Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ

Ἱστορίαι (3.62.1-3.64.4)

[3.62.1] «Ἐπειδὴ δὲ καὶ ὁ βάρβαρος ἦλθεν ἐπὶ τὴν Ἑλλάδα, φασὶ μόνοι Βοιωτῶν οὐ μηδίσαι, καὶ τούτῳ μάλιστα αὐτοί τε ἀγάλλονται καὶ ἡμᾶς λοιδοροῦσιν. [3.62.2] ἡμεῖς δὲ μηδίσαι μὲν αὐτοὺς οὔ φαμεν διότι οὐδ᾽ Ἀθηναίους, τῇ μέντοι αὐτῇ ἰδέᾳ ὕστερον ἰόντων Ἀθηναίων ἐπὶ τοὺς Ἕλληνας μόνους αὖ Βοιωτῶν ἀττικίσαι. [3.62.3] καίτοι σκέψασθε ἐν οἵῳ εἴδει ἑκάτεροι ἡμῶν τοῦτο ἔπραξαν. ἡμῖν μὲν γὰρ ἡ πόλις τότε ἐτύγχανεν οὔτε κατ᾽ ὀλιγαρχίαν ἰσόνομον πολιτεύουσα οὔτε κατὰ δημοκρατίαν· ὅπερ δέ ἐστι νόμοις μὲν καὶ τῷ σωφρονεστάτῳ ἐναντιώτατον, ἐγγυτάτω δὲ τυράννου, δυναστεία ὀλίγων ἀνδρῶν εἶχε τὰ πράγματα. [3.62.4] καὶ οὗτοι ἰδίας δυνάμεις ἐλπίσαντες ἔτι μᾶλλον σχήσειν εἰ τὰ τοῦ Μήδου κρατήσειε, κατέχοντες ἰσχύι τὸ πλῆθος ἐπηγάγοντο αὐτόν· καὶ ἡ ξύμπασα πόλις οὐκ αὐτοκράτωρ οὖσα ἑαυτῆς τοῦτ᾽ ἔπραξεν, οὐδ᾽ ἄξιον αὐτῇ ὀνειδίσαι ὧν μὴ μετὰ νόμων ἥμαρτεν. [3.62.5] ἐπειδὴ γοῦν ὅ τε Μῆδος ἀπῆλθε καὶ τοὺς νόμους ἔλαβε, σκέψασθαι χρή, Ἀθηναίων ὕστερον ἐπιόντων τήν τε ἄλλην Ἑλλάδα καὶ τὴν ἡμετέραν χώραν πειρωμένων ὑφ᾽ αὑτοῖς ποιεῖσθαι καὶ κατὰ στάσιν ἤδη ἐχόντων αὐτῆς τὰ πολλά, εἰ μαχόμενοι ἐν Κορωνείᾳ καὶ νικήσαντες αὐτοὺς ἠλευθερώσαμεν τὴν Βοιωτίαν καὶ τοὺς ἄλλους νῦν προθύμως ξυνελευθεροῦμεν, ἵππους τε παρέχοντες καὶ παρασκευὴν ὅσην οὐκ ἄλλοι τῶν ξυμμάχων.
