Η ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΟΥΛΤΑΝΑ ΑΘΗΝΑΙΑ

[…]

Τὸν Ὀσμᾶν, διατρέχοντα ἤδη τὸ εἰκοστὸν πρώτον τῆς ἡλικίας του ἔτος, ὁ Καδῆς ἀναθρέψας μεθ' ὅλης τῆς προσοχῆς καὶ αὐστηρότητος, καὶ διδάξας αὐτὸς μὲν τὸ ἀναγινώσκειν καὶ γράφειν τουρκιστὶ καὶ ἑλληνιστί, ἡ δὲ μήτηρ τὴν ἑλληνικὴν γλῶσσαν πρακτικῶς, ἀπέστειλε κατὰ τὸ δωδέκατον ἔτος εἰς τὸν ἐν Κωνσταντινουπόλει ἀδελφόν του Ἀλῆ καλούμενον, ὅστις, ἐστερημένος τέκνων, τὸν εἶχεν υἱοθετήσει κατὰ τὰ τουρκικὰ ἔθιμα, ἐνδύσας αὐτῷ τὸ ὑποκάμισόν του κατὰ τὴν ἡμέραν τῆς περιτομῆς παρουσίᾳ τοῦ Ἰμάμη καὶ τριῶν μαρτύρων. Θεωρῶν δέ αὐτὸν ἔκτοτε ὡς υἱόν του ἐφρόντιζε παντί σθένει νὰ τὸν ἐκπαιδεύσῃ ὅσον τὸ δυνατὸν τελειότερον διὰ τὴν θέσιν τοῦ Δραγωμάνου τῆς Αὐλῆς, ἤ διά τινα παραπλησίαν, καὶ γνωρίζων ἐκ πείρας ὁπόσα ἀπῃτοῦντο, ἔθεσεν αὐτὸν ὑπό καταλλήλους διδασκάλους, αὐτὸς δέ ὁ ἴδιος τὸν ἐδίδασκε τὴν Ἀραβικὴν γλῶσσαν καὶ τὸν ἐνησχόλει πολλάκις εἰς τὸ γραφεῖόν του, ὅπως διδαχθῇ τὸν τρόπον τοῦ ἐκθέτειν τὰς ἰδέας του. Μετ' οὐ πολύ διώρισεν αὐτὸν εἰς ἡλικίαν δέκα ἑπτὰ ἐτῶν γραμματέα παρά τινι γραφείῳ τοῦ Τούρκου διερμηνέως τῆς Βενετικῆς πρεσβείας, ἀλλ' ἐκεῖ δὲν ἠδυνήθη νὰ μείνῃ διαπληκτιζόμενος πολλάκις μετὰ τοῦ προϊσταμένου του λόγῳ θρησκευτικῶν θεωριῶν, καθότι ὡς ἔλεγεν ὁ προϊστάμενός του, προσεπάθει ν' ἀποδείξῃ ὅτι ἡ θρησκεία ὅλων τῶν χριστιανικῶν φυλῶν δὲν διέφερε πολὺ τῆς τῶν Μουσουλμάνων πιστῶν.

Ὁ θεῖός του ὅθεν τὸν ἀνεκάλεσεν ἐκεῖθεν καὶ ἐπέπληξε μὲν αὐτὸν διὰ τὰς ἀπρεπεῖς ἀρχάς του, οὐχ ἧττον ὡς φρόνιμος ἄνθρωπος ἠννόησεν ὅτι ἡ μήτηρ αὐτοῦ χριστιανὴ οὖσα, βεβαίως ἐπέδρασεν ἐπὶ τοῦ πνεύματός του καὶ πολλάκις ἔγραφε πρὸς τὸν ἀδελφόν του, ὅτι εἶναι ἀδύνατος θρησκευτικὴ πεποίθησις εἰς οἶκον κατὰ διαφόρους τρόπους δοξάζοντα τὸν Θεὸν καὶ ὅτι εἰς τοιούτους οἴκους οἱ ἀπόγονοι ἀναμφιβόλως γίνονται ἄθεοι ἢ τὸ ὀλιγώτερον ἀνεξίθρησκοι μέχρι βλάβης· ὅσον διὰ τὸν Ὀσμὰν ἦτο βέβαιος ὅτι δὲν θὰ ἐγίνετο ποτὲ ἀρχαϊκὸς Τοῦρκος καὶ ὡς ἐκ τούτου ἀπεφάσισε νὰ τὸν πέμψῃ εἰς Ἰταλίαν παρά τινι ἰατρῷ φίλῳ του, ἵνα σπουδάσῃ ἐκεῖ τὴν ἰταλικὴν καὶ γαλλικὴν γλῶσσαν. Πραγματικῶς δὲ μετ' ὀλίγον ὁ Ὀσμὰν ἐστάλη εἰς Λιβόρνον προσταχθεὶς νὰ ἐπιμελῆται, διότι μετὰ τρία ἢ τέσσαρα ἔτη ὤφειλε νὰ μεταβῇ εἰς τὴν Ὀλλανδίαν πρὸς ἐκμάθησιν τῆς γερμανικῆς καὶ ἀγγλικῆς γλώσσης· ἀλλ' ὁ Ὀσμάν, διαμείνας τρία ἔτη εἰς Φλωρεντίαν, ἔπαθε σχεδὸν νοσταλγίαν καὶ συναντήσας νέον τινὰ φίλον του Ἀθηναῖον ὀνόματι Γεώργιον, υἱὸν τοῦ δημογέροντος Περιολῆ, μεταβαίνοντα εἰς Ἀθήνας διὰ τὸ Πάσχα, εἰσῆλθε μετ' αὐτοῦ εἴς τι Ὀλλανδικὸν πλοῖον καὶ ἔφθασεν ὀλίγον πρὸ τῆς μεγάλης ἑβδομάδος, δικαιολογούμενος ὅτι δὲν ἤθελε νὰ μεταβῇ μακρύτερον πρὶν ἀποχαιρετίσῃ τοὺς γονεῖς του καὶ πρὶν ἢ ἐρωτήσῃ ἕως πότε ὤφειλε νὰ καταγίνηται εἰς τὰ βιβλία.

Καὶ ὁ μὲν μικρὸς Γεώργιος φθὰς εἰς Ἀθήνας ἐκλείσθη παρὰ τοῦ πατρὸς εἰς τὸν οἶκον αὐτοῦ, ὁ δὲ Ὀσμὰν ὡς εὐπατρίδης Τοῦρκος καὶ λαλῶν τὴν γαλλικὴν καὶ ἰταλικὴν γλῶσσαν ἐθαυμάζετο παρὰ πάντων καὶ προσκαλούμενος παρ' ὅλων τῶν Τούρκων ἀλληλοδιαδόχως, διῆγε τερπόμενος εἰς τὰς ἐξοχάς, τὸ κυνήγιον καὶ τὴν ἱππασίαν· ὀσάκις δὲ συνηθροίζοντο πολλοὶ ὁμήλικες, διεσκέδαζε διδάσκων αὐτοὺς τὰ γυμνάσια τῶν Ἰταλῶν στρατιωτῶν, τὰ ὁποῖα ἐκ στήθους ἐγνώριζε καὶ ὧν ἔλαβε τὸν κόπον μάλιστα νὰ μεταφράσῃ τὰ προστάγματα εἰς τὴν τουρκικήν.

Ἐξωτερικῶς ὁ Ὀσμὰν ἦτο πρότυπον ἀνδρικῆς καλλονῆς, ὁμοιάζων τὴν ὡραίαν μητέρα του· λαβὼν δὲ καὶ τοὺς εὐγενεῖς τρόπους τῶν φράγκων καὶ ψιττακίζων τὰς ξένας γλώσσας ἐφαίνετο ἀληθὴς σοφός, εἰς ἐποχήν, καθ' ἣν ὀλίγιστοι Τοῦρκοι ἐγίνωσκον καὶ αὐτὴν τὴν γλῶσσαν των γραμματικῶς, ὥστε μετ' οὐ πολὺ κατέστη ὁ θαυμασμὸς πάντων τῶν ἐν Ἀθήναις Τούρκων τε καὶ χριστιανῶν· ἀλλ' ὅμως οἱ Τοῦρκοι ὠνόμαζον αὐτὸν φράγκον διὰ τὰς ἐλευθερίους ἀρχάς του, οἱ δὲ μᾶλλον ἀνεπτυγμένοι χριστιανοὶ ὡμίλουν περὶ τοῦ νέου τούτου ὡς περὶ ἀνθρώπου μισοῦντος τοὺς Τούρκους ἐκ πεποιθήσεως καὶ ἀγαπῶντος τοὺς χριστιανοὺς ἐκ συμπαθείας διὰ τὰς συμφοράς των· ὁ Βενιζέλος μάλιστα γνωρίζων αὐτὸν ἐκ βρεφικῆς ἡλικίας ἔλεγεν, ὅτι ἦτο κατὰ τὸ ἥμισυ χριστιανὸς ὡς ἐκ τῆς μητρός, ἀπώλεσε τὸ ἓν τέταρτον διαμείνας εἰς Ἰταλίαν καὶ οὕτως ἔμενε κατὰ ἓν τέταρτον μόνον Τοῦρκος.

