α. Παρουσίαση

Με τη συγκεκριμένη διδακτική πρόταση επιχειρούμε να προσεγγίσουμε ένα επιστημονικό άρθρο που αφορά τη χρήση των υπολογιστών στην εκπαίδευση.

Το άρθρο αυτό βασίζεται σε εισήγηση του Η.Γ.Μπεζεβέγκη που παρουσιάστηκε στην Γ΄εκδήλωση του Διεθνούς Κέντρου Φιλοσοφίας και Επιστημονικής Έρευνας (26-27-10-1991). Το κείμενο δημοσιεύτηκε στα πρακτικά της εκδηλώσης που εκδόθηκαν με τον τίτλο "Φιλοσοφία και πληροφορική στην εκπαίδευση".

β. Διδακτική πρόταση

Στόχοι

• Να επισημάνουν οι μαθητές ορισμένα από τα χαρακτηριστικά του επιστημονικού λόγου , όπως πχ, την προσεκτική τεκμηρίωση μιας άποψης με έγκυρα επιστημονικά δεδομένα (επίκληση στην αυθεντία), την κριτική στάση απέναντι στη σχετική βιβλιογραφία, την επιδίωξη της αντικειμενικότητας, την αυστηρή λογική οργάνωση του κειμένου, τη σαφήνεια και την ακρίβεια στη διατύπωση, το ειδικό λεξιλόγιο (επιστημονικοί όροι) κτλ.
• Να ενημερωθούν οι μαθητές σχετικά με τη χρήση των Η/Υ στην εκπαίδευση από έγκυρες πηγές και να προβληματιστούν σχετικά με τις επιδράσεις, θετικές και αρνητικές, που έχει το διαδίκτυο σε διάφορους τομείς της ζωής.
• Να ασκηθούν οι μαθητές στο να αξιοποιούν υλικό από διάφορες πηγές, για να συνθέσουν μια γραπτή εργασία πάνω σε ένα θέμα.

Περιεχόμενο-Διδακτική μεθολογία.

Δίνεται για μελέτη στο σπίτι το άρθρο που ακολουθεί. Επειδή το άρθρο αυτό είναι αρκετά εκτενές, θεωρήθηκε σκόπιμο για οικονομία χρόνου να το διαβάσουν πρώτα οι μαθητές στο σπίτι και μετά να ακολουθήσει συζήτηση μέσα στην τάξη. Μπορούμε, εξάλλου, να βοηθήσουμε τους μαθητές να προετοιμαστούν για τη συζήτηση αυτή δίνοντας κάποιες ερωτήσεις που αφορούν την κατανόηση του κειμένου. Παραθέτω ενδεικτικά κάποια παραδείγματα:

• Τι προσπαθεί να επισημάνει ο συγγραφέας στο άρθρο του και ποιο είναι το βασικό ερώτημα που θέτει προς διερεύνηση;
• Με ποιους τρόπους μπορεί να χρησιμοποιηθεί ο Η/Υ στην εκπαίδευση;
• Ποιες είναι οι ατομικές διαφορές που, σύμφωνα με τη γνώμη του συγγραφέα, πρέπει να ληφθούν υπόψη για την αποδοτικότερη χρήση του Η/Υ στην εκπαίδευση;
• Νομίζετε ότι ο συγγραφέας είναι υπέρ ή κατά της χρήσης της πληροφορικής στην εκπαίδευση; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας με παραπομπές στο κείμενο.

Ψυχολογικές και παιδαγωγικές επισημάνσεις για τη χρήση της πληροφορικής στην εκπαίδευση.

