιμαστεί πρόχειρα. [4.8.9] Αφού καταστρώσαν το σχέδιό τους, έστειλαν στην Σφακτηρία οπλίτες, κληρώνοντάς τους απ᾽ όλες τις μονάδες. Τις πρώτες μέρες πέρασαν και άλλοι στο νησί κι αντικαθιστούσαν την φρουρά. Οι τελευταίοι που βρέθηκαν αποκλεισμένοι εκεί ήσαν τετρακόσιοι είκοσι και οι είλωτες υπηρέτες τους. Αρχηγός τους ήταν ο Επιτάδας του Μολόβρου.