Κατὰ τὰς ἑορτὰς τοῦ Πάσχα, ὅτε ὅλαι αἱ χριστιαναὶ νεάνιδες συνείθιζον νὰ χορεύωσιν εἰς τὰς αὐλὰς τῶν οἰκιῶν ἢ καὶ ἐκτὸς αὐτῶν, ὁ Ὀσμάν, εὑρίσκων τὸ ἔθιμον λίαν ῥωμαντικόν, ἐτέρπετο περιφερόμενος ὁλοκλήρους ὥρας ἀπὸ χοροῦ εἰς χορόν, ἐγκαταλείψας πάσας τὰς λοιπὰς τέρψεις. Ὁ δὲ Καδῆς, μαθὼν τοῦτο, τὸν κατέστησε προσεκτικὸν διὰ τὴν κατάχρησιν, λέγων, ὅτι οἱ χοροὶ ἐκεῖνοι παρὰ τοῖς Ἕλλησιν εἶχον τὸν σκοπὸν τοῦ ἐπιδεικνύεσθαι τὰς νέας, χάριν τῶν μελλονύμφων καὶ ὅτι δὲν ἥρμοζεν εἰς αὐτὸν νὰ δαπανᾷ ὁλόκληρον τὴν ἡμέραν, θεωρῶν τὰς νέας τοῦ τόπου, ἄλλως τε καὶ ὡς Τοῦρκος ὤφειλε καὶ σεβασμόν τινα πρὸς τὸ γυναικεῖον φῦλον· τότε ὁ Ὀσμὰν ἐμετρίασε μὲν τὰς ἐπιθεωρήσεις του, ἀλλ' ὅμως ὁ νέος ἄνθρωπος σπανίως δύναται νὰ ὑποχωρήσῃ εἰς τὸν νεανικὸν πειρασμὸν τοῦ τέρπεσθαι ἐκ τοῦ ὡραίου.

Τὴν παρασκευὴν τοῦ Πάσχα, ὅτε, συμπιπτούσης καὶ τῆς ἑορτῆς τῆς Ζωοδόχου Πηγῆς, οἱ χοροὶ γίνονται ζωηρότεροι, ἐπειδὴ οἱ Ἀθηναῖοι ἐπανηγύριζον ἐκτάκτως τὴν ἡμέραν ἐκείνην, ὁ Ὀσμὰν ἔστη πρό τινος μικρᾶς οἰκίας, ἔνθα ἓξ νεάνιδες ἐχόρευον τὸν συρτόν, τραγῳδοῦσαι τὸ ᾆσμα τοῦ ἐρωτευμένου, ὅπερ, ἐπειδὴ ἦτο τοῦ συρμοῦ, ἀναγράφομεν ὁλόκληρον.

Δόγε μου τὴν ἀγαπῶ, ὦ δόγε μου τὴν θέλω·
Χηκάμετέ μου μάγηλα νὰ τὴν ἀλησμονήσω.
Φορέσετέ μου σίδερα νὰ σώσετε τὸ πάθος
Νὰ μὲ βαροῦν τὰ σίδηρα νὰ μὲ σκεπάζῃ ὁ βάθος.
Γιὰ βάλετε στὸν κόρφο μου τρικέφαλον ὀφίτι
Νὰ μὲ δαγκάνῃ τὸ θηριὸ νὰ τὴν ἀλησμονήσω.

Καὶ μὴ θαυμάσῃ τις διὰ τὴν ποίησιν, διότι, ἔχοντες ἀναχεῖρας τὸν Μαρῖνον Κρούσιον, σοφὸν Γερμανόν, ἀντιγράφομεν τὴν ᾠδὴν καὶ δύο σημειώσεις ἐκ τῶν ἐπιστολῶν Θεοδοσίου τοῦ Ζυγομαλᾶ ὡς ἑξῆς·

«Περὶ Ἀθηνῶν ἔγραψά σοι ὅτι κατὰ τὸν ἀέρα καὶ τὰ πέριξ θαυμάσιαι, ποταμοὶ δὲ Ἰλισσὸς καὶ Κηφισσὸς ποτίζουσιν ἐλαίας κατὰ χιλιάδας, δι' ὧν ἔλαιον Κωνσταντινούπολις καὶ ἄλλαι πόλεις ἐξαρκοῦσι. Περὶ δὲ ἀνδρῶν, τ' ἀληθὲς εἰπεῖν, ὦ! τῆς ἀμαθείας! γίνωσκε δὲ ὅτι τὸ ἔλαιον, λαδίφι, τὰ σῦκα, σοῦκα, τὰ ἔξω πόλεως, Σοπόλια τὸ ἄρα Βέλτιστε, Γιαπᾶ καλότυχε, καλοῦσι, καὶ ταῦτα γελοίως προφέροντες. Κλαῦσον δὲ καὶ σύ, ὅτι κάλλιον ἀναγινώσκειν ἢ ἀκούειν Ἀθήνας σήμερον·» ἀλλ' ἐπανέλθωμεν.

Ἡ σύρουσα τὸν χορὸν πρώτη νεᾶνις δεκαεξαέτις μὄλις, μὲ μέλανας καὶ μεγάλους τοὺς ὀφθαλμούς, ξανθὴν καὶ μέχρις ὀσφύος τὴν κόμην, κομψὸν καὶ εὐλύγιστον τὸ ἀνάστημα, λευκὴ ἢ ῥοδόχρους τὴν ὄψιν καὶ τὸ νεανικόν τῆς ἀθωότητος μειδίαμα διαρκῶς ἐπὶ τῶν χειλέων ἔχουσα, ἐτραγῴδει τοσοῦτον ἡδέως καὶ διαφερόντως τῶν λοιπῶν, ὥστε ἐπέσυρε τὴν προσοχὴν τοῦ Ὀσμάν, ὁ ὁποῖος κατ' ἀρχὰς μὲν ᾐσθάνετο ἡδονήν τινα ἐκ τοῦ μελῳδικοῦ τῆς φωνῆς, ἔπειτα παρετήρει αὐτὴν ἀπὸ κεφαλῆς μέχρι ποδῶν, ζητῶν νὰ εὕρῃ ἔλλεψίν τινα ὡραιότητος ἵνα δικαιολογήσῃ τὴν φωνὴν ἧς στεροῦνται ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ αἱ ἔξοχοι ὡραιότητες καὶ μὴ εὑρίσκων, ἔστη ὡς ἄγαλμα ἐνώπιόν της, ἀδυνατῶν νὰ μακρυνθῇ, μέχρις οὗ διελύθησαν αἱ χορεύτριαι. Ἡ νέα παρετήρησεν αὐτὸν πολλάκις ἀτενίζοντα καὶ ἠρυθρίαζεν ὁσάκις κατὰ τὰς στροφὰς διέβαινε πλησίον του, ἀλλ' ὅμως ἦτο Τοῦρκος καὶ ἀνὰ πᾶσαν στροφὴν ἐλησμονεῖτο, αὐτός τε καὶ ἡ αὐθάδειά του.