Η χρήση της νέας τεχνολογίας της πληροφορικής στο σπίτι και στη σχολική τάξη έχει μια ιστορία περίπου δύο (2) δεκαετιών σε τεχνολογικά προηγμένες χώρες. Στη χώρα μας παρατηρείται τα τελευταία λίγα χρόνια ένα αυξανόμενο ενδιαφέρον για τη χρήση της πληροφορικής σε επίπεδο τόσο ανεπίσημο - ατομικό και οικογενειακό - όσο και επίσημο, δηλαδή σε επίπεδο πολιτείας. Όλο και περισσότερες οικογένειες φαίνεται να αποκτούν για τα παιδιά τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές (Η/Υ, computers). Δεν είμαι σίγουρος αν η έκταση και η διάρκεια αυτού του ενδιαφέροντος είναι ανάλογες με την προθυμία με την οποία αποκτώνται αυτές οι συσκευές (πρβλ. χρήση video, αρχές δεκαετίας '80). Από το άλλο μέρος, η πολιτεία έχει εξαγγείλει την εισαγωγή της σύγχρονης τεχνολογίας στα σχολεία με απροσδιόριστα ακόμη αποτελέσματα.
 
Η εισήγηση αυτή αναφέρεται στη χρήση της νέας τεχνολογίας της πληροφορικής στο σχολείο. Θα μιλήσω για την εισαγωγή του ηλεκτρονικού υπολογιστή (Η/Υ) στην εκπαίδευση, σε μια προσπάθεια να επισημάνω εκείνα τα σημεία που δεν έχουν μελετηθεί στο βαθμό που θα ΄πρεπε, από τη σκοπιά της Εξελικτικής Ψυχολογίας. Το ερώτημά μου δεν είναι ποιο πρόγραμμα είναι καλύτερο ή αποτελεσματικότερο, αλλά αν στη χρήση του Η/Υ έχουν ληφθεί υπόψη όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά του παιδιού - και όχι μόνον ο τρόπος λειτουργίας της σκέψης του μέσου παιδιού - ώστε να γίνει αυτή η δραστηριότητα ελκυστική, ευχάριστη, αποδοτική, αλλά και να προάγει την ανάπτυξη του παιδιού στον συναισθηματικό, τον γνωστικό, τον ψυχοκοινωνικό τομέα και στον τομέα της προσωπικότητας. Η σχετική βιβλιογραφία είναι και διεθνώς σχετικά λίγη και αποσπασματική και πολύ λιγότερη στη χώρα μας.
 
Η ηλεκτρονική τεχνολογία, ένας computer, χρησιμοποιείται -ή μπορεί να χρησιμοποιηθεί- με τρεις (3) κυρίως τρόπους: (1) Για την επεξεργασία κειμένου (word processing), (2) για προγραμματισμό (programming) και (3) για τη διδασκαλία σχολικών μαθημάτων (computer-assisted instruction).
 
Στην επεξεργασία κειμένου ο Η/Υ αποτελεί το μέσο για να γραφεί και να τυπωθεί ένα κείμενο. Η χρήση αυτή μπορεί να αρχίσει από τη στιγμή που το παιδί έχει κατακτήσει ένα μίνιμουμ της δεξιότητας για ανάγνωση και γραφή. Ωστόσο, η πρώιμη εισαγωγή της επεξεργασίας κειμένου στο σχολείο μπορεί να μην είναι επιθυμητή, γιατί ίσως εμποδίζει την εξέλιξη των λεπτών κινητικών δεξιοτήτων του παιδιού. Είναι σίγουρα ένα θέμα που απαιτεί περαιτέρω έρευνα. Πάντως, για το παιδί της σχολικής ηλικίας που διαβάζει και γράφει καλά, η επεξεργασία κειμένου του επιτρέπει να πειραματίζεται με γράμματα και λέξεις; να γράφει ελεύθερα, να αναπτύσσει τις ιδέες του, έχοντας επίγνωση ότι μπορεί αργότερα να "ξαναδεί" το κείμενο και να επιφέρει όποιες και όσες αλλαγές επιθυμεί (Lewin, Boruta and Vasconellos, 1983).
 
