Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΑΡΡΙΑΝΟΣ

Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασις (5.14.3-5.15.7)

[5.14.3] Ἀριστόβουλος δὲ λέγει τὸν Πώρου παῖδα φθάσαι ἀφικόμενον σὺν ἅρμασιν ὡς ἑξήκοντα πρὶν τὸ ὕστερον ἐκ τῆς νήσου τῆς μικρᾶς περᾶσαι Ἀλέξανδρον· καὶ τοῦτον δυνηθῆναι ἂν εἶρξαι Ἀλέξανδρον τῆς διαβάσεως χαλεπῶς καὶ μηδενὸς εἴργοντος περαιωθέντα, εἴπερ οὖν καταπηδήσαντες οἱ Ἰνδοὶ ἐκ τῶν ἁρμάτων προσέκειντο τοῖς πρώτοις τῶν ἐκβαινόντων· ἀλλὰ παραλλάξαι γὰρ ξὺν τοῖς ἅρμασι καὶ ἀκίνδυνον ποιῆσαι Ἀλεξάνδρῳ τὴν διάβασιν· καὶ ἐπὶ τούτους ἀφεῖναι Ἀλέξανδρον τοὺς ἱπποτοξότας, καὶ τραπῆναι αὐτοὺς οὐ χαλεπῶς, πληγὰς λαμβάνοντας. [5.14.4] οἱ δὲ καὶ μάχην λέγουσιν ἐν τῇ ἐκβάσει γενέσθαι τῶν Ἰνδῶν τῶν ξὺν τῷ παιδὶ τῷ Πώρου ἀφιγμένων πρὸς Ἀλέξανδρόν τε καὶ τοὺς ξὺν αὐτῷ ἱππέας. καὶ γὰρ καὶ ἀφικέσθαι ξὺν μείζονι δυνάμει τὸν Πώρου παῖδα, καὶ αὐτόν τε Ἀλέξανδρον τρωθῆναι πρὸς αὐτοῦ καὶ τὸν ἵππον αὐτοῦ ἀποθανεῖν τὸν Βουκεφάλαν, φίλτατον Ἀλεξάνδρῳ ὄντα τὸν ἵππον, καὶ τοῦτον τρωθέντα ὑπὸ τοῦ παιδὸς τοῦ Πώρου. ἀλλὰ Πτολεμαῖος ὁ Λάγου, ὅτῳ καὶ ἐγὼ ξυμφέρομαι, ἄλλως λέγει. [5.14.5] ἐκπεμφθῆναι μὲν γὰρ τὸν παῖδα ὑπὸ τοῦ Πώρου λέγει καὶ οὗτος, ἀλλ᾽ οὐχ ἑξήκοντα μόνα ἅρματα ἄγοντα. οὐδὲ γὰρ εἰκὸς Πῶρον ἀκούσαντα ἐκ τῶν σκοπῶν, ὅτι δὴ ἢ αὐτὸς Ἀλέξανδρος διαβέβηκεν τοῦ Ὑδάσπου τὸν πόρον ἢ μέρος γέ τι τῆς στρατιᾶς, ξὺν ἑξήκοντα ἅρμασι μόνοις ἐκπέμψαι τὸν αὑτοῦ παῖδα· [5.14.6] ἃ δὴ ὡς μὲν ἐπὶ κατασκοπὴν ἐκπεμπόμενα πολλά τε καὶ οὐκ εὔζωνα ἐς τὴν ἀποχώρησιν ἦν, ὡς δὲ εἰς τὸ εἶρξαί τε τοὺς οὔπω πεπερακότας τῶν πολεμίων καὶ τοῖς ἤδη ἐκβεβηκόσιν ἐπιθέσθαι οὐδαμῇ ἀξιόμαχα. ἀλλὰ δισχιλίους γὰρ λέγει ἱππέας ἄγοντα ἀφικέσθαι τοῦ Πώρου τὸν παῖδα, ἅρματα δὲ ἑκατὸν καὶ εἴκοσι· φθάσαι δὲ περάσαντα Ἀλέξανδρον καὶ τὸν ἐκ τῆς νήσου τὸν τελευταῖον πόρον.