Ὁ Ὀσμὰν ἐπανῆλθεν εἰς τὸν οἶκον, ἀλλὰ τὴν νύκτα ἡ νεανικὴ φαντασία του πλάττουσα τὴν νέαν ἐκείνην ὑπερφυσικῶς ὡραίαν, δὲν τὸν ἀφῆκε νὰ κοιμηθῇ· ἠγέρθη λίαν πρωΐ, διῆλθε δεκάκις πρὸ τοῦ οἰκίσκου ζητῶν νὰ τὴν συναντήσῃ, ἂλλ ἐστάθη ἀδύνατον, διότι τὰ ἔθιμα ἐκράτουν τὰς ἑλληνίδας τότε ἐρμητικῶς κεκλεισμένας εἰς τοὺς οἴκους. Ἐζήτει πληροφορίας παρά τινων ὑπηρετίδων ἢ γειτονικῶν του οἰκογενειῶν, ἀλλά, παριστάνων αὐτὴν ὅπως ἡ φαντασία του τὴν διέπλασε τὴν νύκτα, δὲν ἠδύνατο οὐδὲ κἂν τὸ ὄνομά της νὰ μάθῃ. Τέλος ἐνεπιστεύθη τὴν ὑπόθεσιν εἰς τὴν τροφόν του γραῖαν Κωνσταντοῦ, ἥτις τὸν ἐπληροφόρησεν ὅτι ὠνομάζετο Βασιλικὴ καὶ ὅτι ἦτο ἀδύνατον νὰ τὴν συναντήσῃ ἀλλαχοῦ εἰ μὴ τὴν νύκτα μὲν εἰς τὴν κρήνην τοῦ Μωλᾶ, ἀντλοῦσαν ὕδωρ, τὸ ἑσπέρας δὲ εἰς τὴν πύλην τῶν Θηβῶν, ἀφ' ὅπου συνήθως τὰ κοράσια, ἐξερχόμενα καθ' ὁμάδας, ἐπέστρεφον δύοντος τοῦ ἡλίου, φέροντα καὶ χόρτα εἰς τὰς οἰκίας των. Ἐκεῖ λοιπὸν ἔστησε τὰς παγίδας του ὁ Ὀσμὰν καὶ πορευόμενος καθ' ἑκάστην, ἠδυνήθη τέλος νὰ τὴν συναντήσῃ ἐπιστρέφουσαν μετ' ἄλλων ὁμηλίκων ἐκ τῆς πεδιάδος· πλησιάσας δὲ πρὸς αὐτήν:

- Καλή μου κόρη, εἶπε μετὰ δειλίας, ὁ πατήρ μου ἔχει ἀνάγκην χόρτων καὶ μὲ διέταξε ν' ἀγοράσω, δὲν μοῦ δίδεις τὰ ἰδικά σου, διότι εἶναι ἀργὰ καὶ δὲν εὑρίσκω ἄλλα;

Καὶ λέγων ταῦτα ἐξέβαλε μικρὸν ἀργυροῦν νόμισμα.

Ἡ Βασιλική, ἰδοῦσα τὸ νόμισμα, ὑπέθεσεν ἀμέσως παγίδα καὶ ῥίψασα τὰ χόρτα περιφρονητικῶς πρὸ τῶν ποδῶν του·

- Σοῦ τὰ προσφέρω δωρεάν, τσελεπῆ μου, εἶπεν, ἐπειδὴ ἐγὼ δὲν τὰ ἠγόρασα, οὐδὲ εἶμαι πωλήτρια χόρτων.

Στραφεῖσα δὲ ἔτρεξεν ὡς ἔλαφος κατόπιν τῶν προπορευομένων συνηλικιωτίδων της, προφθάσασα ν' ἀκούσῃ ὡς καὶ αἱ λοιπαὶ τὰς φράσεις τοῦ Ὀσμάν.

- Σ' εὐχαριστῶ ὡραία Βασιλική, ἂν καὶ θέλῃς νὰ φανῇς κακή.

Ἐν τούτοις ὁ Ὀσμὰν ἔμεινε πρὸς στιγμὴν τεθορυβημένος, ἰδὼν ὅτι ἐπροξένησε τοσοῦτον φόβον εἰς τὴν νέαν κόρην, διότι, πρὸ πολλοῦ ζῶν ἐν Κωνσταντινουπόλει καὶ Ἰταλίᾳ, ἦτο ἀσυνείθιστος νὰ βλέπῃ τὰς γυναῖκας φευγούσας τοὺς ἄνδρας ὡς αἱ ἔλαφοι τοὺς κυνηγούς· ἀλλ' ὅμως, σκεφθεὶς ῥωμαντικώτερον, ἔλεγε καθ' ἑαυτόν, ὅτι τὸ σύμπτωμα δὲν εἶναι ἁπλοῦν· ἡ φυγὴ εἶναι σημεῖον τῶν ἄκρων, διότι ὁ φεύγων ἢ ἐπληγώθη ἢ φοβεῖται μὴ πληγωθῇ, καθ' ὅσον ὁ ἀπαθὴς οὐδέποτε φεύγει ἀποτόμως, ἐσκέπτετο δηλαδὴ ὅπως δύναταί τις νὰ σκεφθῇ εἰς τὴν λοιπὴν Εὐρώπην περὶ τῶν γυναικῶν τοῦ συρμοῦ· ταῦτα δὲ διαλογιζόμενος, ἔφθασεν, ἀκολουθῶν τὴν ἀνθοδέσμην τῶν Ἀθηναΐδων μέχρι τῆς οἰκίας τῆς Βασιλικῆς, ὅπου ἐκείνη εἶχε μὲν πρὸ μικροῦ εἰσέλθει, τῷ ἐφάνῃ ὅμως ὅτι τὸν παρετήρει ἔσωθεν.

Ἡ Βασιλικὴ ἦτο θυγάτηρ κτηματίου τινὸς ἐκ τῶν εὐπορωτέρων τῆς πόλεως, ὅστις ἦτο κύριος ὡραίου τινὸς κτήματος κειμένου εἰς τὴν μεταξὺ Ἀθηνῶν καὶ Πειραιῶς πεδιάδα, εἶχε δὲ καὶ ἀρκετὰ χωράφια δίδοντα αὐτῷ σῖτον, ἐνῷ οἱ πλεῖστοι ἐτρέφοντο τότε διὰ κριθῆς, καὶ ὠνομάζετο Γιαννακὸς Ἀργυράμος, γεννηθεὶς μὲν εἰς Ἀθήνας, ἀλλὰ διανύσας τὸν βίον εἰς Ἰωάννινα, ὅπου κατεγίνετο ἐν ἀρχῇ μὲν εἰς τὸ διδασκαλικὸν ἐπάγγελμα, κατόπιν δὲ εἰς τὸ ἐμπόριον τῶν προϊόντων, ἔνθεν ἀποκτήσας ὀλίγα χρήματα, εἶχεν ἐπανέλθη εἰς τὰς Ἀθήνας πρὸ δύο μὄλις ἐτῶν καὶ ἀγοράσας τὰ κτήματα Τούρκου τινὸς θανόντος, ἀνεπαύετο φροντίζων περὶ τῶν δύο τέκνων του.

Ἐν Ἰωαννίνοις διαμένων ἔλαβε τὴν περὶ τὰ γράμματα κλίσιν, διότι ἤνθει τότε ἐκεῖ ἡ ἑλληνικὴ ἐκπαίδευσις καὶ νυμφευθεὶς ἀπέκτησε τὴν Βασιλικήν, ἣν ἐκ μικρᾶς ἡλικίας ἔμαθε τὸ ἀναγινώσκειν καὶ γράφειν καὶ ὁμιλεῖν πρακτικῶς τὴν τουρκικήν, διότι τότε ὅλαι αἱ τῆς καλῆς τάξεως οἰκογένειαι ἐμάνθανον ταύτην, ἵνα σχετίζωνται μετὰ γυναικῶν τῶν προκρίτων Τούρκων· ὅταν δὲ ὁ Γιαννακὸς ἐπανῆλθεν εἰς Ἀθήνας νὰ ἐγκατασταθῇ, ἡ δεκατετραέτις Βασιλική, γνωρίζουσα ὀλίγα γράμματα καὶ τὴν τουρκικήν, ἦτο ἴσως ἡ πρώτη εὐπαίδευτος Ἀθηναία, ὁ δὲ πατήρ, ἐκτὸς ἑνὸς καλογήρου, οὐδένα ἄλλον εὗρε δυνάμενον νὰ δώσῃ μαθήματα ἐπὶ πληρωμῇ πρὸς αὐτὴν καὶ τὸν δεκαετῆ υἱόν του Ἰωάννην, ὥστε ἠναγκάσθη καὶ μόνος νὰ διδάσκῃ αὐτοὺς κατ' οἶκον.

