Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ

Σόλων (1.1-2.8)


[1.1] Δίδυμος ὁ γραμματικὸς ἐν τῇ περὶ τῶν ἀξόνων τῶν Σόλωνος ἀντιγραφῇ πρὸς Ἀσκληπιάδην Φιλοκλέους τινὸς τέθεικε λέξιν, ἐν ᾗ τὸν Σόλωνα πατρὸς Εὐφορίωνος ἀποφαίνει παρὰ τὴν τῶν ἄλλων δόξαν ὅσοι μέμνηνται Σόλωνος. [1.2] Ἐξηκεστίδου γὰρ αὐτὸν ἅπαντες ὁμαλῶς γεγονέναι λέγουσιν, ἀνδρὸς οὐσίᾳ μὲν ὥς φασι καὶ δυνάμει μέσου τῶν πολιτῶν, οἰκίας δὲ πρώτης κατὰ γένος· ἦν γὰρ Κοδρίδης ἀνέκαθεν. [1.3] τὴν δὲ μητέρα τοῦ Σόλωνος Ἡρακλείδης ὁ Ποντικὸς ἱστορεῖ τῆς Πεισιστράτου μητρὸς ἀνεψιὰν γενέσθαι, [1.4] καὶ φιλία τὸ πρῶτον ἦν αὐτοῖς πολλὴ μὲν διὰ τὴν συγγένειαν, πολλὴ δὲ διὰ τὴν εὐφυΐαν καὶ ὥραν, ὡς ἔνιοί φασιν ἐρωτικῶς τὸν Πεισίστρατον ἀσπαζομένου τοῦ Σόλωνος. [1.5] ὅθεν ὕστερον ὡς ἔοικεν εἰς διαφορὰν αὐτῶν ἐν τῇ πολιτείᾳ καταστάντων, οὐδὲν ἤνεγκεν ἡ ἔχθρα σκληρὸν οὐδ᾽ ἄγριον πάθος, ἀλλὰ παρέμεινεν ἐκεῖνα τὰ δίκαια ταῖς ψυχαῖς καὶ παρεφύλαξε «τυφόμενα Δίου πυρὸς ἔτι ζῶσαν φλόγα», τὴν ἐρωτικὴν μνήμην καὶ χάριν. [1.6] ὅτι δὲ πρὸς τοὺς καλοὺς οὐκ ἦν ἐχυρὸς ὁ Σόλων οὐδ᾽ ἔρωτι θαρραλέος ἀνταναστῆναι «πύκτης ὅπως ἐς χεῖρας», ἔκ τε τῶν ποιημάτων αὐτοῦ λαβεῖν ἔστι, καὶ νόμον ἔγραψε διαγορεύοντα δούλῳ μὴ ξηραλοιφεῖν μηδὲ παιδεραστεῖν, εἰς τὴν τῶν καλῶν μερίδα καὶ σεμνῶν ἐπιτηδευμάτων τιθέμενος τὸ πρᾶγμα, καὶ τρόπον τινὰ τοὺς ἀξίους προκαλούμενος ὧν τοὺς ἀναξίους ἀπήλαυνε. [1.7] λέγεται δὲ καὶ Πεισίστρατος ἐραστὴς Χάρμου γενέσθαι, καὶ τὸ ἄγαλμα τοῦ Ἔρωτος ἐν Ἀκαδημείᾳ καθιερῶσαι, ὅπου τὸ πῦρ ἀνάπτουσιν οἱ τὴν ἱερὰν λαμπάδα διαθέοντες.
[2.1] Ὁ δ᾽ οὖν Σόλων, τὴν οὐσίαν τοῦ πατρὸς ἐλαττώσαντος εἰς φιλανθρωπίας τινάς, ὥς φησιν Ἕρμιππος, καὶ χάριτας, οὐκ ἂν ἀπορήσας τῶν βουλομένων ἐπαρκεῖν, αἰδούμενος δὲ λαμβάνειν παρ᾽ ἑτέρων ἐξ οἰκίας γεγονὼς εἰθισμένης ἑτέροις βοηθεῖν, ὥρμησε νέος ὢν ἔτι πρὸς ἐμπορίαν. καίτοι φασὶν ἔνιοι πολυπειρίας ἕνεκα μᾶλλον καὶ ἱστορίας ἢ χρηματισμοῦ πλανηθῆναι τὸν Σόλωνα. [2.2] σοφίας μὲν γὰρ ἦν ὁμολογουμένως ἐραστής, ὅς γε καὶ πρεσβύτερος ὢν ἔλεγε «γηράσκειν αἰεὶ πολλὰ διδασκόμενος»· [2.3] πλοῦτον δ᾽ οὐκ ἐθαύμαζεν, ἀλλὰ καί φησιν ὁμοίως πλουτεῖν ᾧ τε
πολὺς ἄργυρός ἐστι
καὶ χρυσὸς καὶ γῆς πυροφόρου πεδία
ἵπποι θ᾽ ἡμίονοί τε, καὶ ᾧ μόνα ταῦτα πάρεστι,
γαστρί τε καὶ πλευρῇ καὶ ποσὶν ἁβρὰ παθεῖν,
παιδός τ᾽ ἠδὲ γυναικός, ἐπὴν καὶ ταῦτ᾽ ἀφίκηται,
ἥβῃ, σὺν δ᾽ ὥρῃ γίνεται ἁρμόδια.
