Μεταφόρτωση ως PDF Εκτύπωση <>

Κείμενο 2: Αναστασιάδη-Συμεωνίδη, Α. 1986. Η νεολογία στην κοινή νεοελληνική. Επιστημονική Επετηρίδα της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ. 65. Θεσσαλονίκη, σελ. 91-92, ©.

Ποια είναι λοιπόν τα κριτήρια που θα επιτρέπουν σε ένα νεολογισμό να χαρακτηρίζεται ως λεξική μονάδα πλασμένη σύμφωνα με τους παραγωγικούς μηχανισμούς της Ν.Ε.; Τα κριτήρια αυτά αφορούν όλα τα επίπεδα της γλωσσικής ανάλυσης […]:

• α) Στο φωνολογικό επίπεδο και στη γραπτή μορφή του νεολογισμού το κριτήριο είναι το μήκος του, καθώς και ο βαθμός συμφωνίας του νεολογισμού με το φωνολογικό σύστημα της γλώσσας (κατανομή φωνημάτων, συλλαβική δομή κτλ.).
• β) Στο μορφολογικό επίπεδο ο νεολογισμός πρέπει να εντάσσεται στα παραγωγικά κλιτικά παραδείγματα του κλιτικού συστήματος της Ν.Ε.
• γ) Στο συντακτικό επίπεδο ο νεολογισμός πρέπει να έχει τα χαρακτηριστικά της γραμματικής κατηγορίας όπου ανήκει και να μην παρουσιάζει προβληματική έλλειψη.
• δ) Στο λεξιλογικό επίπεδο το βάρος πρέπει να πέσει στα λεξιλογικά μορφήματα και ειδικότερα στις σχέσεις και αντιθέσεις τους με τα άλλα λεξιλογικά μορφήματα του ειδικού λεξιλογίου, στο αν είναι ορθό και παραγωγικό το μοντέλο σχηματισμού των, στο αν είναι προικισμένο με παραγωγικότητα στο λεξιλογικό μόρφημα, δηλαδή αν έχει την ικανότητα να σχηματίζει παράγωγα, στο αν συνταιριάζεται το χρηστικό του επίπεδο με το χρηστικό επίπεδο των άλλων λεξιλογικών μορφημάτων του ειδικού λεξιλογίου, π.χ. αν προέρχεται από το λόγιο λεξιλόγιο, από μια κοινωνική ή γεωγραφική διάλεκτο κτλ., τέλος στην προέλευση του όρου, π.χ. αν είναι δάνειο.
• Τέλος, ε) στο σημασιολογικό επίπεδο ο νεολογισμός πρέπει να είναι επαρκώς αιτιολογημένος, να μην παρουσιάζει αμφισημία, ενοχλητικά παρώνυμα ή αταίριαστη συναισθηματική αξία, να είναι μονόσημος κατά το δυνατό, να παρουσιάζει, όπου είναι δυνατό, συστηματική σχέση με το υπερώνυμο και τα υπώνυμά του, να είναι όσο το δυνατό εύκολος στην απομνημόνευση.

Βέβαια δεν πρέπει να μας διαφεύγει το γεγονός ότι δεν αρκεί ένας νεολογισμός να είναι σύμφωνος με το σύστημα της Ν.Ε. για να επικρατήσει για την επιβολή του&middot; παίζουν ρόλο και εξωγλωσσικά κριτήρια, που δύσκολα μπορούν να προσδιοριστούν, λ.χ. το γόητρο του δημιουργού τους, η γλωσσική μόδα κτλ.&middot; εξάλλου ο νεολογισμός πρέπει να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της γλωσσικής συνείδησης των ομιλητών. Έτσι από τη διαμάχη ανάμεσα στην τάση για ανανέωση και την τάση για διατήρηση, η γλωσσική βοήθεια των ειδικών και ο γλωσσικός παρεμβατισμός της πολιτείας πρέπει να οδηγήσουν σε μια λειτουργική ισορροπία στο λεξιλόγιο. […]