[3.63.1] «Καὶ τὰ μὲν ἐς τὸν μηδισμὸν τοσαῦτα ἀπολογούμεθα· ὡς δὲ ὑμεῖς μᾶλλόν τε ἠδικήκατε τοὺς Ἕλληνας καὶ ἀξιώτεροί ἐστε πάσης ζημίας, πειρασόμεθα ἀποφαίνειν. [3.63.2] ἐγένεσθε ἐπὶ τῇ ἡμετέρᾳ τιμωρίᾳ, ὡς φατέ, Ἀθηναίων ξύμμαχοι καὶ πολῖται. οὐκοῦν χρῆν τὰ πρὸς ἡμᾶς μόνον ὑμᾶς ἐπάγεσθαι αὐτοὺς καὶ μὴ ξυνεπιέναι μετ᾽ αὐτῶν ἄλλοις, ὑπάρχον γε ὑμῖν, εἴ τι καὶ ἄκοντες προσήγεσθε ὑπ᾽ Ἀθηναίων, τῆς τῶν Λακεδαιμονίων τῶνδε ἤδη ἐπὶ τῷ Μήδῳ ξυμμαχίας γεγενημένης, ἣν αὐτοὶ μάλιστα προβάλλεσθε· ἱκανή γε ἦν ἡμᾶς τε ὑμῶν ἀποτρέπειν, καί, τὸ μέγιστον, ἀδεῶς παρέχειν βουλεύεσθαι. ἀλλ᾽ ἑκόντες καὶ οὐ βιαζόμενοι ἔτι εἵλεσθε μᾶλλον τὰ Ἀθηναίων. [3.63.3] καὶ λέγετε ὡς αἰσχρὸν ἦν προδοῦναι τοὺς εὐεργέτας· πολὺ δέ γε αἴσχιον καὶ ἀδικώτερον τοὺς πάντας Ἕλληνας καταπροδοῦναι, οἷς ξυνωμόσατε, ἢ Ἀθηναίους μόνους, τοὺς μὲν καταδουλουμένους τὴν Ἑλλάδα, τοὺς δὲ ἐλευθεροῦντας. [3.63.4] καὶ οὐκ ἴσην αὐτοῖς τὴν χάριν ἀνταπέδοτε οὐδὲ αἰσχύνης ἀπηλλαγμένην· ὑμεῖς μὲν γὰρ ἀδικούμενοι αὐτούς, ὡς φατέ, ἐπηγάγεσθε, τοῖς δὲ ἀδικοῦσιν ἄλλους ξυνεργοὶ κατέστητε. καίτοι τὰς ὁμοίας χάριτας μὴ ἀντιδιδόναι αἰσχρὸν μᾶλλον ἢ τὰς μετὰ δικαιοσύνης μὲν ὀφειληθείσας, ἐς ἀδικίαν δὲ ἀποδιδομένας. [3.64.1] δῆλόν τε ἐποιήσατε οὐδὲ τότε τῶν Ἑλλήνων ἕνεκα μόνοι οὐ μηδίσαντες, ἀλλ᾽ ὅτι οὐδ᾽ Ἀθηναῖοι, ὑμεῖς δὲ τοῖς μὲν ταὐτὰ βουλόμενοι ποιεῖν, τοῖς δὲ τἀναντία. [3.64.2] καὶ νῦν ἀξιοῦτε, ἀφ᾽ ὧν δι᾽ ἑτέρους ἐγένεσθε ἀγαθοί, ἀπὸ τούτων ὠφελεῖσθαι. ἀλλ᾽ οὐκ εἰκός· ὥσπερ δὲ Ἀθηναίους εἵλεσθε, τούτοις ξυναγωνίζεσθε, καὶ μὴ προφέρετε τὴν τότε γενομένην ξυνωμοσίαν ὡς χρὴ ἀπ᾽ αὐτῆς νῦν σῴζεσθαι. [3.64.3] ἀπελίπετε γὰρ αὐτὴν καὶ παραβάντες ξυγκατεδουλοῦσθε μᾶλλον Αἰγινήτας καὶ ἄλλους τινὰς τῶν ξυνομοσάντων ἢ διεκωλύετε, καὶ ταῦτα οὔτε ἄκοντες ἔχοντές τε τοὺς νόμους οὕσπερ μέχρι τοῦ δεῦρο καὶ οὐδενὸς ὑμᾶς βιασαμένου ὥσπερ ἡμᾶς. τὴν τελευταίαν τε πρὶν περιτειχίζεσθαι πρόκλησιν ἐς ἡσυχίαν ἡμῶν, ὥστε μηδετέροις ἀμύνειν, οὐκ ἐδέχεσθε. [3.64.4] τίνες ἂν οὖν ὑμῶν δικαιότερον πᾶσι τοῖς Ἕλλησι μισοῖντο, οἵτινες ἐπὶ τῷ ἐκείνων κακῷ ἀνδραγαθίαν προύθεσθε; καὶ ἃ μέν ποτε χρηστοὶ ἐγένεσθε, ὡς φατέ, οὐ προσήκοντα νῦν ἐπεδείξατε, ἃ δὲ ἡ φύσις αἰεὶ ἐβούλετο, ἐξηλέγχθη ἐς τὸ ἀληθές· μετὰ γὰρ Ἀθηναίων ἄδικον ὁδὸν ἰόντων ἐχωρήσατε.