[2.4] ἀλλ᾽ ἑτέρωθι λέγει·
χρήματα δ᾽ ἱμείρω μὲν ἔχειν, ἀδίκως δὲ πεπᾶσθαι
οὐκ ἐθέλω· πάντως ὕστερον ἦλθε δίκη.
[2.5] κωλύει δ᾽ οὐδὲν τὸν ἀγαθὸν καὶ πολιτικὸν ἄνδρα, μήτε τῶν περιττῶν τὴν κτῆσιν ἐν σπουδῇ τινι τίθεσθαι, μήτε τῆς χρείας τῶν ἀναγκαίων καὶ ἱκανῶν καταφρονεῖν. [2.6] ἐν δὲ τοῖς τότε χρόνοις καθ᾽ Ἡσίοδον «ἔργον οὐδὲν ἦν ὄνειδος», οὐδὲ τέχνη διαβολὴν ἔφερεν, ἐμπορία δὲ καὶ δόξαν εἶχεν, οἰκειουμένη τὰ βαρβαρικὰ καὶ προξενοῦσα φιλίας βασιλέων καὶ πραγμάτων ἐμπείρους ποιοῦσα πολλῶν. [2.7] ἔνιοι δὲ καὶ πόλεων γεγόνασιν οἰκισταὶ μεγάλων, ὡς καὶ Μασσαλίας Πρῶτις, ὑπὸ Κελτῶν τῶν περὶ τὸν Ῥοδανὸν ἀγαπηθείς. [2.8] καὶ Θαλῆν δέ φασιν ἐμπορίᾳ χρήσασθαι καὶ Ἱπποκράτη τὸν μαθηματικόν, καὶ Πλάτωνι τῆς ἀποδημίας ἐφόδιον ἐλαίου τινὸς ἐν Αἰγύπτῳ διάθεσιν γενέσθαι.


[1.1] Ο Δίδυμος ο γραμματικός στη γραπτή απάντησή του προς τον Ασκληπιάδη σχετικά με τους άξονες του Σόλωνα έχει δώσει την πληροφορία κάποιου Φιλοκλή, σύμφωνα με την οποία παρουσιάζει τον Σόλωνα να έχει πατέρα τον Ευφορίωνα, ενώ όλοι οι άλλοι γενικά, όσοι αναφέρονται στον Σόλωνα, έχουν αντίθετη άποψη. [1.2] Υποστηρίζουν δηλαδή όλοι ομόφωνα ότι πατέρας του ήταν ο Εξηκεστίδης, που ως προς την περιουσία και την πολιτική του δύναμη ανήκε, όπως λένε, στη μεσαία τάξη των πολιτών, αλλά ως προς την καταγωγή του ανήκε στην πρώτη τάξη, αφού η αρχή αναγόταν στον Κόδρο. [1.3] Όσο για τη μητέρα του Σόλωνα, ο Ηρακλείδης ο Ποντικός γράφει ότι ήταν εξαδέλφη της μητέρας του Πεισιστράτου. [1.4] Γι᾽ αυτό αναπτύχθηκε μεγάλη φιλία μεταξύ των δύο αυτών ανδρών αρχικά λόγω της συγγένειας αλλά και δυνατή λόγω της ευφυΐας και της ομορφιάς του Πεισιστράτου, καθώς, όπως λένε μερικοί, ο Σόλων ήταν ερωτευμένος μαζί του. [1.5] Αυτός ήταν ο λόγος, άλλωστε, που αργότερα, όπως φαίνεται, όταν ήρθαν σε σύγκρουση στα πολιτικά, η αντιπαλότητά τους δεν προσέλαβε τον χαρακτήρα κανενός σκληρού και άγριου πάθους, αλλά διατηρήθηκε στις ψυχές τους η παλαιά εκείνη τρυφερότητα και διαφύλαξε την ερωτική ανάμνηση και χάρη «ως ζωντανή ακόμη ανάμνηση φλόγας θεϊκής να τους κρυφοκαίει». [1.6] Ότι ο Σόλων δεν μπορούσε να αντισταθεί στην ομορφιά ούτε είχε την τόλμη να αντιταχθεί στον έρωτα, «όπως ο πυγμάχος σε αγώνα», είναι δυνατό να το συμπεράνει κανείς τόσο από τα ποιήματά του όσο και από έναν νόμο που συνέταξε, όπου ρητά απαγόρευε σε δούλο να αλείφεται με λάδι στις παλαίστρες και να συνάπτει ερωτικές σχέσεις με παιδιά, γιατί κατ᾽ αυτόν οι σχέσεις αυτού του είδους συγκαταλέγονταν στις καλές και σοβαρές ενασχολήσεις των ανθρώπων — έτσι, με τον τρόπο αυτόν παρότρυνε τους άξιους πολίτες σε δραστηριότητες από τις οποίες απέκλειε τους ανάξιους. [1.7] Λέγεται ακόμη ότι και ο Πεισίστρατος ήταν εραστής του Χάρμου και ότι είχε αφιερώσει το άγαλμα του Έρωτα στην Ακαδημία, όπου ανάβουν φωτιά οι δρομείς κατά την ιερή λαμπαδηδρομία.
