Μεταφόρτωση ως PDF Εκτύπωση <>

Κείμενο 2: Παναγιώτου-Τριανταφυλλοπούλου, Α. 1999. Η νεοελληνική στη σύγχρονη Κύπρο. Πρακτικά συνεδρίου για την Ελληνική Γλώσσα (Αθήνα 29 Νοεμβρίου-1 Δεκεμβρίου 1996), σελ. 286-289.

Η γραπτή μορφή της κυπριακής κοινής είναι ενδιαφέρουσα. Είναι προφανές ότι βρίσκεται σε φάση διαμόρφωσης ένας κυπριακός λόγος· απηχεί εν μέρει την τοπική χρήση, τα κυπριακά ελληνικά, αλλά, παράλληλα με τη σειρά του, διαμορφώνει το γλωσσικό αίσθημα του Kυπρίου ομιλητή, ο οποίος εξοικειώνεται βαθμιαία και αφομοιώνει τούτον τον λόγο που "ανακυκλώνεται" με τον τρόπο αυτόν εντός της ελληνοκυπριακής κοινότητας. Επισημαίνονται:

- Όροι που έχουν δεχθεί μερικώς διαλεκτική επίδραση ή είναι διαλεκτικοί.

Διαλεκτικώς αναγνωρίσιμαψες, ο Νιόβρης, το κοκκίνισμα -των αυγών- (= το βάψιμο)
αλλά και: "μήλα εξωτερικά"(= από το εξωτερικό, ενδιαφέρων μορφολογικός αρχαϊσμός της διαλέκτου)
"ο θανατικός ανακριτής"(= ο εντεταλμένος για εξιχνίαση εγκλήματος)
"κανένας δε μετατέθηκε εκδικητικά"(= για λόγους εκδίκησης)
επίσης: "το πιο άνετο ψώνισμα"(= τα ψώνια· τύπος της κυπριακής κοινής αντί του διαλεκτικού ψούνισμα).

Στην επίδραση της διαλέκτου οφείλονται επίσης οι τύποι: (Συμβούλιο) πατάτων, των σοκολάτων, των καρέκλων, αλλά και των κοπέλων (πρβ. το διαλεκτικό αντίστοιχο κορούδων), προσαρμοσμένο στη διάλεκτο δάνειο από την κοινή νέα ελληνική (παροξύτονη γενική πληθυντικού θηλυκών σε -α, αναλογική προς την ονομαστική και αιτιατική πληθυντικού).

Οι προέδροι, οι διαδρόμοι (παροξύτονη ονομαστική πληθυντικού αρσενικών σε -ος, αναλογική προς τη γενική πληθυντικού) και αντίστροφο λάθος: κώδικων δημοσιογραφικής δεοντολογίας, αλλά και βιβλιοπώλων έργα).

- Νεολογισμοί του γραπτού λόγου όπως:

η κερδοφορία
οι κερδοζημιές
η αναϊσορρόπηση τελών (= αναπροσαρμογή)
Υγιαστήριο (= [Δημοτικό, Αγροτικό] ιατρείο)
τα ακάθαρτα λεφτά (= το ακαθάριστο εισόδημα ή ο μισθός)
η ελευθεροποίηση της οικονομίας
απευθύνονται κοντά μου (= αποτείνονται σε μένα)
(Αγροτικά Υγειονομικά) Υπόκεντρα (= παραρτήματα)
μεταθετή εορτή (= κινητή)
το τρίτον άτομον μπορεί να γίνει εφικτόν (= είναι δυνατό να επιτραπεί η είσοδος σε τρίτο άτομο)
τριδιδάσκαλα σχολεία (= τριθέσια)
γονείς μετατράπηκαν σε αξιολόγους- επιθεωρητές.

- Λανθασμένη/ διαφορετική χρήση δανείων από την κοινή νέα ελληνική:

ελλείπον πρόσωπο (= άτομο που εξαφανίσθηκε)
κακόβουλη πυρκαγιά
οι σκαστοί μαθητές άνοιξαν
αυτή, τη βιωνόμενη για χρόνια στην Κύπρο κατάσταση επιρρώνει ο Επίτροπος Διοικήσεως
τίθοντας (1) τον υπό δοκιμασία
του ερευνητικού κονδυλιού
Ασφυκτιεί(2)

Τα λεγόμενα "glossy" περιοδικά έχουν συχνά ανθηρό δημώδη έλληνα λόγο:

"Παρά τις ασυνέπειες και την μόνιμα ανθελληνιδή συμπεριφορά των Εγγλέζων, πιστεύεται πως όταν το μουσείο της Ακρόπολης ετοιμαστεί θα επιστρέψουν τα μάρμαρα του Παρθενώνα, αφού θα έχει εκλέξει ο λόγος που προβάλλουν για την κατακράτησή τους". (3)

- Έντονη (και διαδεδομένη) αλλεργία σε ό,τι ο μέσος Κύπριος θεωρεί ως καθαρευουσιάνικο (δηλαδή τυπικά "καλαμαρίστικο") κατάλοιπο, στην οποία οφείλονται εκφράσεις όπως οι παρακάτω, μερικές από τις οποίες είναι υπερδιορθώσεις:

στην παρουσία του διευθυντή
κάτω από τη διεύθυνση
ΕΠΕΙΓΟ
το μέλλο είναι δικό μας
ΜΕ ΤΟ ΧΕΡΙ (= ιδιοχείρως)
κρίσιμα η σύζυγος και η κόρη του
τα ξεπουλήματα (= οι εκπτώσεις)
Τα: να/ θα εισάξουμε, παράξουμε (μέλλοντες και αόριστοι) πιθανώς διδάσκονται στα σχολεία και προφανώς θεωρούνται ως υπόδειγμα δημοτικής.

- Αγγλισμοί, διότι στην Κύπρο συνήθως δεν απασχολούνται οι μεταφραστές με το ερώτημα αν κάτι λέγεται ή δεν λέγεται ή πώς έχει ήδη μεταφρασθεί στα ελληνικά:

απολογούμαι (= ζητώ συγγνώμη)
γάλα ημιάπαχο
σταύρωσε το δρόμο
'Εντιμε Κύριε Υπουργέ (= αξιότιμε)
χημείο (= μικροβιολογικό εργαστήριο)
στην προσοχή του κ. Β.
γεμίζω τη φόρμα (= συμπληρώνω το έντυπο)

- Σπανιότερα παρατηρούνται διαφορές στην ορθογραφία, συνήθως λόγω της επίδρασης της διαλέκτου:

π.χ. συστηματικά δεν δηλώνεται η έγκλιση τόνου στη φωνολογική λέξη που αποτελείται από ουσιαστικό και εγκλιτικό τουλάχιστον (4) (το αυτοκίνητο του, το όνομαν της)

ή ακόμα: εσσωτερικός. εσσωκλείω ([s:])
σιάμισιη, σιεφταλιές ([?]), Χατζιη- ([d_z]), Ττόουλος ([t^h]).
διαδέκτηκε, διδάκτηκε (που απηχούν τη διαλεκτική προφορά).

- Τα "να (εκ) δόσουμε", "εξ' ανάγκης, εξ' όσων αντελήφθηκα", προφανώς διδάσκονται, διότι απαντούν συνηθέστατα σε έντυπα, έγγραφα και βιβλία Kυπρίων συναδέλφων.