Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΗΡΟΔΟΤΟΣ

Ἱστορίαι (2.158.1-2.160.4)

[2.158.1] Ψαμμητίχου δὲ Νεκῶς παῖς ἐγένετο καὶ ἐβασίλευσε Αἰγύπτου, ὃς τῇ διώρυχι ἐπεχείρησε πρῶτος τῇ ἐς τὴν Ἐρυθρὴν θάλασσαν φερούσῃ, τὴν Δαρεῖος ὁ Πέρσης δεύτερα διώρυξε. τῆς μῆκος μέν ἐστι πλόος ἡμέραι τέσσερες, εὖρος δὲ ὠρύχθη ὥστε τριήρεας δύο πλέειν ὁμοῦ ἐλαστρευμένας. [2.158.2] ἦκται δὲ ἀπὸ τοῦ Νείλου τὸ ὕδωρ ἐς αὐτήν, ἦκται δὲ κατύπερθε ὀλίγον Βουβάστιος πόλιος παρὰ Πάτουμον τὴν Ἀραβίην πόλιν· ἐσέχει δὲ ἐς τὴν Ἐρυθρὴν θάλασσαν. ὀρώρυκται δὲ πρῶτον μὲν τοῦ πεδίου τοῦ Αἰγυπτίου τὰ πρὸς Ἀραβίην ἔχοντα, ἔχεται δὲ κατύπερθε τοῦ πεδίου τὸ κατὰ Μέμφιν τεῖνον ὄρος, ἐν τῷ αἱ λιθοτομίαι ἔνεισι. [2.158.3] τοῦ ὦν δὴ ὄρεος τούτου παρὰ τὴν ὑπώρεαν ἦκται ἡ διῶρυξ ἀπ᾽ ἑσπέρης μακρὴ πρὸς τὴν ἠῶ καὶ ἔπειτα τείνει ἐς διασφάγας, φέρουσα ἀπὸ τοῦ ὄρεος πρὸς μεσαμβρίην τε καὶ νότον ἄνεμον ἐς τὸν κόλπον τὸν Ἀράβιον. [2.158.4] τῇ δὲ ἐλάχιστόν ἐστι καὶ συντομώτατον ἐκ τῆς βορηίης θαλάσσης ὑπερβῆναι ἐς τὴν νοτίην καὶ Ἐρυθρὴν τὴν αὐτὴν ταύτην καλεομένην, ἀπὸ τοῦ Κασίου ὄρεος τοῦ οὐρίζοντος Αἴγυπτόν τε καὶ Συρίην, ἀπὸ τούτου εἰσὶ στάδιοι ‹ἀπαρτί› χίλιοι ἐς τὸν Ἀράβιον κόλπον. [2.158.5] τοῦτο μὲν τὸ συντομώτατον, ἡ δὲ διῶρυξ πολλῷ μακροτέρη, ὅσῳ σκολιωτέρη ἐστί· τὴν ἐπὶ Νεκῶ βασιλέος ὀρύσσοντες Αἰγυπτίων ἀπώλοντο δυώδεκα μυριάδες· Νεκῶς μέν νυν μεταξὺ ὀρύσσων ἐπαύσατο μαντηίου ἐμποδίου γενομένου τοιοῦδε, τῷ βαρβάρῳ αὐτὸν προεργάζεσθαι. βαρβάρους δὲ πάντας οἱ Αἰγύπτιοι καλέουσι τοὺς μὴ σφίσι ὁμογλώσσους. [2.159.1] παυσάμενος δὲ τῆς διώρυχος ὁ Νεκῶς ἐτράπετο πρὸς στρατηίας, καὶ τριήρεες αἱ μὲν ἐπὶ τῇ βορηίῃ θαλάσσῃ ἐποιήθησαν, αἱ δ᾽ ἐν τῷ Ἀραβίῳ κόλπῳ ἐπὶ τῇ Ἐρυθρῇ θαλάσσῃ, τῶν ἔτι οἱ ὁλκοὶ εἰσὶ δῆλοι. [2.159.2] καὶ ταύτῃσί τε ἐχρᾶτο ἐν τῷ δέοντι καὶ Συρίοισι πεζῇ ὁ Νεκῶς συμβαλὼν ἐν Μαγδώλῳ ἐνίκησε, μετὰ δὲ τὴν μάχην Κάδυτιν πόλιν τῆς Συρίης ἐοῦσαν μεγάλην εἷλε. [2.159.3] ἐν τῇ δὲ ἐσθῆτι ἔτυχε ταῦτα κατεργασάμενος, ἀνέθηκε τῷ Ἀπόλλωνι πέμψας ἐς Βραγχίδας τὰς Μιλησίων. μετὰ δὲ ἑκκαίδεκα ἔτεα τὰ πάντα ἄρξας τελευτᾷ, τῷ παιδὶ ψάμμι παραδοὺς τὴν ἀρχήν.