[5.15.1] Καὶ ἐπὶ τούτους τὰ μὲν πρῶτα ἐκπέμψαι Ἀλέξανδρον καὶ οὗτος λέγει τοὺς ἱπποτοξότας, αὐτὸν δὲ ἄγειν τοὺς ἱππέας· προσάγειν γὰρ οἰηθῆναι Πῶρον ξὺν τῇ πάσῃ δυνάμει· τὴν δὲ ἵππον ταύτην προτεταγμένην αὐτῷ προπορεύεσθαι πρὸ τοῦ ἄλλου στρατοῦ. [5.15.2] ὡς δὲ κατέμαθεν ἀτρεκῶς τὸ πλῆθος τὸ τῶν Ἰνδῶν, ἐνταῦθα δὴ ὀξέως ἐπιπεσεῖν αὐτοῖς ξὺν τῇ ἀμφ᾽ αὑτὸν ἵππῳ· τοὺς δὲ ἐγκλῖναι, ὡς Ἀλέξανδρόν τε αὐτὸν κατεῖδον καὶ τὸ στῖφος ἀμφ᾽ αὐτὸν τῶν ἱππέων οὐκ ἐπὶ μετώπου, ἀλλὰ κατ᾽ ἴλας ἐμβεβληκός. καὶ τούτων ἱππέας μὲν πεσεῖν ἐς τετρακοσίους, πεσεῖν δὲ καὶ τοῦ Πώρου τὸν παῖδα· τὰ δὲ ἅρματα αὐτοῖς ἵπποις ἁλῶναι ἔν τε τῇ ἀποχωρήσει βαρέα γενόμενα καὶ ἐν αὐτῷ τῷ ἔργῳ ὑπὸ πηλοῦ ἀχρεῖα.
[5.15.3] Πῶρος δέ, ὡς αὐτῷ ὅσοι ἱππεῖς ἐκ τῆς φυγῆς διεσώζοντο Ἀλέξανδρόν τε αὐτὸν πεπερακότα ξὺν τῇ στρατιᾷ ἐς τὸ καρτερώτατον καὶ τὸν παῖδα ἐν τῇ μάχῃ τετελευτηκότα ἤγγειλαν, ἐγίγνετο μὲν καὶ ὣς ἀμφίβολος τῇ γνώμῃ, ὅτι καὶ οἱ ἀπὸ τοῦ καταντικρὺ τοῦ μεγάλου στρατοπέδου οἱ ξὺν Κρατερῷ ὑπολελειμμένοι ἐπιχειροῦντες τῇ διαβάσει ἐφαίνοντο· [5.15.4] εἵλετο δ᾽ οὖν ἐπ᾽ αὐτὸν Ἀλέξανδρον ἐλάσας ξὺν τῇ στρατιᾷ πάσῃ πρὸς τὸ καρτερώτατόν τε τῶν Μακεδόνων καὶ αὐτὸν τὸν βασιλέα διαγωνίσασθαι. ἀλλὰ καὶ ὣς ὀλίγους τῶν ἐλεφάντων σὺν οὐ πολλῇ στρατιᾷ αὐτοῦ ἐπὶ τοῦ στρατοπέδου ἀπέλιπεν, ὡς φοβεῖν ἀπὸ τῆς ὄχθης τοὺς ξὺν Κρατερῷ ἱππέας. αὐτὸς δὲ τήν τε ἵππον ἀναλαβὼν πᾶσαν, ἐς τετρακισχιλίους ἱππέας, καὶ τὰ ἅρματα πάντα, τριακόσια ὄντα, καὶ τῶν ἐλεφάντων διακοσίους καὶ τῶν πεζῶν ὅ τι περ ὄφελος, ἐς τρισμυρίους, ἤλαυνεν ὡς ἐπ᾽ Ἀλέξανδρον. [5.15.5] ὡς δὲ ἐνέτυχε χωρίῳ, ἵνα οὐ πηλὸς αὐτῷ ἐφαίνετο, ἀλλὰ ὑπὸ ψάμμου γὰρ ξύμπαν ἦν ἄπεδον καὶ στερεὸν ἐς τὰς ἐφόδους τε καὶ ἀναστροφὰς τῶν ἵππων, ἐνταῦθα ἔτασσε τὴν στρατιάν, πρώτους μὲν τοὺς ἐλέφαντας ἐπὶ μετώπου, διέχοντα ἐλέφαντα ἐλέφαντος οὐ μεῖον πλέθρου, ὡς πρὸ πάσης τε τῆς φάλαγγος τῶν πεζῶν παραταθῆναι αὐτῷ τοὺς ἐλέφαντας ἐπὶ μετώπου καὶ φόβον πάντῃ παρέχειν τοῖς ἀμφ᾽ Ἀλέξανδρον ἱππεῦσιν. [5.15.6] ἄλλως τε οὐδὲ ἠξίου ἐς τὰ διαλείποντα τῶν ἐλεφάντων τολμῆσαι ἄν τινα ὤσασθαι τῶν πολεμίων, οὔτε ξὺν ἵπποις διὰ τὸν φόβον τῶν ἵππων, πεζούς τε ἔτι μεῖον· κατὰ στόμα τε γὰρ ἂν πρὸς τῶν ὁπλιτῶν προσβαλλόντων εἴργεσθαι καὶ καταπατηθήσεσθαι ἐπιστρεψάντων ἐπ᾽ αὐτοὺς τῶν ἐλεφάντων. [5.15.7] ἐπὶ τούτοις δὲ οἱ πεζοὶ αὐτῷ ἐτετάχατο, οὐκ ἴσον τὸ μέτωπον τοῖς θηρίοις ἐπέχοντες, ἀλλ᾽ ἐν δευτέρῳ μετώπῳ μετὰ τοὺς ἐλέφαντας, ὅσον ἐς τὰ διαλείποντα ἐπ᾽ ὀλίγον ἐμβεβλῆσθαι τοὺς λόχους. ἦσαν δὲ αὐτῷ καὶ κατὰ τὰ κέρατα ἔτι ὑπὲρ τοὺς ἐλέφαντας πεζοὶ ἐφεστηκότες, ἑκατέρωθεν δὲ τῶν πεζῶν ἡ ἵππος αὐτῷ ἐτέτακτο καὶ πρὸ ταύτης τὰ ἅρματα ἑκατέρωθεν.

