[11] Σε καθένα από τα πολιτεύματα για τα οποία μιλήσαμε κάνει την εμφάνισή της μια αντίστοιχη μορφή φιλίας, στο μέτρο μάλιστα που κάνει εκεί την εμφάνισή της και μια αντίστοιχη μορφή δικαίου. Η φιλία του βασιλιά με τους υπηκόους του προϋποθέτει την υπεροχή στις ευεργεσίες: ο βασιλιάς ευεργετεί τους υπηκόους του, αν, βέβαια, είναι καλός και τους φροντίζει, ώστε να ευτυχούν — ακριβώς όπως ο τσομπάνης φροντίζει για τα πρόβατα του· εξού και ο Όμηρος ονόμασε τον Αγαμέμνονα «ποιμένα του στρατού». Τέτοια είναι και η πατρική φιλία — διαφέρει, φυσικά, στο μέγεθος των ευεργεσιών· γιατί ο πατέρας είναι η αρχή της ύπαρξης των παιδιών του (κάτι που θεωρείται το μεγαλύτερο αγαθό), αλλά και της τροφής και της μόρφωσής τους. Όλα αυτά προσγράφονται και στους προγόνους. Και η ίδια η φύση το όρισε έτσι: ο πατέρας να είναι ο άρχοντας των παιδιών του, οι πρόγονοι των απογόνων τους, ο βασιλιάς των υπηκόων του. Όλες αυτές οι φιλίες προϋποθέτουν την υπεροχή, και είναι αυτός ο λόγος που απονέμεται τιμή στους γονείς. Και το δίκαιο λοιπόν μεταξύ αυτών των ανθρώπων δεν είναι το ίδιο, αλλά το ανάλογο με αυτό που είναι το σωστό για την κάθε πλευρά· γιατί έτσι συμβαίνει και στη φιλία. Η φιλία, πάλι, άντρα-γυναίκας είναι ίδια με αυτήν που βρίσκουμε στο αριστοκρατικό πολίτευμα· βάση της είναι η αρετή: ο καλύτερος παίρνει μεγαλύτερο μερτικό, και ο καθένας αυτό που του ταιριάζει· έτσι και το δίκαιο. Όσο για τη φιλία των αδελφών, αυτή μοιάζει με τη φιλία των συντρόφων: αυτοί είναι ίσοι μεταξύ τους και συνομήλικοι, και αυτού του είδους οι άνθρωποι είναι, τις περισσότερες φορές, όμοιοι στα αισθήματα και στον χαρακτήρα. Με αυτήν μοιάζει και η φιλία που αναπτύσσεται στο τιμοκρατικό πολίτευμα· γιατί σ᾽ αυτό το πολίτευμα οι πολίτες θέλουν να είναι ίσοι μεταξύ τους και ενάρετοι· μοιράζονται λοιπόν την εξουσία με τη σειρά και με βάση την ισότητα· με αντίστοιχο τρόπο διαμορφώνεται εκεί και η φιλία.
Στα πολιτεύματα όμως που αποτελούν παρεκκλίσεις από τα ορθά πολιτεύματα, όπως υπάρχει λίγη δικαιοσύνη, έτσι είναι λίγη και η φιλία — η λιγότερη, φυσικά, στο χειρότερο από όλα τους: στην τυραννίδα δεν υπάρχει καθόλου φιλία ή, έστω, λίγη· εκεί, πράγματι, όπου άρχοντας και αρχόμενος δεν έχουν κανένα κοινό συμφέρον, δεν υπάρχει και φιλία· γιατί δεν υπάρχει ούτε σχέση δικαιοσύνης, και μόνο μια σχέση σαν αυτήν που υπάρχει ανάμεσα στον τεχνίτη και στο εργαλείο, ανάμεσα στην ψυχή και στο σώμα, ανάμεσα στο αφεντικό και στον δούλο: όλα αυτά απολαμβάνουν τη φροντίδα [1161b] αυτού που τα χρησιμοποιεί, φιλία όμως δεν μπορεί να υπάρξει με τα άψυχα πράγματα, ούτε και δικαιοσύνη. Αλλ᾽ ούτε και με ένα άλογο ή με ένα βόδι, ούτε με έναν δούλο ως δούλο· γιατί εδώ δεν υπάρχει κανένα κοινό συμφέρον· ο δούλος δεν είναι παρά ένα έμψυχο εργαλείο, και το εργαλείο ένας άψυχος δούλος. Με τον δούλο λοιπόν ως δούλο δεν υπάρχει φιλία· υπάρχει όμως με τον δούλο ως άνθρωπο. Κατά την κοινή, πράγματι, αντίληψη υπάρχει κάποια δικαιική σχέση ανάμεσα σε έναν οποιονδήποτε άνθρωπο και σε ένα άλλο ον που μπορεί να μοιράζεται μαζί του νόμους και συμφωνίες· μπορεί, επομένως, να υπάρχει και φιλία, όσο το άλλο αυτό ον είναι ένας άνθρωπος. Και στα τυραννικά λοιπόν πολιτεύματα υπάρχουν, αλλά σε πολύ μικρό βαθμό, σχέσεις φιλίας και δικαίου, στα δημοκρατικά όμως πολιτεύματα οι σχέσεις αυτές υπάρχουν σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό· γιατί οι πολίτες έχουν πολλά κοινά, ίσοι καθώς είναι μεταξύ τους.