Ἡ εὐτυχία ὅμως τοῦ Γιαννακοῦ δὲν διήρκεσε πολὺν καιρόν, διότι δύο ἔτη μετὰ τὴν εἰς Ἀθήνας ἐγκατάστασίν του, Τοῦρκός τις γείτων, φθονήσας τὸ παραγωγικὸν τῶν κτημάτων του, τὸν ἐνήγαγεν εἰς τὸν Καδῆ ὡς κακῶς ἀγοράσαντα κτήματα ἀνήκοντα εἰς αὐτόν· ὁ Καδῆς ἀπέῤῥιψε τὴν ἀγωγὴν ὡς ἄδικον, ἀλλ' ὁ Τοῦρκος, μεταβὰς εἰς Κωνσταντινούπολιν, ἐξεδίκασε τὴν ὑπόθεσιν ἐνώπιον τοῦ Βεζυρικοῦ δικαστηρίου καὶ μετὰ τέσσαρας μῆνας ἐπανελθὼν ἔλαβε τὰ κτήματα τοῦ Γιαννακοῦ, πληρώσας πρὸς αὐτὸν τριακόσια γρόσια διὰ τὰς προσθήκας καὶ τὰς καλλιεργείας τοῦ ἔτους.

Ὁ Γιαννακὸς τότες στερηθεὶς διὰ μιᾶς τῆς περιουσίας αὑτοῦ, ἀφῆκεν εἰς τὴν σύζυγόν του ὅσα ἠδυνήθη νὰ οἰκονομήσῃ χρήματα καὶ παραλαβὼν τὸν υἱόν του ἀνεχώρησε διὰ Σμύρνην ὅπου ἔλεγεν ὅτι εἶχε συγγενῆ τινα δυνάμενον νὰ τὸν βοηθήσῃ ὅπως εὕρῃ πόρον ζωῆς, ἔκτοτε ὅμως ἡ Γιαννακοῦ δὲν ἔλαβεν οὐδεμίαν περὶ αὐτοῦ εἴδησιν καὶ ἄλλοι μὲν ἔλεγον ὅτι τὸ πλοῖον ἐναυάγησε μεταξὺ Σύρου καὶ Κέας, ἄλλοι ὅτι Ἀλγερινοὶ πειραταὶ τοὺς κατέσφαξαν, ὁ δὲ Καπετανάκης, ὅστις ὡς ἔμπορος, εἶχεν ἀλληλογραφίαν μετὰ τῆς Σμύρνης, ἐβεβαίου ὅτι τὸ πλοῖον ἐχάθη χωρὶς νὰ γίνῃ γνωστὸν πῶς. Ἐν τούτοις ἡ Γιαννακοῦ ἐθεωρεῖτο χήρα καὶ μὴ ἐλπίζουσα οὐδαμόθεν βοήθειαν κατεγίνετο μετὰ τῆς θυγατρός της εἰς τὸ ὑφαίνειν λεπτὰ ὑφάσματα διὰ τὰς ὀθωμανίδας καὶ ἔζη ἀνέτως, ἔχουσα πάντοτε ὀλίγας δεκάδας γροσῖων περίσσευμα, ἵνα δίδῃ τακτικῶς τὰς προσφορὰς καὶ τὸ σαραντάριον εἰς τοὺς ἱερεῖς διὰ τὴν ψυχὴν τοῦ συζύγου καὶ τέκνου της. - Ἀλλ' ἂς ἐπανέλθωμεν εἰς τὴν θυγατέρα της.

Ἡ Βασιλικὴ ἐπανῆλθε τὴν ἑσπέραν τῆς συναντήσεως τοῦ Ὀσμάν, γελῶσα διὰ τὴν ὁποίαν ἔκαμε πρὸς τὸν Τοῦρκον ἀστειότητα· ἐπῆλθεν ὅμως ἡ νῦξ καὶ ὡς νέα ὤφειλε νεανικόν τι νὰ συλλογσθῇ· ἠρώτα ὅθεν ἑαυτὴν τίς ἆρα ἦτο ὁ Τοῦρκος ἐκεῖνος ὁ τόσον τῶν ἄλλων διαφέρων, κατὰ τὴν φαντασίαν της; διατί ἐζήτησε παρ' αὐτῆς καὶ μόνης τὰ χόρτα, ἐνῷ ἄλλαι εἶχον διαβῆ ἔμπροσθέν του πρὸ αὐτῆς; ἡ φυσιογνωμία του ἦτο θελκτική, ὁ τρόπος του εὐγενής, ὡμίλει ὡραίαν ἑλληνικὴν γλῶσσαν ὡς ἐκείνην, τὴν ὁποίαν μόνον εἰς τὰ βιβλία ἀνεγίνωσκεν αὕτη· ὅταν τῇ ὠμίλει ἐγένετο καταπόρφυρος καὶ τῇ ἐφάνη μάλιστα τεθορυβημένος· ἔπειτα, ἀφοῦ ἐζήτησε τὰ χόρτα, διατί δὲν τὰ παρέλαβεν, ἀλλὰ διέβη τῆς οἰκίας της ἄνευ τούτων καὶ κρατῶν μόνον ἓν ῥόδον, ὅπερ ἔπεσεν ἐκ τῆς ζώνης της ὅταν ἔφευγε; διατί παρετήρει τόσον ἐταστικῶς τὸν οἶκόν της; διατί νὰ τὴν ὀνομάσῃ ὡραίαν, ἐνῷ οὐδεὶς ἀνὴρ τῆς ἔδωκέ ποτε τοιοῦτον ἐπίθετον; ἆρά γε ἦτο ὡραία ἢ ἐκεῖνος τὴν ἐθαύμαζεν ἐξαιρετικῶς; φαίνεται λοιπὸν ὅτι θὰ εἶναι πολὺ εὐγενὴς νέος· ἀλλὰ πῶς ὠνομάζετο ἆρά γε; διατί δὲν ἐφόρει τὰ ἐνδύματα ὡς οἱ λοιποὶ Τοῦρκοι, ἀλλὰ φράγκικα καθὼς ὁ Κόνσολας; Μήπως ἦτο Τοῦρκος δικαστὴς καὶ ἐκ τῆς τάξεως ἐκείνων, οἵτινες ἔγειναν αἰτία νὰ χάσῃ τὸν πατέρα της; ἴσως ὄχι, ἀλλὰ Τοῦρκος καὶ καλὸς γίνεται; ποτέ, ποτὲ ἀπήντησε τέλος πρὸς ἑαυτὴν καὶ κατακλινθεῖσα ἐκοιμήθῃ τὸν ὕπνον τῆς ἀθώας παρθένου.

Τὴν πρωίαν ἐξύπνησε λίαν ἐνωρὶς καὶ αἰσθανομένη στενοχωρίαν τινά, ἀπῆλθεν εἰς τὴν πλησίον κειμένην κρήνην τοῦ Μωλᾶ νὰ φέρῃ ὕδωρ, ἐνῷ ἡ μήτηρ της ἐκοιμᾶτο εἰσέτι· ἀλλ' ὁ Ὀσμὰν εὑρέθη ἐκεῖ, καταλαβὼν δὲ τὴν νέαν μόνην, προσῆλθε καὶ ἐμβλέψας αὐτήν·

- Σουλτάνα μου, τῇ εἶπεν, εἶσαι ἡ σελήνη τῶν Ἀθηνῶν, δός μοι τὴν ἄδειαν νὰ σὲ βλέπω μόνον, σοὶ τὸ ζητῶ ὡς χάριν, ὡς εὐεργεσίαν, τίποτε ἀπολύτως, τίποτε περισσότερον δὲν ζητῶ παρὰ σοῦ.

Ἡ Βασιλικὴ ἐθορυβήθη, ἔδραμεν ἀποτόμως νὰ φύγῃ, ἔθλασε τὴν λάγηνον καί, ἀντὶ τῆς εὐθείας ὁδοῦ, διῆλθε, χωρὶς νὰ θέλῃ πλησιέστατα τοῦ νέου, ὅστις εὐλαβῶς ὠπισθοχώρησε καὶ βλέπουσα αὐτὸν μετ' ἀθυμίας ἔφθασεν εἰς τὸν οἶκόν της ἀσθμαίνουσα, ἵνα διηγηθῇ πρὸς τὴν μητέρα της τὸ συμβάν, ὡς πράττουσιν ὅλαι αἱ νεόφυτοι τοῦ υἱοῦ τῆς Ἀφροδίτης αἰχμάλωτοι.