[5.14.3] Ο Αριστόβουλος αναφέρει, ότι ο γιος του Πώρου πρόφθασε να έρθει με εξήντα περίπου πολεμικά άρματα, πριν επιχειρήσει ο Αλέξανδρος την τελευταία του διάβαση από το μικρό νησί. Θα μπορούσε, λέγει, ο γιος του Πώρου να εμποδίσει τη διάβαση στον Αλέξανδρο, που πέρασε με δυσκολία, μολονότι κανένας δεν τον εμπόδιζε, αν βέβαια οι Ινδοί πηδούσαν κάτω από τα άρματά τους και έκαναν επίθεση κατά των πρώτων Μακεδόνων που αποβιβάζονταν στην ξηρά. Αλλά προσπέρασε με τα άρματά του και έκαμε έτσι ακίνδυνη τη διάβαση στον Αλέξανδρο. Ο Αλέξανδρος εξαπέλυσε εναντίον τους τούς ιπποτοξότες, οι οποίοι χωρίς δυσκολία τους έτρεψαν σε φυγή και τους προξένησαν απώλειες. [5.14.4] Άλλοι όμως συγγραφείς αναφέρουν ότι κατά την απόβαση έγινε και μάχη μεταξύ των Ινδών που είχαν καταφθάσει με τον γιο του Πώρου και του Αλεξάνδρου και των ιππέων που ήταν μαζί του.
Λένε μάλιστα ότι ο γιος του Πώρου είχε έρθει με μεγαλύτερες δυνάμεις και ότι τραυματίσθηκε από αυτόν και ο ίδιος ο Αλέξανδρος και σκοτώθηκε το άλογό του ο Βουκεφάλας, το άλογο που ο Αλέξανδρος αγαπούσε πολύ· αυτό χτυπήθηκε, λένε, από τον γιο του Πώρου. Αλλά ο Πτολεμαίος, ο γιος του Λάγου, τον οποίο εγώ ακολουθώ, λέγει διαφορετικά πράγματα. [5.14.5] Αναφέρει βέβαια και αυτός ότι ο Πώρος απέστειλε τον γιο του, όχι όμως με εξήντα μόνο άρματα. Ούτε άλλωστε είναι πιθανό να απέστειλε ο Πώρος τον γιο του με εξήντα μόνο άρματα, ενώ είχε πληροφορηθεί από τους φρουρούς ότι είχε διαβεί το πέρασμα του Υδάσπη ο ίδιος ο Αλέξανδρος ή έστω μέρος του στρατού του. [5.14.6] Αν βέβαια τα άρματα είχαν αποσταλεί για να κατασκοπεύσουν, ήταν πολλά και όχι ευκίνητα για την αποχώρηση. Αν πάλι σκοπός τους ήταν να εμποδίσουν τους εχθρούς που δεν είχαν ακόμη περάσει τον ποταμό και να επιτεθούν εναντίον εκείνων που είχαν πλέον αποβιβασθεί στην όχθη, ήταν τελείως ανεπαρκή για μάχη. Ο Πτολεμαίος αναφέρει πράγματι ότι ο γιος του Πώρου είχε έρθει με δύο χιλιάδες ιππείς και εκατόν είκοσι πολεμικά άρματα, αλλά ο Αλέξανδρος είχε προλάβει να περάσει και την τελευταία διάβαση από το νησί.
