Παρατατικος χρονος

[peter_parker]

Χαιρομαι πολυ που ανακαλυψα αυτην τη σελιδα. Εχω τοσες πολλες αποριες που ελπιζω να μην σας κουρασω.
Η απορια μου αυτη τη φορα εχει να κανει με τις καταληξεις των ρηματων στον παρατατικο χρονο. Ακουω πολλες φορες "ερχοντουσαν" αντι για "ερχονταν" ή κοιμοντουσαν, βαριοντουσαν κτλ. Τελικα ειναι σωστη γραμματικα αυτη η καταληξη ή ειναι κατι που χρησιμοποιουμε λανθασμενα στον προφορικο λογο. Επισης λεμε "πινανε" αντι για "επιναν". Ειναι και τα δυο σωστα?
Ευχαριστω για το χρονο σας.

[zook86]

Η συζήτηση για το τι θεωρείται γλωσσικό λάθος και τι όχι είναι πολύ μεγάλη
Καμιά φορά το να μιλάμε για το τι είναι λάθος και τι σωστό και το τι πρέπει να λέμε είναι κάτι τελείως ρυθμιστικό επομένως και μια λάθος κίνηση.
Σχετικά τώρα με το παρατατικό...
Σύμφωνα με την σχολική γραμματική(που κατά την άποψή μου είναι τελείως ρυθμιστική και απαλείφει τις διαλεκτικές διαφορές) ο "σωστός" τύπος είναι έρχονταν. Ο τύπος του γ'πληθυντικου "ερχόντουσαν"που απαντάται σήμερα στον προφορικό λόγο προέρχεται μάλλον από αναλογία προς τα άλλα πρόσωπα του πληθυντικού ώστε ο τύπος να γίνει τρισύλλαβος. Αυτό εξυπηρετεί στην ομαλότητα του κλιτικού συστήματος.
Η αναλογία άλλωστε είναι ένας κλασικός και βασικός μηχανισμός της γλωσσικής αλλαγής που δεν είναι κακή αλλά απλώς υπάρχει.
Επομένως, μπορείς να χρησιμοποιείς και τους δύο τύπους.Βέβαια, στον γραπτό λόγο, που είναι και πιο συντηριτικός και γενικά ακολουθεί τους τύπους, καλύτερα να χρησιμοποιείς τον τύπο "έρχονταν".

Μια σχετική παρατήρηση με τον παρατατικό. Η σχολική γραμματική μας λέει πως στο α και β πληθυντικό να χρησιμοποιούμε τον τύπο σε -ε "ερχόμαστε" και όχι σε -αν "ερχόμασταν". Προσωπικά δεν έχω χρησιμοποιήσει ποτέ τον πρώτο τύπο ούτε στον γραπτό ούτε στον προφορικό γιατί τον βλέπω και τον ακούω σπάνια στο περιβάλλον του. Πλέον, θεωρείται πιο σωστό να λέμε "ερχόμασταν" γιατί έχει επέλθει σχεδόν οριστικά η μορφολογική αλλαγή στο ρηματικό κλητικό σύστημα

Ελπίζω να συμφωνείτε

[zook86]

Σχετικά με το πίνανε, και εδώ έχει υπάρξει αναλογική επέκταση.
Δηλαδή, επειδή στα άλλα πρόσωπα δεν υπάρχει το πρόθυμα ε- που δήλωνε και δηλώνει το παρελθόν (πίναμε και όχι επίναμε, πίνατε και όχι επίνατε), έτσι επεκτάθηκε και στον γ' πρόσωπο και έχουμε τύπο πίναν(ε) χωρίς την αύξηση.
Βέβαια, προς το παρόν δεν έχει επέλθει πλήρως η γλωσσική αλλαγή και συνυπάρχουν και οι δύο τύποι, με και χωρίς αύξηση.
Σε αυτή την περίπτωση είναι και οι δύο τύποι σωστοί

[dimipana]