- Χριστὸς καὶ Παναγιά, κόρη μου, ἀνέκραξεν ἡ γραῖα μήτηρ, σταυροκοπήσου, παιδάκι μου, ποῦ σὲ ᾿μάτιαξεν ὁ σκυλομουρτάτης; χίλιαις φοραῖς προτιμῶ νὰ μοῦ φέρῃς τὸ λαγήνι γεμάτο αἶμα τούρκικο νὰ δροσίσω τὴν καρδούλα μου, παρὰ νὰ εἰπῇς μιὰ καλημέρα εἰς τοὺς φονιάδες τοῦ καϋμένου τοῦ πατέρα σου καὶ τοῦ παιδιοῦ μου.

- Καλὲ μητέρα, ὑπέλαβεν ἡ Βασιλική, ἐκεῖνος δὲν ὁμοιάζει τοὺς ἄλλους Τούρκους, οἱ ὁποῖοι εἶναι ἄγριοι· αὐτὸς ἔχει εὐγενεῖς τρόπους καὶ γλυκεῖαν φυσιογνωμίαν· δὲν μοῦ εἶπε τίποτε κακόν, ἀλλὰ μ' ἔβλεπε σιωπηλὸς ἀναχωροῦσαν καὶ ἔστεκεν ἀκίνητος ὡς μάρμαρον.

Ἡ γραῖα Γιαννακοῦ, ἥτις, πολύπειρος καὶ ἔξυπνος Ἠπειρῶτις οὖσα, εἶχε διέλθει καὶ αὐτὴ βεβαίως τὴν περίοδον τῆς νεότητος, ὡς αἱ πλεῖσται τῶν θυγατέρων τοῦ ἁμαρτωλοῦ Ἀδάμ, ἐθορυβήθη εἰς τὴν ἀπολογίαν τῆς θυγατρός της, ἀλλ' ὅμως ὤφειλε νὰ ὑποκριθῇ καὶ ἐμβλέψασα πρὸς αὐτὴν ἐταστικῶς·

- Σταυροκοπήσου, παιδί μου, προσέθηκε, καὶ κάμε δύο μετάνοιες εἰς τὴν Παναγίτσα μας διὰ τὴν ψυχὴν τοῦ πατρός σου, ὅστις θὰ βαρυγνωμήσῃ, ἔπειτα ἔμβα εἰς τὸν ἐργαλιό σου νὰ ὑφάνῃς· ἔκαμες καλὰ νὰ μὴν τοῦ ἀποκριθῇς, διότι θὰ εἶχε κανένα κακὸν σκοπὸν ὁ σκυλότουρκος, ἀλλ' ἀφοῦ δὲν ἐστάθης διόλου καὶ εἶδεν ὅτι δὲν καταδέχεσαι τὸν φονέα τοῦ πατρός σου, βέβαια πάει στὸν ἀγύριστο καὶ λησμόνησέ τον, κόρη μου.

Ἡ Βασιλικὴ ἐπείσθη πρὸς ὥραν, ὅτι ὁ συναντήσας αὐτήν, ἂν καὶ δὲν ἦτο δύσμορφος, ἦτο ὅμως πάντοτε ὁ διάβολος μετεμορφωμένος εἰς Τοῦρκον καὶ θέλουσα νὰ τὸν λησμονήσῃ εἰσῆλθεν εἰς τὸν ἐργαλιόν, ὅπου, ὑφαίνουσα καὶ τραγῳδοῦσα, εἰργάσθη δι' ὅλης σχεδὸν τῆς ἡμέρας, κατορθώσασα νὰ τελειώσῃ τὸ ἔργον, διότι ἤρχετο ἡ Κυριακή.

Καθ' ὅλην τὴν ἡμέραν, ἡ Βασιλική, μὴ ἐνθυμηθεῖσα ποσῶς τὸν Ὀσμάν, διῆλθεν ἡσύχως, ἐπῆλθεν ὅμως ἡ νύξ, ἡ νὺξ ναί, ἥτις εἶναι τὸ εὐτυχὲς μέρος τῆς ζωῆς τῶν πτωχῶν καὶ τὸ ἀτυχές τῆς τῶν εὐτυχούντων· διότι τὴν νύκτα ὁ πλούσιος, πτῶμα γενόμενος, οὐδὲ τὸν ἀστράπτοντα χρυσόν του δύναται νὰ μετρῇ, οὐδὲ τοὺς δούλους νὰ διατάσσῃ, οὐδὲ τὰ κτήματα καὶ τὰς ὡραίας αὐτοῦ ἐπαύλεις καὶ οἰκίας νὰ χαίρηται· καὶ αὐτοὶ δὲ ἀκόμη οἱ πανίσχυροι βασιλεῖς τὴν νύκτα εἰσὶ τὰ πτώματα τῆς ἡμέρας· ὁ πλούσιος, κοιμηθεὶς βεβαρημένον φέρων τὸν στόμαχον ἐκ τῶν ποικίλων φαγητῶν καὶ ποτῶν, διέρχεται πολλάκις αὐτὴν ἀγωνιῶν καὶ συνεχῶς τρομάζει τὴν σύζυγόν του διὰ τὴν δύσπνοιαν, ἥτις παρακολουθεῖ τὰς εὐωχίας· καὶ αὐτοὶ τέλος οἱ ἀγαπητοὶ τῶν πλουσίων καὶ ἀρχόντων κόλακες τὴν νύκτα ἀποσύρονται, ἵνα μελετήσωσι νέους ἐμπαιγμοὺς διὰ τὴν ἑπομένην καὶ σπουδάσωσι νέα ψευδῆ ἐπίθετα διὰ τὸν φιλοκόλακα εὐτυχῆ.

Διὰ τοὺς πτωχοὺς ὅμως ἡ νὺξ εἶναι εὐεργέτημα, εἶναι εὐτυχία παρὰ τοῦ Θεοῦ δοθεῖσα. Ὁ πτωχὸς ἀντλεῖ ἐκ τῆς νυκτὸς δυνάμεις διὰ τὴν ἡμέραν, λησμονεῖ τὴν πεῖναν, τὴν γυμνότητα, τὴν πενιχρὰν αὐτοῦ οἰκίαν καὶ τὴν εὐτελῆ στρωμνήν του· κοιμᾶται, ὡς ἐκ τοῦ καμάτου καὶ τῆς διαίτης, ἀμέριμνος καὶ πολλάκις, εὐτυχέστερος τοῦ πλουσίου, ὀνειρευόμενος ἀγαθὰ καὶ δόξας ὑπερτέρας τῶν εὐτυχούντων, τὴν δὲ πρωίαν ἐγείρεται εὔχαρις καὶ ὑγιέστερος, ὅπως παλαίσῃ κατὰ τῆς πτωχίας του, οὐχὶ δὲ ὡς ὁ πλούσιος κατηφὴς καὶ ἐξηντλημένος, ἀναμένων τὸ τρίτον διεγερτικὸν ῥόφημα, ἵν' ἀνοίξῃ τοὺς βεβαρημένους καὶ χαύνους ὀφθαλμούς του. Εἶναι λοιπὸν ὁ πλούσιος εὐτυχὴς τὴν ἡμέραν ὅσον ὁ πτωχὸς τὴν νύκτα, καὶ ἰδοὺ ἡ ζητουμένη δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ ἐπὶ τῆς γῆς· ἡ νὺξ ἔχει τόσας ὥρας ὄσας καὶ ἡ ἡμέρα καὶ ἡ εὐτυχία εἶναι ἴση μέχρι στιγμῆς πρὸς τὴν δυστυχίαν. Ἀλλ' ἴσως εἴπῃ τις ὅτι ἡ νὺξ τῶν πτωχῶν διέρχεται ταχέως, ἐγὼ ὅμως διατείνομαι ὅτι καὶ αἱ ἡμέραι τῆς εὐτυχίας τοσοῦτον ταχέως φεύγουσιν, ὥστε δὲν ἐννοοῦσιν οὐδ' αὐτοὶ οἱ εὐτυχεῖς πότε ἐγήρασαν, ἂν δὲ λάβωμεν τὴν εὐτυχίαν ἐκ τοῦ παρελθόντος, εὑρίσκομεν τὸν πτωχὸν πλεονεκτοῦντα κατὰ τὴν ὑγείαν βεβαίως.

