Μεταφόρτωση ως PDF Εκτύπωση <>

Κείμενο 4: Προσαρμογή από: Dendrinos, B. 1999. Multilingual literacy in the EU: Toward alternative discourses in foreign language education programmes. Στο Loss of Communication in the Information Age (Πρακτικά της διεθνούς διάσκεψης, επ' ευκαιρία της ευρωπαϊκής προεδρίας της Αυστρίας, που οργανώθηκε από την Osterreichische Academie der Wissenschaffen).

Ο όρος διαπολιτισμική επικοινωνιακή ικανότητα έχει γίνει της μόδας στην εφαρμοσμένη γλωσσολογία και στην εκπαίδευση τα τελευταία δέκα περίπου χρόνια, και έχει χρησιμοποιηθεί σταθερά ως συνώνυμο της "δια-λογικής ικανότητας" και της "διαπολιτισμικής κατανόησης". Στο πεδίο της διδασκαλίας των ξένων γλωσσών, η διαπολιτισμική επικοινωνιακή ικανότητα μπορεί να σημαίνει ο,τιδήποτε, από την αλλαγή του ύφους της επικοινωνίας των διδασκομένων με τρόπο που να ανταποκρίνονται καλύτερα στις προσδοκίες συγκεκριμένων μελών της κοινωνίας, μέχρι την αύξηση της συνειδητοποίησης για το πώς αντιλαμβάνονται οι άλλοι τις ταυτότητες και τους πολιτισμούς των ίδιων των διδασκομένων, και την αποδοχή των διαφορετικών ταυτοτήτων και πολιτισμών των ατόμων με τα οποία βρίσκονται σε διεπίδραση (πρβ. Byram & Zarate 1994). Μάλιστα, με τον καθορισμό της διαπολιτισμικής επικοινωνιακής ικανότητας ως νέου στόχου στη διδασκαλία των ξένων γλωσσών, έχει αναπτυχθεί η λεγόμενη "διαπολιτισμική προσέγγιση", η οποία είναι σήμερα εξαιρετικά δημοφιλής (Byram & Fleming 1998). Η Σαπιρίδου (1996· 1997α και β· 1999) έχει επικρίνει την εφαρμογή αυτής της προσέγγισης. Πράγματι, φαίνεται πως με τον τρόπο με τον οποίο έχει εφαρμοστεί αυτή η προσέγγιση σε τμήματα ξένων γλωσσών, συχνά μετατρέπεται σε ένα ακόμη μέσο πολιτισμικής καθυποταγής, όταν διδάσκεται μια κυρίαρχη γλώσσα σε ομιλητές γλωσσών με μικρότερο γόητρο. Κάτι που είναι επίσης προβληματικό, ωστόσο, είναι η θεωρητική έννοια της διαπολιτισμικότητας πάνω στην οποία έχει βασιστεί η ανάπτυξη αυτής της προσέγγισης. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι συχνά στηρίζεται σε μια άποψη του πολιτισμού ως σύστηματος κανόνων· η άποψη αυτή έχει δώσει έρεισμα σε ένα μεγάλο τμήμα του κυρίαρχου ρεύματος της διαπολιτισμικής έρευνας, το οποίο αναπαριστά τον πολιτισμό ως μονολιθικό ή μονοδιάστατο και έχει προβεί σε γενικεύσεις για τον πολιτισμό, οι οποίες στηρίζονται σε μεμονωμένες περιπτώσεις γλωσσικής χρήσης, εστιάζουν συστηματικά σε πολιτισμικές διαφορές και απεικονίζουν ως απόλυτο κάθε τύπο πολιτισμικού κανόνα. Μια τέτοια άποψη καταλήγει να υποβαθμίζει τα προβλήματα επικοινωνίας σε προβλήματα παρεξηγήσεων, κάνοντας μικρή ή μηδενική αναφορά στις παραμορφωτικές επιδράσεις της πολιτικής των σχέσεων μεταξύ των πολιτισμών. Επιπλέον, νομιμοποιεί την παραγωγή διαπολιτισμικών εγχειριδίων μέσα από τα οποία το "δυνητικά" διαπολιτισμικό άτομο προορίζεται να μάθει μια σύντομη λίστα ελαφρά παραπλανητικών κανόνων που αφορούν πολιτισμικές διαφορές, οι οποίες συνήθως ορίζονται στη βάση εννοιών ή οικουμενικών απόψεων. Η Δενδρινού (1999β) παρουσιάζει μια εναλλακτική άποψη του πολιτισμού, η οποία προκύπτει από μια διαρκώς μεταβαλλόμενη θεωρία που επιτρέπει τον προβληματισμό γύρω από τη φύση της πολιτισμικής ένταξης και της πολιτικής, τις σχέσεις ισχύος, τη δράση και την ενέργεια, τη ρητορική, την αναφορά και τη σχετικότητα. Ένας τέτοιος προβληματισμός μας επιτρέπει να θεωρήσουμε, από το ένας μέρος, μια κοινωνική θεωρία της επικοινωνίας ως διαλογική δραστηριότητα κατασκευής νοήματος και, από το άλλο, τις γλώσσες ως συστήματα σημείων που δομούνται μέσα στο ατέλειωτο παιχνίδι των διαφορών. Υπό αυτή την έννοια, η διαπολιτισμική επικοινωνία φαίνεται να είναι ανοιχτή σε μια αδιάκοπη διαδικασία δόμησης, ασκώντας διαρκή πίεση για αναθεώρηση και σχετικοποίηση του πολιτισμικού υπόβαθρου και της γνώσης των πολιτισμικών πρακτικών των κοινωνικοπολιτισμικών υποκειμένων. Υιοθετώντας αυτή τη λογική, η Δενδρινού φτάνει να αντιλαμβάνεται τα άτομα που μετέχουν στη διαπολιτισμική επικοινωνία ως κοινωνικά υποκείμενα υπό εξέλιξη. Είναι κοινωνικά υποκείμενα "εν τω γίγνεσθαι", καθώς συμμετέχουν αδιάκοπα σε διαδικασίες κατασκευής και ερμηνείας νοήματος μέσα από άμεσες ή έμμεσες κοινωνικές εμπειρίες.

Μετάφραση Νίκος Γεωργίου