[3.62.1] »Όταν ο βάρβαρος ήρθε να χτυπήσει την Ελλάδα, λένε ότι μόνοι απ᾽ όλους τους Βοιωτούς δεν πήγαν με το μέρος των Περσών και γι᾽ αυτό κυρίως καυχιόνται και μας κατηγορούν. [3.62.2] Αλλά εμείς θα σας βεβαιώσομε ότι δεν μήδισαν μόνο και μόνο επειδή και οι Αθηναίοι δεν πήραν το μέρος των Περσών και ότι, αργότερα, πιστοί στην πολιτική τους αυτή, μόνοι απ᾽ όλους τους Βοιωτούς συνεργάστηκαν με τους Αθηναίους, όταν αυτοί άρχισαν να κατακτούν την Ελλάδα. [3.62.3] Σκεφθείτε, τώρα, ποιά ήταν η κατάσταση στην οποία βρεθήκαμε τότε κι εμείς κι εκείνοι. Η πολιτεία μας, τότε, δεν ήταν ούτε νόμιμη ολιγαρχία ούτε δημοκρατία, αλλά το καθεστώς μας ήταν το άκρο αντίθετο από την ευνομία και το πιο συγγενικό προς την τυραννία. Μια μικρή ομάδα ανθρώπων δυνάστευε την πολιτεία [3.62.4] και αυτοί είχαν την ελπίδα ότι θα στεριώσουν ακόμα περισσότερο την εξουσία τους, αν οι Μήδοι νικήσουν. Συγκράτησαν με την βία τον λαό και κάλεσαν τους Μήδους να έρθουν στην πολιτεία. Κι ο λαός, που δεν ήταν κύριος της τύχης του, αναγκάστηκε να το δεχτεί. Δεν είναι, λοιπόν, σωστό να του καταλογίζεται το σφάλμα μιας παράνομης εξουσίας. [3.62.5] Αλλά όταν οι Μήδοι έφυγαν και μπόρεσε η πολιτεία μας ν᾽ αποκτήσει νόμιμο πολίτευμα, όταν οι Αθηναίοι άρχισαν να επεκτείνουν την ηγεμονία τους σ᾽ όλη την Ελλάδα και στην δική μας περιοχή και, χάρη στις εσωτερικές μας διαφορές, κατόρθωσαν να ελέγχουν το μεγαλύτερο μέρος της, θυμηθείτε ότι τότε πολεμήσαμε στην Κορώνεια και τους νικήσαμε, ελευθερώνοντας όλη την Βοιωτία και σκεφθείτε ακόμα ότι τώρα είμαστε συναγωνιστές σας για ν᾽ απελευθερώσομε τους Έλληνες και προσφέρομε ιππικό και άφθονα εφόδια, πολύ περισσότερα από κάθε άλλον σύμμαχο. [3.63.1] Όσο, λοιπόν, για την κατηγορία ότι μηδίσαμε, τόσα μόνο θα πούμε.