Ἐπῆλθε λοιπὸν διὰ τὴν ἀμέριμνον Βασιλικὴν ἡ νύξ· ἀλλὰ νὺξ λευκὴ ὡς τὴν λέγουσιν οἱ φράγκοι, νὺξ ἀγρυπνίας καὶ συλλογισμῶν· τί ἆρα ἐσυλλογίζετο πάλιν καὶ δὲν εἶχεν ὕπνον; τὸν ὡραῖον ἐκεῖνον νέον, ὅστις μετὰ τοσαύτης δειλίας καὶ σεβασμοῦ συνάμα τὴν ἀπεκάλεσε σελήνην, ἐπίθετον, ὅπερ, διαπεράσαν ὡς βέλος τὴν καρδίαν της, τὴν ἔκαμε νὰ πάλλῃ ταχύτερον τοῦ συνήθους; ἢ τὰς ἀρὰς τῆς μητρός, ἥτις ἐφρικίαζεν εἰς μόνον τὸ ὄνομα Τούρκου και ἐθεώρει πάντας ὡς δημίους τοῦ πατρός της; καὶ τὰ δύο βεβαίως ἐπάλαιον ἐν αὐτῇ· μῖσος καὶ ἀγάπη ποσάκις δὲν συνηντήθησαν ἀλληλοδιαδόχως εἰς τὸ αὐτὸ πεδίον; ποσάκις ὁ ασθενὴς θνητὸς δὲν ἠγάπησεν ἐκεῖνον, ὃν ὤφειλε νὰ μισῇ; ποσάκις πατὴρ καὶ υἱὸς δὲν ἐσφάγησαν μεταξύ των καὶ ποσάκις, ἐχθροὶ ἀλληλομαχοῦντες, δὲν ἐνηγκαλίσθησαν μετ' οὐ πολὺ περιπαθῶς;

Μ' ὅλας λοιπὸν τὰς προσπαθείας αὐτῆς ἡ Βασιλικὴ δὲν ἠδυνήθη νὰ κοιμηθῇ μέχρι πρωίας, διότι ἡ πάλη ἐξακολουθοῦσα δὲν τὴν ἀφῆκεν οὐδὲ τὴν ὡραίαν φυσιογνωμίαν τοῦ νέου νὰ λησμονήσῃ, οὐδὲ τὰς ἀρὰς τῆς ἀγαπητῆς μητρὸς νὰ μὴ εὕρῃ λίαν δικαιολογημένας· ἐπῆλθε τέλος τὸ λυκαυγὲς καὶ ἀποκαμοῦσα ἐκ τῆς ἀγρυπνίας, ἤνοιξε τὴν θυρίδα τοῦ κοιτῶνός της ν' ἀναπνεύσῃ τὴν πρωϊνὴν αὖραν τῆς ἀθηναϊκῆς ἀνοίξεως, ἀλλ' ὁ Ὀσμὰν εὑρέθη αὖθις ὑπὸ τὸ παράθυρον αὐτῆς, ἀναμένων.

- Ἔξελθε, τέλος πάντων, ὡραία μου, εἶπε· προαίσθησίς τις θεία ὅτι θὰ σὲ ἴδω μ' ἔφερεν ἀπὸ τοῦ μεσονυκτίου ἐνταῦθα.

Τὸ ζήτημα τῆς νυκτὸς ἐλύθη καὶ ἡ Βασιλικὴ ἦτο ὑπὲρ τοῦ παρόντος· αἱ ἀραὶ τῆς μητρὸς ἐλησμονήθησαν πρὸς ὥραν, αἱ δὲ προλήψεις αὐτῆς ἴσως συνεκεράσθησαν ἐν τῷ νῷ τῆς θυγατρός της.

- Φύγε, σὲ παρακαλῶ, ἀπήντησεν ἡ Βασιλική· φύγε, διότι ἡ μήτηρ μου ἐξυπνᾷ πρωΐ - ἀλλά, διατί δὲν μοῦ λέγεις τὸ ὄνομά σου κἄν;

- Ὀσμὰν, ὑπέλαβεν ἐκεῖνος καὶ εἶμαι υἱὸς τοῦ Καδῆ. Σὲ λατρεύω ὡς τὴν ὡραιοτέραν πατριώτιδά μου, Βασιλική, καὶ δὲν σοὶ ζητῶ τίποτε περισσότερον εἰμὴ τὴν ἄδειαν τοῦ νὰ σὲ βλέπω μόνον καὶ νὰ σὲ θαυμάζω.

- Ἀρκετὰ μὲ εἶδες, ἀπήντησεν ἐκείνη, ἔμαθον τὸ ὄνομά σου, γνωρίζεις τὸ ἰδικόν μου, ἰδοὺ ὁ μόνος δυνατὸς μεταξὺ ἠμῶν δεσμός, τίποτε περισσότερον δὲν δύνασαι νὰ περιμένῃς παρ' ἐμοῦ καὶ φύγε, σὲ ἱκετεύω, διότι αἰσθάνομαι φόβον.

- Φεύγω, ἀπήντησεν ὁ Ὀσμάν, ἀλλ' αὔριον θέλω εἶσθαι τὴν αὐτὴν ὥραν ἐνταῦθα καὶ ἂν ἀκόμη μὲ βεβαιώσῃς ὅτι δὲν θὰ ἐξέλθῃς.

- Ὑγείαινε, Ὀσμάν, καὶ μὴ ἐπάνελθε πλέον, σὲ ἱκετεύω, διότι ἄβυσσος μεταξὺ ἠμῶν χαίνει καὶ λησμόνησόν με διότι…

Ὁ Ὀσμὰν ἀνεχώρησεν ἐκεῖθεν ηὐχαριστημένος, ἀλλὰ καὶ σκεπτόμενος πῶς θέλει δικαιολογήσει πρὸς τὸν πατέρα αὐτοῦ τὴν πρώτην νυκτερινὴν ἀπουσίαν· ἦτο ἡ πρώτη φορά, καθ' ἣν θὰ ἠναγκάζετο νὰ ψευσθῇ· ἀλλ' εἶναι ἁμάρτημα τὸ ψεῦδος καὶ ἔγκλημα μάλιστα κατὰ τῆς πατρικῆς στοργῆς, ἀσέβεια δὲ πρὸς τὴν κοινωνίαν· οἱ διδάσκαλοι ἔλεγον μάλιστα ὅτι εἶναι ἀπεχθέστατος τὴν ὄψιν ὁ ψευδόμενος, αὐτὸς δὲ ἐπεθύμει νὰ ἐγίνετο μᾶλλον ὡραῖος καὶ ἰπποτικώτερος, χάριν τῆς ἐρωμένης του· τὸν κατέλαβε λοιπὸν ἡ ἀθυμία καὶ ἐσυλλογίζετο ὅτι ἀληθῶς λέγουσι μεμψίμοιροί τινες ὅτι οὐδὲν ἀγαθὸν ἄμικτον κακοῦ. Εὐτυχῶς ὅμως ὁ πατὴρ δὲν ἠννόησε τὴν ἀπουσίαν, ἡ δὲ μήτηρ, εὐχαριστηθεῖσα διότι ὁ υἱὸς της ἐπανῆλθεν ὑγιὴς καὶ εὐθυμώτερος, οὐδόλως ἠθέλησε νὰ τὸν ἐρωτήσῃ· εἶναι νέος, ἔλεγε καθ' ἑαυτήν, ὡς ὅλαι αἱ τῶν μονογενῶν μητέρες, καὶ θὰ κάμει τὰς ἀταξίας του· θὰ ἔλθει δὰ καὶ ὁ καιρὸς τῆς φρονήσεως, τί χρειάζεται πάλιν τόση αὐστηρότης;