Η δυνατότητα για κατασκευή προγραμμάτων με τον Η/Υ είναι αυτή που έχει αξιοποιηθεί λιγότερο από την προηγούμενη. Κι όμως, είναι η λειτουργία που προσφέρει περισσότερο στο παιδί την αίσθηση ότι ελέγχει τη συσκευή αυτή, αφού είναι ο ίδιος που της "υπαγορεύει" τι ακριβώς να κάνει. Έρευνες έχουν δείξει ότι ακόμη και παιδιά προσχολικής ηλικίας μπορούν (κάτω από την καθοδήγηση των δασκάλων τους) να προγραμματίσουν έναν computer και αυτό τους βοηθάει στην επίλυση προβλημάτων (Degelman et al, 1986). Μάλιστα, έχει βρεθεί ότι παιδιά 9-11 ετών μπορούν, πάλι με τον προγραμματισμό, να κατανοήσουν έννοιες της αφαιρετικής λογικής, κάτι που κανονικά θεωρείται επίτευγμα μεταγενέστερο στην εξελικτική πορεία του παιδιού. Τέτοια ευρήματα είναι ασφαλώς ενθαρρυντικά, αλλά θεωρώ πως πρέπει να αντιμετωπισθούν περισσότερο ως διερευνητικά των δυνατοτήτων της χρήσης του Η/Υ, παρά ως απολύτως σαφή και οριστικά.
 
Εκείνο που είναι περισσότερο σίγουρο και αξιοποιήσιμο είναι το εξής: Επειδή ο προγραμματισμός του Η/Υ προϋποθέτει ότι το παιδί είναι υποχρεωμένο να ανακαλύπτει τα λάθη του για να κάνει το πρόγραμμα να λειτουργήσει, η διαδικασία αυτή βοηθάει το παιδί να έχει ανά πάσα στιγμή επίγνωση των νοητικών του λειτουργιών στη λύση του προβλήματος. Αυτό είναι μια μεταγνωστική ιδιότητα και γνωρίζουμε πως η μετα-γνώση είναι ένα ώριμο αναπτυξιακό επίτευγμα του παιδιού που του επιτρέπει να ελέγχει τις ίδιες τις νοητικές του λειτουργίες (Παρασκευόπουλος, 1985). Η χρήση του Η/Υ στον τομέα αυτόν είναι και επιθυμητή και ωφέλιμη.
 
Η τρίτη, αλλά όχι λιγότερο σημαντική χρήση του Η/Υ, είναι η μέσω αυτού διδασκαλία μαθημάτων στο σχολείο, όπου τα παιδιά αποκτούν νέες γνώσεις ή και ασκούν τις ήδη αποκτημένες. Είναι ο τομέας με τις περισσότερες ίσως δυνατότητες, τουλάχιστον από άποψη απτών, άμεσων αποτελεσμάτων στη μάθηση. Συγχρόνως, όμως, είναι ο τομέας με τα περισσότερα προβλήματα, τουλάχιστον με την έννοια ότι πολλά που μπορούν να γίνουν δεν έχουν γίνει.
 
Ο κεντρικός όρος που θα μπορούσε να συνοψίσει τα προβλήματα αυτά και τις ελλείψεις στη χρήση του Η/Υ ως διδακτικού μέσου είναι ο όρος ατομικές διαφορές, διαφορές δηλαδή μεταξύ των παιδιών σε μια σειρά χαρακτηριστικών, όπως θα δούμε αμέσως. Τα παιδιά μιας σχολικής τάξης έχουν ασφαλώς πολλά κοινά χαρακτηριστικά, αλλά έχουν και αξιοσημείωτες διαφορές. Το θέμα των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του παιδιού μπορεί να θεωρηθεί ως το κρισιμότερο στοιχείο που θα καθορίσει σε μεγάλο βαθμό την αποτελεσματικότητα στη χρήση της πληροφορικής στην εκπαίδευση. Ο δάσκαλος μπορεί να επιφέρει όλες εκείνες τις τροποποιήσεις στη διδακτική του μέθοδο, π.χ. όταν διαπιστώσει ότι κάτι δεν έχει γίνει κατανοητό από τους μαθητές του, ή ότι δεν προχωρούν όλοι οι μαθητές του με τον ίδιο ρυθμό. Αφού ο Η/Υ δεν μπορεί να κάνει κάτι τέτοιο, θα πρέπει να προγραμματισθεί κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να ανταποκρίνεται, όσο γίνεται, στις ανάγκες, τις δυνατότητητες και αδυναμίες κάθε μαθητή. Έτσι, ενδεικτικά, ένα πρόγραμμα μπορεί να είναι αρκετά ευέλικτο και να προσφέρει την ευκαιρία στο μαθητή να προχωρεί με το δικό του ρυθμό και να κάνει τις δικές του τροποποιήσεις στη ροή του προγράμματος. Παρακάτω παρουσιάζονται μερικοί από τους παράγοντες που δημιουργούν τις ατομικές διαφορές ανάμεσα στα παιδιά.
 
