ΚΛΙΜΑΚΑ: Μεσαίο-Πολύτομο Λεξικό

• Το έργο του Γ. Εμμ. Πάγκαλου «Περί του Γλωσσικού Ιδιώματος της Κρήτης» περιλαμβάνει συνολικά εφτά τόμους. Τόμος Πρώτος (Εισαγωγή - Γραμματική), Εν Αθήναις, κατά μήνα Απρίλιον, 1955. Τόμος Δεύτερος (Εισαγωγή - Γλωσσάριον Α-Κ), Τρίτος (Εισαγωγή - Γλωσσάριον Λ-Σ), Τέταρτος (Εισαγωγή - Γλωσσάριον Τ–Ω - Συμπλήρωμα Γλωσσαρίου - Λαογραφικά Σύμμεικτα - Λαογραφικά Κείμενα), Πέμπτος (Εισαγωγή -Συμπλήρωμα Γλωσσαρίου Α-Κ (κολοσύρομαι), εκ του Τυπογραφείου Μ & Κ Τσεβδού, Εν Αθήναις, 1959, 1960, 1963, 1967* αντίστοιχα. Τόμος Έκτος (Συμπλήρωμα Κ(κόλου-κόλου)-Ω - Ποιμενικά και Λαογραφικά της Δυτικής Κρήτης), Εν Αθήναις 1970*. Τόμος Έβδομος, Τα Λαογραφικά, Επιμ. Έκδοσης Κέντρον Ερεύνης Ελληνικής Λαογραφίας Ακαδημίας Αθηνών, Αθήναι 1983. Οι έξι πρώτοι τόμοι αποτελούν το κυρίως Λεξικογραφικό έργο του Γ. Πάγκαλου και εκδόθηκαν με πολύ κόπο και αγωνιώδεις προσπάθειες από τον ίδιο, όπως περιγράφει στους γεμάτους προσωπική πικρία Προλόγους και Εισαγωγές των τόμων αυτών. Ο έβδομος τόμος στηρίζεται στο εντελώς ανεπεξέργαστο υλικό που κληροδότησε στην Ακαδημία Αθηνών και εκδόθηκε μετά το θάνατό του.
• Το γλωσσικο-λαογραφικό υλικό αυτών προέρχεται από «αυτηκοΐα», αυτοψία, άμεση αντίληψη και βιωματική εμπειρία του ίδιου, εφαρμόζοντας άλλοτε την ακροαματική και άλλοτε την ερευνητική μέθοδο σύμφωνα με τις οδηγίες της Γλωσσικής Εταιρείας για τη συλλογή δημώδους γλωσσικού υλικού. Περιηγήθηκε σε πολλούς νομούς της Κρήτης και της υπόλοιπης Ελλάδας και όπου δεν πήγε ζήτησε πληροφορίες από ντόπιους ή έκανε αντιπαραβολή προς τη σχετική βιβλιογραφία. Αξιοποίησε και χρησιμοποίησε διδασκαλικά παραδείγματα από την κατά τόπους καθημερινή ομιλία του κρητικού λαού ή τις παροιμίες, τα άσματά του κ.λ.π., για να καταγράψει και να αποδώσει τα μορφολογικά και σημασιολογικά φαινόμενα και αποκλίσεις του κρητικού ιδιώματος αποδίδοντας ταυτόχρονα με ειδικά φωνητικά σύμβολα την κρητική ντοπιολαλιά.
• Ο κύριος στόχος του και η προσπάθειά του να αντιπαραβάλει, κυρίως στις υποσημειώσεις του, τα κρητικά γλωσσικά φαινόμενα με όμοια, συγγενικά, αντίστοιχα ή και διαφορετικά άλλων ιδιωμάτων από όσο το δυνατόν περισσότερους τόπους της Ελλάδας θεωρήθηκε καλή και φιλότιμη προσπάθεια αλλά πολύ δύσκολο να επιτευχθεί πλήρως, γιατί δεν υπήρχαν όμοιες και πλήρεις εργασίες για όλα τα ιδιώματα. Οι εκτενείς πρόλογοι και εισαγωγές, επιβαρύνουν το έργο και κουράζουν τον αναγνώστη όπως και σε ορισμένες περιπτώσεις άρθρων η αναλυτική ερμηνεία των παροιμιών, η πληθώρα πληροφοριών ή η παράθεση πολλών και εκτενών παραδειγμάτων, που θα μπορούσαν να περιοριστούν ή και να εκλείψουν, χωρίς να βλαφτεί η ποιότητα και χρηστικότητα του έργου.
• Το έργο του Γ. Πάγκαλου, παρά τα όποια μειονεκτήματά και ελλείψεις του, αποτελεί μια αξιόλογη προσπάθεια σύνταξης Ιστορικού Λεξικού της Κρητικής Διαλέκτου. Περιλαμβάνει και διασώζει πολύ σημαντικό αριθμό κρητικών λέξεων (μαζί με τους ιδιωματικούς τύπους και τα συνώνυμα ξεπερνούν τις 13000), αλλά και ιδιωματικών λέξεων από όλο το γεωγραφικό χώρο της Ελλάδας. Προσφέρει (παρά τους πλατειασμούς) αρκετά και σημαντικά για τη φυσιογνωμία και τη ζωή του κρητικού λαού λαογραφικά στοιχεία.
• Αποτελεί σημαντικό και απαραίτητο βοήθημα για κάθε γλωσσολόγο-ερευνητή για τη μελέτη της κρητικής διαλέκτου, αλλά και γενικότερα της νεοελληνικής διαλεκτολογίας, δίνοντας σε πολλές περιπτώσεις ώθηση για συζήτηση και έρευνα. Και παράλληλα προσφέρει πολύτιμο υλικό για λαογραφικές μελέτες και απευθύνεται επίσης και σε απλούς πολίτες, κρητικούς και μη, λάτρεις γλωσσικών και λαογραφικών φαινομένων.
• Η έκδοση είναι αρκετά καλή, ποιοτική και ευανάγνωστη, με σαφώς οριοθετημένα τα όρια των άρθρων και των μερών τους. Οι πολλές όμως προσθήκες, συμπληρώσεις και τα πολλά διορθωτέα την καθιστούν δύσχρηστη. Πράγμα που έχει διορθωθεί από την πρόσφατη επανέκδοση του έργου του Εμμ. Πάγκαλου που πραγματοποιήθηκε με την επιμέλεια του Κέντρου Συντάξεως του Ιστορικού Λεξικού της Ακαδημίας Αθηνών.