[2.160.1] Ἐπὶ τοῦτον [δὴ] τὸν Ψάμμιν βασιλεύοντα Αἰγύπτου ἀπίκοντο Ἠλείων ἄγγελοι, αὐχέοντες δικαιότατα καὶ κάλλιστα τιθέναι τὸν ἐν Ὀλυμπίῃ ἀγῶνα πάντων ἀνθρώπων, καὶ δοκέοντες παρὰ ταῦτα οὐδ᾽ ἂν τοὺς σοφωτάτους ἀνθρώπων Αἰγυπτίους οὐδὲν ἐπεξευρεῖν. [2.160.2] ὡς δὲ ἀπικόμενοι ἐς τὴν Αἴγυπτον οἱ Ἠλεῖοι ἔλεγον τῶν εἵνεκα ἀπίκατο, ἐνθαῦτα ὁ βασιλεὺς οὗτος συγκαλέεται Αἰγυπτίων τοὺς λεγομένους εἶναι σοφωτάτους. συνελθόντες δὲ οἱ Αἰγύπτιοι ἐπυνθάνοντο τῶν Ἠλείων λεγόντων ἅπαντα τὰ κατήκει σφέας ποιέειν περὶ τὸν ἀγῶνα· ἀπηγησάμενοι δὲ τὰ πάντα ἔφασαν ἥκειν ἐπιμαθησόμενοι εἴ τι ἔχοιεν Αἰγύπτιοι τούτων δικαιότερον ἐπεξευρεῖν. [2.160.3] οἱ δὲ βουλευσάμενοι ἐπειρώτων τοὺς Ἠλείους εἴ σφι οἱ πολιῆται ἐναγωνίζονται. οἱ δὲ ἔφασαν καὶ σφέων καὶ τῶν ἄλλων Ἑλλήνων ὁμοίως τῷ βουλομένῳ ἐξεῖναι ἀγωνίζεσθαι. [2.160.4] οἱ δὲ Αἰγύπτιοι ἔφασάν σφεας οὕτω τιθέντας πάντως τοῦ δικαίου ἡμαρτηκέναι· οὐδεμίαν γὰρ εἶναι μηχανὴν ὅκως οὐ τῷ ἀστῷ ἀγωνιζομένῳ προσθήσονται, ἀδικέοντες τὸν ξεῖνον. ἀλλ᾽ εἰ δὴ βούλονται δικαίως τιθέναι καὶ τούτου εἵνεκα ἀπικοίατο ἐς Αἴγυπτον, ξείνοισι ἀγωνιστῇσι ἐκέλευον τὸν ἀγῶνα τιθέναι, Ἠλείων δὲ μηδενὶ εἶναι ἀγωνίζεσθαι. ταῦτα μὲν Αἰγύπτιοι Ἠλείοισι ὑπεθήκαντο.

[2.158.1] Γιος του Ψαμμήτιχου ήταν ο Νεκώς που έγινε βασιλιάς της Αιγύπτου· αυτός δοκίμασε πρώτος ν᾽ ανοίξει τη διώρυγα που φέρνει στην Ερυθρά θάλασσα και που την άνοιξε ύστερα ο Δαρείος ο Πέρσης. Το μήκος της διώρυγας είναι τεσσάρων ημερών ταξίδι με το πλοίο, και στο πλάτος την έσκαψαν τόσο ώστε να μπορούν να πλέουν μαζί δύο τριήρεις με τα κουπιά τους. [2.158.2] Το νερό στη διώρυγα έρχεται από τον Νείλο ξεκινώντας λίγο νοτιότερα από την πόλη Βούβαστη, κοντά στην αραβική πόλη Πάτουμο, και βγαίνει στην Ερυθρά θάλασσα. Η εκσκαφή άρχισε πρώτα από την αιγυπτιακή πεδιάδα, από τη μεριά της που είναι προς την Αραβία, και όπου νοτιότερα στην πεδιάδα συνεχίζεται το βουνό που πηγαίνει προς τη Μέμφιδα και όπου είναι τα λατομεία. [2.158.3] Στα ριζά αυτού του βουνού περνάει η διώρυγα, όπου απλώνεται από τα δυτικά στα ανατολικά, και ύστερα συνεχίζει μέσα από κλεισούρες οδηγώντας από το βουνό προς τη μεσημβρία και τον νότιο άνεμο ώς τον Αραβικό κόλπο. [2.158.4] Το μικρότερο και συντομότερο σημείο για να περάσει κανείς από τη βόρεια θάλασσα στη νότια, αυτήν που λέγεται και Ερυθρά, είναι από το Κάσιο όρος, το σύνορο Αιγύπτου και Συρίας, απ᾽ όπου η απόσταση ώς τον Αραβικό κόλπο είναι χίλιοι στάδιοι ακριβώς. [2.158.5] Αυτή είναι η συντομότερη διαδρομή, ενώ η διώρυγα είναι πολύ μακρύτερη, δεδομένου ότι είναι πιο ελικοειδής· από τους Αιγυπτίους που έσκαβαν τη διώρυγα, όταν βασιλιάς ήταν ο Νεκώς, χάθηκαν εκατόν είκοσι χιλιάδες. Ο Νεκώς ωστόσο παράτησε την εκσκαφή στη μέση επειδή τον σταμάτησε το μαντείο λέγοντάς του ότι εργάζεται για λογαριασμό του βάρβαρου· βάρβαρους λένε οι Αιγύπτιοι όσους δεν μιλούν την ίδια γλώσσα με αυτούς.