»Θα προσπαθήσομε, όμως, τώρα ν᾽ αποδείξομε ότι σεις, Πλαταιείς, έχετε παρανομήσει εναντίον των Ελλήνων πολύ περισσότερο απ᾽ ό,τι εμείς και ότι σας αξίζει η αυστηρότερη ποινή. [3.63.2] Όπως είπατε, συμμαχήσατε με τους Αθηναίους και γινήκατε Αθηναίοι πολίτες για να προστατευτείτε από μας. Αλλά τότε, θα έπρεπε να ζητάτε την βοήθειά τους μόνο εναντίον μας και να μην τους βοηθάτε στις επιχειρήσεις τους εναντίον άλλων Ελλήνων. Αν ήθελαν οι Αθηναίοι να σας αναγκάζουν να τους ακολουθείτε, μπορούσατε να τους αρνηθείτε αφού είχατε κάνει κιόλας με τους Λακεδαιμονίους την συμμαχία εναντίον των Μήδων, την οποία επικαλείστε με τόση επιμονή. Η συμμαχία αυτή ήταν υπεραρκετή κι εμάς να εμποδίζει απ᾽ το να σας βλάπτομε, και σας να προστατεύει και τούτο είναι το σημαντικότερο — ώστε να παίρνετε τις αποφάσεις σας ελεύθεροι από κάθε φόβο. Αλλά όχι! Προτιμήσατε να συμμαχήστε με τους Αθηναίους, επειδή έτσι το θελήσατε και όταν πια δεν διατρέχατε κίνδυνο από κανέναν. [3.63.3] Κι έχετε τώρα το θράσος, σεις, να έρχεστε να μας λέτε ότι θα ήταν φοβερό να προδώστε τους ευεργέτες σας! Αλλά πολύ φοβερότερο και χειρότερο ήταν να προδώστε όλους τους άλλους Έλληνες με τους οποίους είχατε κάνει σπονδές, παρά να προδώστε μόνο τους Αθηναίους οι οποίοι προσπαθούσαν να υποδουλώσουν την Ελλάδα, ενώ όλοι οι άλλοι Έλληνες αγωνίζονταν να την ελευθερώσουν. [3.63.4] Και η χάρη που ανταποδώσατε στους Αθηναίους ήταν έξω από κάθε μέτρο συγκρινόμενη μ᾽ εκείνην που τους χρωστούσατε και σας ντρόπιασε. Γιατί σεις, όπως λέτε, ζητήσατε την βοήθειά τους όταν σας αδικούσαν άλλοι, αλλά γινήκατε συνένοχοί τους όταν εκείνοι άρχισαν ν᾽ αδικούν τους άλλους Έλληνες. Είναι μικρότερη ντροπή να μην ανταποδώσει κανείς μια χάρη απ᾽ την οποία ωφελήθηκε παρά να την ανταποδώσει με τρόπο που οδηγεί σε μιαν άδικη πράξη.
[3.64.1] »Αλλά φανερώσατε ότι αν, τότε, μόνοι απ᾽ όλους τους Βοιωτούς δεν μηδίσατε, δεν το κάνατε για να υπερασπιστείτε τα κοινά συμφέροντα των Ελλήνων, παρά για ν᾽ ακολουθήστε τους Αθηναίους, κάνοντας τα αντίθετα από όσα έκαναν οι άλλοι Βοιωτοί. [3.64.2] Και τώρα έχετε την αξίωση να ωφεληθείτε για κάτι που κάνατε για να ευχαριστήστε άλλους. Αλλά τούτο είναι απαράδεκτο. Έχετε διαλέξει τους Αθηναίους. Εξακολουθήστε, λοιπόν, τον αγώνα στο πλευρό τους και πάψτε να επικαλείστε τους όρκους που κάνατε τότε για να σωθείτε τώρα. [3.64.3] Πρώτοι σεις τους καταπατήσατε και παραβιάσατε την συμμαχία βοηθώντας τους Αθηναίους να υποδουλώσουν τους Αιγινήτες και άλλους από τους συμμάχους, αντί να προσπαθήστε να το εμποδίστε. Και όλα αυτά δεν τα κάνατε παρά την θέλησή σας, αφού το πολίτευμα που είχε η πολιτεία σας έως σήμερα ίσχυε από τότε και κανείς δεν μπορούσε να σας καταναγκάσει ν᾽ ακολουθήσετε μια πολιτική, όπως τούτο έγινε μ᾽ εμάς. Αλλά, και την τελευταία πρόταση που σας κάναμε, προτού περιτειχίσομε την πολιτεία σας, να μείνετε ουδέτεροι, την απορρίψατε κι αυτήν. [3.64.4] Ποιοί, λοιπόν, απ᾽ όλους τους Έλληνες θα ήταν δικαιότερα μισητοί παρά εσείς που παινεύεστε για τα κατορθώματα που κάνατε εναντίον τους; Με την σημερινή σας διαγωγή φανερώσατε ότι τα όσα κατορθώματα κάνατε άλλοτε, δεν ήσαν πράξεις αυθόρμητες. Φανερώσατε τις επιδιώξεις στις οποίες από πάντα σας σπρώχνει η πραγματική σας φύση. Όταν οι Αθηναίοι πήραν τον δρόμο της αδικίας, συμπορευτήκατε μαζί τους.