[2.1] Ο πατέρας του είχε ξοδέψει σημαντικό μέρος της περιουσίας του για φιλανθρωπικούς σκοπούς, όπως λέει ο Έρμιππος, και σε κάποιες καλοσύνες. Γι᾽ αυτό ο Σόλων, αν και θα είχε ανθρώπους που θα ήθελαν να του σταθούν οικονομικά, ωστόσο, ντρεπόμενος να παίρνει χρήματα από άλλους αυτός που προερχόταν από οικογένεια που είχε συνηθίσει να προσφέρει βοήθεια σε άλλους, στράφηκε με ζέση στο εμπόριο από νεαρή ηλικία. Ορισμένοι όμως λένε ότι ο Σόλων ταξίδεψε μάλλον για να πλουτίσει τις εμπειρίες και τις γνώσεις που παρά για να αποκτήσει χρήματα. [2.2] Γιατί κατά κοινή ομολογία ήταν εραστής της σοφίας, ώστε και σε μεγάλη ακόμη ηλικία έλεγε «γηράσκω αεί πολλά διδασκόμενος». [2.3] Ο Σόλων όχι μόνο δεν θαύμαζε τα πλούτη αλλά και έλεγε ότι όμοια πλούσιος είναι «όποιος έχει πολύ ασήμι και χρυσάφι και σιτοβολώνες και άλογα και μουλάρια και όποιος αρκείται μόνο να έχει την κοιλιά του γεμάτη, πνεύμονες γερούς, να γεύεται τον έρωτα του αγοριού και της γυναίκας, όταν έρθει η ώρα γι᾽ αυτά, και μια ζωή που να ταιριάζει με τις διάφορες του ανθρώπου ηλικίες». [2.4] Αλλού, εξάλλου, λέει: «επιθυμώ βέβαια να έχω χρήματα, αλλά, να τα αποκτήσω με άδικο τρόπο, αρνούμαι· σίγουρα θα έρθει αργότερα η τιμωρία». [2.5] Ένας καλός και κοινωνικός άνθρωπος δεν ενδιαφέρεται να αποκτήσει περιττά πράγματα μήτε όμως και αδιαφορεί για την κάλυψη των αναγκαίων σε βαθμό ικανοποιητικό. [2.6] Σύμφωνα, άλλωστε, με τον Ησίοδο, σε εκείνα τα παλαιά χρόνια «η δουλειά δεν είναι καθόλου ντροπή» ούτε και η τέχνη ήταν προσβλητική· απεναντίας, το εμπόριο έφερνε και δόξα, γιατί, εξοικειώνοντας τους εμπόρους με τους βαρβάρους και δημιουργώντας φιλίες με βασιλείς, τους πλούτιζε με εμπειρίες πολλών πραγμάτων. [2.7] Ορισμένοι μάλιστα έγιναν και οικιστές μεγάλων πόλεων, όπως ο Πρώτης της Μασσαλίας, που αγαπήθηκε από τους Κέλτες της περιοχής του Ροδανού ποταμού. [2.8] Λένε ακόμη ότι και ο Θαλής ασχολήθηκε με το εμπόριο καθώς και ο Ιπποκράτης ο μαθηματικός· επίσης και για τον Πλάτωνα λένε ότι κατά την αποδημία του στην Αίγυπτο διέθεσε προς πώληση ποσότητα λαδιού για να καλύψει τα έξοδα της εκεί παραμονής του.