Πόροι για τα Ομηρικά έπη: Ο τρωικός μύθος στην τέχνη και τη λογοτεχνία

Γάμοι Πηλέα και Θέτιδας (Αγγείο "François") (Florence 4209)

Περιγραφή

Μελανόμορφος ελικωτός κρατήρας από την Ερούτρια, υπογεγραμμένος από τον αγγειογράφο Κλειτία (Κλιτία) και τον αγγειοπλάστη Εργότιμο ("ΚΛΙΤΙΑΣ ΜΕ ΕΓΡΑΨΕΝ, ΕΡΓΟΤΙΜΟΣ Μ ΕΠΟΙΗΣΕΝ"). Ύψος 66 εκ.

To αγγείο είναι γνωστό ως αγγείο Francois, από τον Al. François που το ανακάλυψε το 1884 κοντά στο Chiusi της Ετρουρίας. Κοσμείται σχεδόν εξ ολοκλήρου από μυθολογικές παραστάσεις. Χωρίζεται σε 8 ζώνες, από τις οποίες η πιο χαμηλή είναι διακοσμημένη με ζωικές μορφές, ενώ οι υπόλοιπες περιλαμβάνουν αφηγηματικές πολυπρόσωπες παραστάσεις (270 μορφές ανθρώπων και ζώων και 121 επιγραφές). Η πλούσια διακόσμηση και η καλοδουλεμένη κατασκευή του καθιστούν το αγγείο αυτό μοναδικό.

Δύο ζώνες στο λαιμό:

Ζώνη α: στην μία όψη απεικονίζεται το κυνήγι του Καλυδώνιου κάπρου, ενώ στην άλλη όψη ο επινίκιος χορός μετά την εξόντωση του Μινώταυρου (η επιστροφή του Θησέα και ο χορός των 14 νέων και νεανίδων, που χορεύουν τον Γέρανο).

Ζώνη β: Στη μία όψη παράσταση της αρματοδρομίας, που ήταν το σημαντικότερο αγώνισμα στους αγώνες (άθλα) που μπροστά στα τείχη της Τροίας προς τιμήν του νεκρού Πατρόκλου. Δεξιά το άρμα του Διομήδη. Κάτω απ’ τ’ άλογα, ένας τρίποδας και ένας λέβης, τα έπαθλα που προορίζονταν για τους νικητές. Στην άλλη όψη της ίδιας ζώνης η μάχη των Κενταύρων με τους Λαπίθες (κενταυρομαχία).

Στο κυρίως σώμα του αγγείου έχουμε 3 ακόμα ζώνες.

Στη ζώνη γ, που είναι η πλατύτερη και η κύρια ζώνη του αγγείου, αναπαρίστανται οι γάμοι του Πηλέα και της Θέτιδας, περιμετρικά. Απεικονίζεται η πομπή των θεών προς το σπίτι του Πηλέα. Η Ίριδα με τον Χείρωνα προηγείται της πομπής στη παραλαβή της Θέτιδας προκειμένου να την οδηγήσει στον, από τους θεούς ορισθέντα, Πηλέα. Πίσω από την Ίριδα ακολουθούν τρεις ακόμα θεές: η Δήμητρα, η Εστία και στη μέση η Χαρικλώ, η γυναίκα του Χείρωνα. Ακολουθεί ο Διόνυσος και οι 3 Ώρες. Στη συνέχεια έρχονται τα άρματα, με πρώτο αυτό του Δία (με το σύμβολο του κεραυνού) και της Ήρας. Το άρμα τους το συνοδεύουν κάποιες από τις 9 Μούσες: η Καλλιόπη, που παίζει σύριγγα και η Ουρανία. Ακολουθεί το άρμα του Ποσειδώνα και της Αμφιτρίτης και εκείνο του Άρη και της Αφροδίτης. Μόνο τα άλογα είναι ορατά (καθώς πρέπει να τα φανταστούμε να περνάν από τη θέση των λαβών), τα ονόματα όμως αναγνωρίζονται από τις επιγραφές. Συνοδεύονται από τις υπόλοιπες Μούσες. Ακολουθούν ο Απόλλωνας και η Λητώ στο άρμα τους, με συνοδεία τις Χάριτες, και το άρμα με την Αθηνά και ίσως την Άρτεμη, που τις υποδέχονται ο Νηρέας με τη Δωρίδα, οι γονείς της Νύφης. Στο έκτο άρμα βρίσκονται ο Ερμής και η μητέρα του, η Μαία, και δίπλα τους ακολουθούν οι Μοίρες. Με το τελευταίο άρμα έρχονται ο Ωκεανός και η Τηθύς και ακολουθούν οι Νηρηίδες και ο Τρίτωνας. Τελευταίος της πομπής είναι ο Ήφαιστος, που ιππεύει ημίονο.