[2.159.1] Ο Νεκώς όταν παράτησε τη διώρυγα στράφηκε στις εκστρατείες και ναυπηγήθηκαν τότε τριήρεις, άλλες στη βόρεια θάλασσα, άλλες στον Αραβικό κόλπο, στην Ερυθρά θάλασσα, που τα σκαριά τους φαίνονται ακόμη, [2.159.2] και ο Νεκώς τις μεταχειριζόταν όπου παρουσιαζόταν ανάγκη· πολέμησε και στη στεριά ο Νεκώς με τους Σύριους, που τους νίκησε στη Μάγδωλο, και μετά τη μάχη κατέλαβε την Κάδυτη, που είναι μεγάλη πόλη της Συρίας. [2.159.3] Και τη φορεσιά που φορούσε όταν τα κατόρθωσε όλα αυτά, την έστειλε στις Βραγχίδες των Μιλησίων, αφιέρωμα στον Απόλλωνα. Ύστερα, αφού βασίλευσε συνολικά δεκαέξι χρόνια, πέθανε αφήνοντας την αρχή στο γιο του Ψάμμη.
[2.160.1] Σ᾽ αυτόν τον Ψάμμη, όταν ήταν βασιλιάς της Αιγύπτου, ήρθαν απεσταλμένοι των Ηλείων και καυχιόνταν ότι τους αγώνες στην Ολυμπία τούς είχαν κανονίσει όσο δικαιότερα και καλύτερα μπορούσαν να το κάνουν άνθρωποι, και διατείνονταν ότι ούτε οι Αιγύπτιοι, οι σοφότεροι απ᾽ όλους τους ανθρώπους, δεν θα μπορούσαν να επινοήσουν τίποτε ανώτερο. [2.160.2] Όταν λοιπόν έφτασαν οι Ηλείοι στην Αίγυπτο και είπαν γιατί είχαν πάει, ο βασιλιάς αυτός συγκάλεσε όλους τους Αιγυπτίους όσοι λεγόταν ότι είναι οι σοφότεροι. Συγκεντρώθηκαν λοιπόν οι Αιγύπτιοι και ζήτησαν από τους Ηλείους να τους πουν όλους τους κανονισμούς που εφάρμοζαν στους αγώνες· οι Ηλείοι πάλι είπαν όσα είχαν να πουν και πρόσθεσαν ότι είχαν πάει εκεί για να μάθουν αν οι Αιγύπτιοι μπορούσαν να σκεφτούν τίποτε δικαιότερο. [2.160.3] Τα μελέτησαν οι Αιγύπτιοι και ρώτησαν τους Ηλείους αν στους αγώνες παίρνουν μέρος και οι συμπολίτες τους. Και αυτοί είπαν ότι και οι ίδιοι και οι άλλοι Έλληνες, όσοι θέλουν, είναι ελεύθεροι να παίρνουν μέρος στους αγώνες. [2.160.4] Οι Αιγύπτιοι τότε είπαν ότι κανονίζοντάς τα έτσι οι Ηλείοι ξέφευγαν εντελώς από το δίκαιο: γιατί δεν είναι δυνατόν να μη μεροληπτούν υπέρ του συμπολίτη τους που αγωνίζεται αδικώντας έτσι τον ξένο. Αν λοιπόν ήθελαν να έχουν δίκαιους κανονισμούς και γι᾽ αυτόν τον λόγο είχαν πάει στην Αίγυπτο, οι Αιγύπτιοι τους συμβούλευαν να τελούν τους αγώνες μόνο για ξένους αγωνιστές, και να μην επιτρέπεται στους Ηλείους να παίρνουν μέρος σε αυτούς. Αυτές λοιπόν τις υποδείξεις έκαναν οι Αιγύπτιοι στους Ηλείους.