[5.15.1] Αναφέρει ακόμη ο Πτολεμαίος ότι στην αρχή ο Αλέξανδρος έστειλε εναντίον τους τούς ιπποτοξότες, ενώ ο ίδιος οδηγούσε τους ιππείς του, επειδή νόμισε ότι ο Πώρος ερχόταν με όλες του τις δυνάμεις. Τους ιππείς του αυτούς ο Αλέξανδρος είχε παρατάξει να βαδίζουν μπροστά από τον υπόλοιπο στρατό ως εμπροσθοφυλακή. [5.15.2] Όταν όμως πληροφορήθηκε τον ακριβή αριθμό των Ινδών, τότε πλέον εφόρμησε γρήγορα εναντίον τους με το ιππικό που είχε μαζί του. Οι Ινδοί τράπηκαν σε φυγή, μόλις είδαν ότι ο ίδιος ο Αλέξανδρος και το πλήθος των ιππέων που ήταν γύρω του εφορμούσαν συνταγμένοι όχι κατά μέτωπο αλλά με τη μία ίλη πίσω από την άλλη. Από αυτούς σκοτώθηκαν τετρακόσιοι περίπου ιππείς. Έπεσε επίσης ο γιος του Πώρου και κυριεύθηκαν τα άρματα μαζί με τα άλογά τους, τα οποία αποδείχθηκαν και κατά την υποχώρηση δυσκίνητα και κατά την ίδια τη μάχη άχρηστα εξαιτίας της λάσπης.
[5.15.3] Ο Πώρος, όταν οι ιππείς, που διασώθηκαν κατά τη φυγή, του ανήγγειλαν ότι ο ίδιος ο Αλέξανδρος είχε περάσει τον ποταμό με το ισχυρότερο μέρος του στρατού του και ότι είχε σκοτωθεί ο γιος του στη μάχη, εκείνος παρ᾽ όλα αυτά παρέμενε αναποφάσιστος, γιατί και οι στρατιώτες που είχαν μείνει πίσω με τον Κρατερό στο αντικρινό μεγάλο στρατόπεδο φαίνονταν ότι επιχειρούσαν να περάσουν τον ποταμό. [5.15.4] Προτίμησε, λοιπόν, να προχωρήσει εναντίον του ίδιου του Αλεξάνδρου με όλο του τον στρατό και να πολεμήσει κατά του ισχυρότερου μέρους του στρατού των Μακεδόνων και του ίδιου του βασιλιά τους. Αλλά παρ᾽ όλα αυτά άφησε στο στρατόπεδό τους λίγους ελέφαντες μαζί με ένα μικρό μέρος του στρατού του, ώστε να προκαλούν φόβο από την όχθη στους ιππείς που ήταν με τον Κρατερό. Ο ίδιος πήρε μαζί του όλο το ιππικό, περίπου τέσσερις χιλιάδες ιππείς, και όλα του τα άρματα, που ήταν τριακόσια, και διακόσιους από τους ελέφαντες και το εκλεκτότερο μέρος των πεζών του, τριάντα περίπου χιλιάδες άνδρες, και βάδισε κατά του Αλεξάνδρου. [5.15.5] Όταν έφθασε σε τόπο που του φαινόταν ότι δεν είχε λάσπη, αλλά ότι ήταν εξαιτίας της άμμου τελείως επίπεδος και στερεός για να διενεργούν επιθέσεις και ελιγμούς τα άλογά του, άρχισε να παρατάσσει εκεί τον στρατό του τοποθετώντας πρώτους τους ελέφαντες σε κατά μέτωπο παράταξη. Ο ένας ελέφαντας απείχε από τον άλλο όχι λιγότερο από ένα πλέθρο, έτσι ώστε οι ελέφαντες να παραταχθούν μπροστά από όλη τη φάλαγγα του πεζικού του σε κατά μέτωπο παράταξη και να προκαλούν από παντού φόβο στους ιππείς του Αλεξάνδρου.
[5.15.6] Άλλωστε ούτε περίμενε καν ότι κανένας από τους εχθρούς θα τολμούσε να εισορμήσει στα κενά διαστήματα των ελεφάντων με άλογα, επειδή τα άλογα φοβούνται τους ελέφαντες. Ακόμη λιγότερο περίμενε τους πεζούς, γιατί θα εμποδίζονταν από τους δικούς του οπλίτες που θα τους προσέβαλλαν κατά μέτωπο και θα τους καταπατούσαν οι ελέφαντες που θα στρέφονταν εναντίον τους. [5.15.7] Μετά τους ελέφαντες είχαν παραταχθεί οι πεζοί του στρατιώτες που δεν κατέλαβαν την ίδια γραμμή του μετώπου με τα θηρία, αλλά τοποθετήθηκαν σε μια δεύτερη γραμμή πίσω από τη γραμμή των ελεφάντων, έτσι ώστε οι λόχοι τους να παρεμβληθούν στα μικρά κενά διαστήματα. Πεζοί στρατιώτες του Πώρου ήταν τοποθετημένοι και στις δύο πτέρυγες που εκτείνονταν ακόμη πιο πέρα από τους ελέφαντες. Και από τις δύο πλευρές των πεζών είχε παραταχθεί το ιππικό του και μπροστά από αυτό τα πολεμικά άρματα και από τα δύο μέρη.