Μετὰ τὴν ἀναχώρησιν τοῦ Ὀσμάν, ἡ Βασιλικὴ ἀποκαμοῦσα εὗρεν ὀλίγον ὕπνον καὶ κοιμηθεῖσα ἐξύπνησε βραδύτερον τοῦ συνήθους· ἡ μήτηρ πλησιάσασα παρετήρησεν ὅτι ἦτο ἐξημμένη τὸ χρῶμα, τὸ δὲ δέρμα αὐτῆς θερμότατον ὡς ἐκ πυρετοῦ βεβαίως· τὴν συνεβούλευσεν ὅθεν νὰ μείνῃ εἰς τὴν κλίνην, διότι ἦτο Κυριακή, ὑποσχεθεῖσα νὰ φέρῃ τὸν ἱερέα νὰ τῆς ἀναγνώσῃ τὴν τῆς ὑγείας εὐχὴν (διότι τὴν ἐποχὴν ἐκείνην ὁ Θεὸς μόνος ἐθεράπευε τὸν λαὸν οἱ δὲ ὀλίγοι ψευδιατροὶ μόνον τοὺς εὐποροῦντας ἐπεσκέπτοντο καὶ ἴσως πρὸν βλάβην των κατὰ τὸ πλεῖστον)· ἀντιτεινούσῃς δὲ ταύτης, ἡ μήτηρ ἐπέμενε διισχυριζομένη ὅτι πιθανὸν νὰ τὴν ἐβάσκανέ τις καὶ ἴσως μάλιστα ἐκεῖνος ὁ σκύλος, περὶ τοῦ ὁποίου τῆς διηγήθη χθές, ὅστις βέβαια θὰ ἦτο ὁ φονεὺς τοῦ πατρός της.

- Καλὲ τί σκύλος καὶ γάτος, μῆτερ, ἀπήντησε ταραχθεῖσα ἡ κόρη, ἐγὼ αἰσθάνομαι ἑαυτὴν κάλλιστα καὶ θέλω νὰ ἐγερθῶ.

Καὶ ἀμέσως ἐγερθεῖσα ἐνεδύθη τὰ ἐνδύματα τῆς ἑορτῆς, ἐκτενίσθη ἐπιμελέστερον τοῦ συνήθους, ἔδεσεν ὀλίγον ὑψηλότερα τὸ πορφυροῦν μανδύλιον τῆς κεφαλῆς, ἵνα φαίνηται μέρος τι τῆς ὡραίας κόμης της, ἐκρέμασεν ἐπὶ τῶν παχέων πλοκάμων τὰ συνήθη τότε σειρίδια μετάξης μέ τινα ἀργυρᾶ νομίσματα καὶ σκεφθεῖσα ὅτι ἦτο ἀκριβῶς ἡ ὥρα, καθ' ἢν τὴν προηγουμένην ἡμέραν εἶχεν ἀπαντήσει τὸν Ὀσμὰν εἰς τὴν κρήνην, ἥρπασε τὴν λάγηνον τοῦ ὕδατος.

- Μὴ φροντίζῃς, Βασιλική μου, εἶπεν ἡ μήτηρ θορυβηθεῖσα, ἐγὼ ἐγέμισα ἀπὸ πρωίας τὴν λάγηνον, διότι φοβοῦμαι νὰ σὲ στέλλω ἐκεῖ, ἀφ' ὅπου τόσον ἔντρομος ἐπανῆλθες χθές.

- Ἐγώ, μητέρα, δὲν φοβοῦμαι οὐδένα, ὑπέλαβεν ἐκείνη. Καὶ χύσασα τὸ ὕδωρ, ἀπῆλθεν εἰς τὴν κρήνην, δὲν ἀπήντησε τὸν Ὀσμὰν ἐκεῖ καὶ ἐπέστρεψεν εἰς τὸν οἶκον, ὅπου εὑροῦσα τὴν μητέρα παρὰ τὴν θύραν σκυθρωπάζουσαν·

- Ἔ! μ' ἔκλεψε λοιπὸν κἀνείς; ἠρώτησε· πολὺ μεγάλην ἰδέαν ἔχεις τῇ ἀληθείᾳ διὰ τὴν κόρην σου, μῆτέρ μου.

Ἡ δύστηνος μήτηρ, ἀσυνείθιστος εἰς τοιαύτην συμπεριφορὰν κόρης τοσοῦτον ἐπιμελῶς ἀνατραφείσης, δὲν ἤξευρε τί νὰ ὑποθέσῃ· ἡ Βασιλικὴ οὐδέποτε εἶχε δώσει σημεῖα ἀπειθείας πρὸς τοὺς γονεῖς της, ἀπεναντίας μάλιστα ὑπῆρξαν περιστάσεις, καθ' ἃς αἱ παρακλήσεις τῆς μητρός, μετὰ τὴν χηρείαν της, δὲν κατέπεισαν ποτὲ αὐτήν, οὐδὲ φόρεμα νέον ν' ἀγοράσῃ, ἂν μὴ ὑπῆρχον τὰ χρήματα καὶ διὰ τὴν μητέρα συγχρόνως· ὑπῆρξε καὶ ἐποχή, καθ' ἣν ἡ Βασιλικὴ ἔμεινε νῆστις, ἵνα πληρώσῃ ἓν γρόσιον, ὅπως μνημονεύσῃ ὁ ἱερεὺς τὸν πατέρα αὑτῆς ἐν τῇ ἀκολουθίᾳ, πλειστάκις δὲ συνέβη νὰ κλαύσῃ ὁλοκλήρους ἡμέρας ἡ κόρη διὰ μικρὰν τῆς μητρὸς ἀσθένειαν· καὶ ἡ μήτηρ; ὤ! ἡ μήτηρ τοιαύτης κόρης εἶναι ἀδύνατον νὰ μὴ θυσιάσῃ ὁλόκληρον τὴν ζωήν της διὰ τὴν ἐλαχίστην εὐχαρίστησιν τῆς θυγατρός· μόνοι οἱ ἄγαμοι καὶ ἐγωϊσταὶ δὲν γινώσκουσι τί σημαίνει εἰς τοὺς γονεῖς εὐπειθὲς καὶ ἐνάρετον τέκνον, μόνοι οἱ ἐγωϊσταὶ δὲν αἰσθάνονται τὴν θείαν ἡδονὴν πατρὸς ἢ μητρὸς ἀγαθῶν τέκνων· ναί, δὲν τὴν αἰσθάνονται οἱ ἄθλιοι οὗτοι, διότι, ἂν τὴν ᾐσθάνοντο, ἤθελον εὕρῃ αὐτὴν μεγαλειτέραν καὶ αὐτῶν τῶν θησαυρῶν τοῦ Κροίσου καὶ αὐτῆς τῆς ἀσβέστου μονομανίας, ἥτις καλεῖται δόξα.

Ἐν τούτοις ἡ μήτηρ κατελήφθη ἐξ ἀθυμίας καὶ ἡ Βασιλική, ἐννοήσασα τὸ σφάλμα, ἐγονυπέτησεν ἐμπρός της, κατεφίλησε τὰς χεῖράς της καὶ κλαίουσα ἐκ μετανοίας ἐζήτει συγχώρησιν, ἀλλ' ἡ μήτηρ τότε ἐλύθη εἰς δάκρυα, ὄχι διὰ τὸ λάθος τῆς κόρης, ἀλλὰ διότι ὅλα ταῦτα ἐδείκνυον αὐτῇ, ὅτι σπουδαῖόν τι νόσημα εἰσῆλθεν εἰς τὴν καρδίαν τῆς θυγατρός, ὅπερ δὲν ἠδύνατο νὰ λανθάσῃ τὸν μητρικὸν ὀφθαλμόν της· τὴν ἐσυγχώρησε μετ' ὀλίγον, τὴν ἠσπάσθη, τὴν ἔσφιγξεν εἰς τὰς ἀγκάλας της, ὡσεὶ θέλουσα νὰ τῇ ἀφαιρέσῃ τὸ νόσημα, καὶ τῇ εἶπεν ἐπὶ τέλους, ὅτι ἡ πρὸς τοὺς γονεῖς ἀγνωμοσύνη οὐδέποτε ἔφερεν εὐτυχία, ἂν ἡ εὐτυχία τῷ ὄντι κεῖται εἰς τὴν καρδίαν τοῦ ἀνθρώπου.