Αφού ομιλούμε και γράφουμε Ελληνικά ας προσπαθήσουμε να είμαστε ακριβείς. Η ίδια η γλώσσα μας βοηθάει. Ας μην "θολώνουμε" τα πράγματα χωρίς λόγο.
Λοιπόν, το σωστό είναι σωστό και το λάθος είναι λάθος. Τα πράγματα είναι ξεκάθαρα αρκεί βέβαια να μην διακατεχόμεθα από υπεραυξημένο σύνδρομο πολιτικής ορθότητας. Δεν χρειάζεται με άλλα λόγια στην ευγενική προσπάθειά μας να δικαιολογήσουμε τα αδικαιολόγητα να μηχανευόμαστε γλωσσικές ακροβασίες.
Τα πράγματα είναι απλά: Υπάρχουν σοβαρά και επίσημα λεξικά, βιβλία γραμματικής και πλείστα άλλα συναφή εγχειρίδια που καθορίζουν πώς ομιλείται και γράφεται [u]"σωστά"[/u] η Ελληνική Γλώσσα. Η ύπαρξη κάποιων "παρεκκλίσεων" σαφώς και άλλοτε εξηγείται ως τοπικισμός, ή ιδιωματισμός, ή λαϊκότροπη έκφραση, ή όπως θέλετε πείτε το. Το λάθος όμως σε καμμία περίπτωση δεν μπορεί να θεωρείται "υπό προϋποθέσεις" η "εν μέρει" ή "υπό έγκρισιν" σωστό. Εκεί ξεφεύγουμε.
Ή είναι "σωστό" ή όχι. Αν όχι, είναι "λάθος". Αν είναι "λάθος" μπορεί να είναι ανεκτό ή αποδεκτό ή κάτι άλλο. Η Ελληνική δεν έχει ανάγκη από ...lifting και το "λάθος" δεν μπορεί να μπεί στο spa ώστε μετά από έντονο υδρομασάζ να βγει "σωστό". Έστω να δεχθώ ότι κάτι παρωχημένο μπορεί να δικαιολογηθεί διότι έτυχε για "κοινωνικούς λόγους" να "ακουστεί" πολύ, να "πιάσει" που λέμε. Αλλά τότε (π.χ.) το εφυέστατο αλλά και χαριτωμένο "καλυτερότερος" της συγχωρεμένης Μαλβίνας πού θα το κατατάξετε; Στα σωστά ή στα λάθος, και γιατί;
Επίσης η επιτιμητική αναφορά στην σχολική γραμματική ως "ρυθμιστική" είναι -τουλάχιστον- αφελής. Για την ακρίβεια, αυτός ακριβώς είναι ο στόχος της σχολικής γραμματικής: [u][b]Να ρυθμίσει[/b][/u] με ακριβή και κυρίως κοινό τρόπο το πώς θα ομιλούν την γλώσσα τα παιδιά. Δεν υπάρχει κάτι το μεμπτόν εδώ. Καλώς υπάρχει λοιπόν αυτή η "ρυθμιστική" επέμβαση. Άλλωστε η εμπειρία δείχνει ότι για "σπάσεις" τους κανόνες ενός κωδικοποιημένου συστήματος, οφείλεις πρώτα να τους εμπεδώσεις.
Κακό (π.χ.) θα ήταν αν υπήρχε ένα βιβλίο γραμματικής που αναφερόταν στην ιδιωματική χρήση των προσωπικών αντωνυμιών από τους βορειοελλαδίτες με περιφρονητικό τρόπο. Π.χ. ενώ οι περισσότεροι Έλληνες λένε "...του είπα να σου τηλεφωνήσει" οι Θεσσαλονικείς λένε "...τον είπα να σε τηλεφωνήσει" και είναι απολύτως φυσικό. Μπορεί να μην είναι "δόκιμο" αλλά είναι υπαρκτό και τελικώς αποδεκτό.
Τώρα το "έρχομαι" στον Παρατατικό έχει όντως μιά ποικιλία:
ερχόμουν (και ερχόμουνα)
ερχόσουν (και ερχόσουνα)
ερχόταν (και ερχόνταν και ερχόντανε)
ερχόμασταν
ερχόσασταν
έρχοταν (ερχόνταν και ερχόντανε)
Μάλιστα, υπάρχουν και τα "ερχόντουν" / "ερχόντουσαν" για το γ' πρόσωπο (εν. / πληθ.) και πολύ πιθανόν -τοπικά- να υπάρχουν και άλλες κλιτικές μορφές με καθαρά ιδιωματική/τοπική χρήση.
Και εδώ λοιπόν υπάρχει το σωστό αλλά δίπλα του συνυπάρχει και το αποδεκτό.
Τώρα σχετικά με αυτό που διάβασα: "[i]Η σχολική γραμματική μας λέει πως στο α και β πληθυντικό να χρησιμοποιούμε τον τύπο σε -ε "ερχόμαστε" και όχι σε -αν "ερχόμασταν[/i]". Θα ήθελα να δω το πρωτότυπο, υπάρχει κάποια παραπομπή; Για ποιό (σοβαρό) βιβλίο γραμματικής μιλάμε;
Για το έπιναν-πίνανε, κατ' αρχάς το "ε" δεν λέγεται "πρόθυμα" (μάλλον τυπογραφικό λάθος εκ παραδρομής), αλλά ούτε και "πρόθεμα" αν αυτό εννοεί ο γράφων. Πρόθεμα είναι το φωνήεν πού τοποθετείται μπροστά σε μιά λέξη που αρχίζει από σύμφωνο (ή συμφωνικό σύμπλεγμα) και που δεν έχει σχέση με το θέμα της λέξης αυτής.
Στην περίπτωση του παρατατικού έχουμε απλά "χρονική αύξηση", την πρόσθεση δηλ. του "ε" ώστε όταν "ανεβαίνει" ο τόνος στην προπαραλήγουσα ...να υπάρχει συλλαβή για να "πέσει" ο τόνος. Κάπως απλουστευμένο αλλά (επιτρέψτε μου την αναλογία) είναι μηχανικό το πρόβλημα.
Ο κανόνας λέει ότι "αναβιβάζεται ο τόνος". Πού θα πάει όμως ο τόνος αν καταργήσουμε την χρονική αύξηση; Το α' και β' πληθυντικό δεν έχουν τέτοια ανάγκη αφού ο τόνος είναι ήδη στην προπαραλήγουσα και δεν τίθεται θέμα αναβίβασής του. Παρ' όλα αυτά συναντάται και εδώ το αρχικό "ε".
Τελικά η ρημάδα η καθαρεύουσα (τα αρχαία ελληνικά δηλαδή) είναι βαθειά ριζωμένα στην "μηχανική" της γλώσσας μας και όσο και αν προσπαθούν "κάποιοι" να τα αποβάλλουν μάλλον ματαιοπονούν:
έπινα
έπινες
έπινε
πίναμε αλλά και επίναμε
πίνατε αλλά και επίνατε
έπιναν αλλά και επίνανε και πίνανε (σπανιώτερα δε πίναν και επίναν)
Στην υγειά μας λοιπόν!