Στην επόμενη ζώνη (δ), στη μία όψη απεικονίζεται ο Αχιλλέας να κυνηγά τον Τρωίλο, τον γιο του Πριάμου. Στο κέντρο της σκηνής διακρίνεται μόνο το δεξί πόδι του Αχιλλέα, που καταδιώκει τον έφιππο πρίγκηπα. Η Πολυξένη, η αδερφή του,τρέχει πεζή μπροστά του, έχοντας ρίξει κάτω την υδρία που γέμιζε με νερό. Πίσω από τον Αχιλλέα στέκεται η Αθηνά φορώντας πέπλο και ιμάτιο. Ακολουθεί ο Ερμής, που κρατά στο δεξί του χέρι το κηρύκειο, φορώντας στο κεφάλι του τον πέτασο. Κοιτά προς τα πίσω, προς τη Θέτιδα, τη μητέρα του Αχιλλέα. Πίσω από τη Θέτιδα βρίσκεται μια Τρωαδίτισσα, η Ροδία, που έχει σηκωμένα τα δυο της χέρια, εκφράζοντας έτσι το φόβο της για όσα βλέπει. Στ' αριστερά βρίσκεται η κρήνη με κρουνούς δυο λεοντοκεφαλές. Κάτω από τον πρώτο κρουνό βρίσκεται μια υδρία, ενώ κάτω από το δεύτερο ένας νεαρός Τρωαδίτης τοποθετεί μια άλλη υδρία. Πίσω από την κρήνη πλησιάζει ο Απόλλων, ανήσυχος. Στα δεξιά της σύνθεσης εικονίζονται τα τείχη της Τροίας. Από μια ανοιχτή πύλη παρακολουθούν τα γεγονότα ο Έκτορας και ο Πολίτης. Τέλος, μπροστά από τα τείχη ο Πρίαμος, βλέπει μαζί με το φίλο του Αντήνορα το μοιραίο τέλος του γιου του. Στην άλλη όψη της ίδιας ζώνης απεικονίζεται η επιστροφή του Ήφαιστου στον Όλυμπο, μετά τον διωγμό του από την Ήρα. Στο κέντρο κάθεται ο Δίας, με την Ήρα δίπλα του. Πίσω από την Ήρα στέκεται η Αθηνά, που ρίχνει ένα χλευαστικό βλέμμα στον Άρη, που είναι γονατισμένος, συντετριμμένος από την αποτυχία του να φέρει πίσω τον Ήφαιστο και από τον επικείμενο γάμο του Ήφαιστου με την Αφροδίτη. Πίσω από τον Άρη είναι η Άρτεμη και δύο ακόμα θεοί (πιθανώς ο Ερμής και ο Ποσειδώνας). Στα δεξιά ο Ήφαιστος καταφθάνει στον Όλυμπο πάνω σε ημίονο και με συνοδεία Σειληνών και νυμφών. Τον Ήφαιστο οδηγεί ο ίδιος ο Διόνυσος και τους προϋπαντά η Αφροδίτη.

Στην επόμενη, χαμηλότερη ζώνη (ζώνη ε) απεικονίζονται ζώα, θηρία, τέρατα, σφίγγες, γρύπες και φυτικοί πλοχμοί. Ακολουθεί μια ζώνη με ακτίνες.

Στη βάση του του αγγείου παριστάνεται η μάχη ανάμεσα στους Πυγμαίους και τους γερανούς, που αναφέρεται στην Ιλιάδα, στην αρχή της ραψωδίας Γ (γερανομαχία).

Στη λαβή απεικονίζεται ο Αίαντας που μεταφέρει το νεκρό Αχιλλέα και η Άρτεμη ή "Πότνια θηρών" (κύρια των άγριων ζώων).

Στο εσωτερικό των λαβών γοργόνεια σε κίνηση (;).

Λεξικογραφικές πληροφορίες

Βιβλιογραφια

Beazley, John Davidson. Development of the Attic Black-Figure, Revised edition. Berkeley: University of California Press, 1986.

Αρχαία Τέχνη

Μουσείο: FLORENCE Museo Archeologico 4209

Περίοδος: Αρχαϊκή

Χρονολογία: 6ος αι. π.Χ. (570-565 π.Χ. περίπου)

Καλλιτέχνης: Κλιτίας

Είδος: Κρατήρας

Ετικέτες