Ἔκτοτε πραγματικῶς ἡ εὐτυχία ἀπέπτη ἐκ τοῦ οἴκου τῆς Γιαννακοῦς, διότι ἡ μήτηρ κατεσκόπει τὴν θυγατέρα, θέλουσα νὰ τὴν σώσῃ· ἡ θυγάτηρ ἔφευγε τὰ βλέμματα τῆς μητρός, ἵνα, ἐξερχομένη εἰς γειτονικήν τινα οἰκίαν, συναντήσῃ τὸν Ὀσμὰν καὶ ἀτενίσῃ βλέμμα προσφιλέστερον τοῦ μητρικοῦ, ὡσεὶ τοῦτο εἶναι ποτὲ δυνατὸν ἐν τῷ κόσμῳ. Ἀλλ' ὅμως τοιοῦτος εἶναι καὶ ἔσεται πάντοτε ὁ ἄνθρωπος.

Ἐξ ἄλλου μέρους ὁ Ὀσμάν, ἐγκαταλείψας πᾶσαν ἄλλην συναναστροφὴν καὶ κατηφὴς γενόμενος, ἠρκεῖτο εἰς τὰς περὶ τὸν οἶκον τῆς Βασιλικῆς κατοπτεύσεις καὶ ὁ βίος οὗτος δὲν διέλαθε τὴν προσοχὴν τοῦ πατρός του, ὁ ὁποῖος, μὴ δυνάμενος νὰ εὕρῃ ἀκριβῶς τὸν λόγον, διέταξεν αὐτὸν ν' ἀναχωρήσῃ διὰ Κωνσταντινούπολιν καὶ νὰ μένῃ παρὰ τῷ θείῳ τοῦ μέχρις οὗ ἐτοιμασθῶσι τὰ διὰ τὴν Ὀλλανδίαν ἀναγκαιοῦντα αὐτῷ χρήματα. Ὁ Ὀσμὰν ἡτοιμάζετο ἤδη, ἀλλὰ διὰ τῆς μητρός, ἣν ὁ Καδῆς ὑπερηγάπα, ἐδίδοντο αὐτῷ προθεσμίαι ἀπὸ ἑβδομάδος εἰς ἑβδομάδα μέχρις οὗ ἐπέλθῃ τὸ θέρος, ὡς ἔλεγεν ἡ μήτηρ, φοβουμένη τὰ ναυάγια τῆς θαλασσοπλοΐας.

Αἱ μετὰ τῆς Βασιλικῆς λοιπὸν ἀθῶαι συναντήσεις, ἂν καὶ στιγμιαῖαι πάντοτε, ἦσαν ὅμως ἀρκεταὶ νὰ ὑποδαυλίσωσι τὸ πάθος ἀμφοτέρων, θεωρούντων ἀλλήλους ὡς πρότυπα ὡραιότητος· ὀλίγας δὲ πρὸ τῆς ἀξιομνημονεύτου ἡμέρας τοῦ παιδομαζώματος, συναντήσας αὐτὴν ὁ Ὀσμὰν παρὰ τῇ οἰκίᾳ τῆς τροφοῦ του.

- Τέλος πάντων, εἶπε, πότε θέλω ἀκούσει ἐκ τοῦ μελιῤῥήτου στόματός σου τὴν ὡραίαν ἐκείνην λέξιν, ἣν τοσοῦτον φαίνεσαι δύσκολος νὰ εἰπῇς;

- Θέλεις νὰ τὴν ἀκούσῃς ἀπήντησεν ἡ Βασιλική, σοὶ τὴν λέγω· ἤμεθα ἀμφότεροι δυστυχεῖς! καὶ δυστυχεῖς διὰ βίου ἴσως -σημείωσον δὲ καλῶς τὰς λέξεις μου, διότι σοὶ εἶπον τρεῖς ἀντὶ μιᾶς, ἣν ἐζήτησας, καθ' ὅσον τοσαύτη εἶναι φρονῶ ἡ ἀναλογία τῆς δυστυχίας μας.

- Δυστυχεῖς διότι ἀγαπώμεθα Βασιλική; ἂν τοῦτο καλεῖται δυστυχία, τὴν δέχομαι εὐχαρίστως καὶ θὰ ἐπεθύμουν οὐδέποτε νὰ εὐτυχήσω· ἀλλ' εἶναι ἆρά γε βέβαιον;

- Ναί, Ὀσμὰν, δυστυχεῖς, διότι μεταξὺ ἡμῶν χαίνει ἡ ἄβυσσος, ὡς σοὶ εἶπον, τῆς θρησκείας καὶ τῶν φυλετικῶν ἀντιπαθειῶν, ἣν ματαίως φανταζόμεθα νὰ ὑπερβῶμεν, ἐνῷ καλῶς γνωρίζομεν ὅτι οἱ περὶ ἡμᾶς θὰ ἐπροτίμουν τὸν θάνατόν μας μᾶλλον παρά… ὕπαγε ὅθεν καὶ λησμόνησον μέ· σοὶ τὸ ζητῶ ὡς χάριν· ὁ προορισμός σου, ὡς μοῦ εἶπεν ἡ Κωνσταντοῦ, δὲν εἶναι νὰ μένῃς εἰς τὰς Ἀθήνας· τρέξε λοιπὸν τὸ στάδιόν σου καὶ ὅσον περισσότερον ὑψωθῇς, τοσοῦτο μᾶλλον θέλω καυχᾶσθαι ὅτι δὲν ἐθαύμασα ἄνθρωπον τυχαῖον· τὸ κατ' ἐμὲ θέλω ζήσει ἐν μόνῃ τῇ ἐπιθυμίᾳ τοῦ νὰ σὲ ἀκούσω μέγαν καὶ τοῦτο εἶναι ἀρκετὸν δι' ἐμέ.

- Ὁμολογῶ ὅτι σκέπτεσαι εὐφυῶς Βασιλική, ἀλλὰ πρῶτον εἶσαι μεστὴ ἐγωϊσμοῦ, θέλουσα νὰ εὐτυχήσω ἄνευ σοῦ καὶ χωρὶς οὐδὲ νὰ γίνῃς τὸ μέσον τῆς εὐτυχίας μου, δεύτερον δὲ αἱ ἰδέαι σου εἰσὶ πολὺ πρὸς τὰ ἄκρα, ἀφοῦ μάλιστα γνωρίζεις ὅτι καὶ ἡ μήτηρ μου, χριστιανὴ οὖσα, ἐγένετο αἰτία τῆς εὐημερίας τοῦ πατρός μου.

- Τὸ γνωρίζω, ὑπέλαβεν ἡ νέα, ἀλλ' ἡ μήτηρ σου ἀκουσίως τὸ κατ' ἀρχὰς ἔφθασεν ἐκεῖ, σὺ δὲ εἶσαι τοσοῦτον εὐγενής, ὥστε μοὶ εἶναι ἀδύνατον νὰ φαντασθῶ ὅτι διὰ τοιούτου μέσου θὰ θελήσῃς νὰ φονεύσῃς τὴν μητέρα ἐκείνης, ἣν λέγεις ὅτι ἀγαπᾶς.

- Οὐδέποτε μοὶ ἐπῆλθεν ἡ ποταπὴ ἰδέα τῆς ἀπαγωγῆς, ἣν ἴσως ἐφαντάσθης, Βασιλική· θὰ ἐπεθύμουν βεβαίως τὴν συγκατάθεσιν, ἀλλὰ θέλω σεβασθῆ καὶ τὴν θέλησίν σου, ἐλπίζων εἰς τὴν τύχην· ἔστω λοιπὸν κατὰ τὴν κρίσιν σου, ἂς μένωμεν ἡνωμένοι ψυχικῶς καὶ ὁ χρόνος ἂς ἔλθῃ βοηθὸς ἡμῖν ἵνα ὑπερβῶμεν τὰ ἐμπόδια.

- Τὸ δέχομαι, ἀπήντησε καταπόρφυρος γενομένη ἡ Βασιλική, ἀφίσασα τὴν χεῖρα αὐτῆς ἐπὶ τοῦ Ὀσμὰν· σοὶ ὁρκίζομαι, προσέθηκε, ὅτι θέλω νὰ σὲ ἴδω εὐτυχοῦντα καὶ ἀνεχώρησεν ἐσπευσμένως, μὴ θέλουσα νὰ φοραθῇ ὑπὸ τοῦ Ὀσμὰν δακρύουσα, ἐκ συγκινήσεως διὰ τὴν ἀρετὴν αὐτοῦ ἣν ὡς ἔκτακτον ἐθαύμαζεν.