Είναι αλήθεια ότι στο θέμα της ηλικίας, μια σχολική τάξη δεν έχει σημαντικές διαφορές. Υπάρχουν, εξάλλου, προγράμματα που απευθύνονται σε διαφορετικές ηλικίες και χρησιμοποιούν υλικό και διαδικασίες περισσότερο ελκυστικές στη μία παρά στην άλλη ηλικία. Καλό, ωστόσο, είναι να υπενθυμίσουμε εδώ ότι με την αύξηση της ηλικίας παρατηρούνται αλλαγές σε μορφές γνωστικής συμπεριφοράς του παιδιού, όπως είναι οι εμπρόθετες σκόπιμες αντιληπτικές διαδικασίες, η εστίαση της προσοχής και η χωρητικότητα της μνήμης.
 
Εκεί όπου οι διαφορές είναι εντονότερες είναι στη νοητικη ηλικία των παιδιών. Με τον όρο "νοητική ηλικία" εννοούμε το επίπεδο των νοητικών ικανοτήτων ενός ατόμου, άσχετα από τη χρονολογική του ηλικία (Παρασκευόπουλος, 1992). Η χρονολογική ηλικία μπορεί να συμπίπτει ή όχι με τη νοητική ηλικία (μπορεί να είναι υψηλότερη ή χαμηλότερη). Ένα παράδειγμα: Ένας μαθητής 14 ετών αναμένεται να λειτουργεί νοητικά στο επίπεδο των τυπικών λογικών πράξεων, δηλαδή να είναι σε θέση να χειρίζεται, όχι μόνον συγκεκριμένα δεδομένα της εμπειρίας του, αλλά και αφηρημένα, αφαιρέσεις δηλαδή της πραγματικότητας. Γνωρίζουμε, ωστόσο, ότι δεν κατακτούν αυτό το ανώτατο επίπεδο σκέψης όλοι οι έφηβοι. Στην πραγματικότητα, μόνον ένας (1) στους τρεις (3) ενηλίκους τελικά κατέχει πλήρως την ικανότητα για τυπική αφαιρετική σκέψη (Dulit, 1975).
 
Ένας άλλος παράγων ατομικών διαφορών είναι το φύλο. Όσον αφορά τη χρήση του Η/Υ, έχουμε δεδομένα σύμφωνα με τα οποία στην προσχολική ηλικία αγόρια και κορίτσια δείχνουν το ίδιο ενδιαφέρον για ενασχόληση με τον Η/Υ (Campbell and Schwartz, 1986). Ωστόσο, η προθυμία των κοριτσιών για "δουλειά" με τον computer στη συνέχεια μειώνεται. Ειδικά στα διάφορα ηλεκτρονικά παιχνίδια (με θέματα πολέμου και βίας) ο Η/Υ προσελκύει ελάχιστα τα κορίτσια, και αυτό ίσως τα οδηγεί σε μια γενικότερη αρνητική στάση προς τον Η/Υ. Από το άλλο μέρος, υπάρχει και η υπόθεση ότι η αρνητική αυτή στάση των κοριτσιών σχετίζεται με το ότι έχουν, σε σύγκριση με τα αγόρια, σχετικά μικρότερες επιδόσεις στα μαθηματικά και σε έννοιες κατανόησης του χώρου. Πάντως θα πρέπει να ενθαρρυνθεί η ενασχόληση των κοριτσιών με τον Η/Υ και για το λόγο ότι, όταν το κάνουν, είναι το ίδιο αποτελεσματικά με τα αγόρια (Lockheed, 1985).
 
Ο ψυχοκοινωνικός τομέας στην ανάπτυξη του παιδιού πρέπει να παίζει επίσης κάποιο ρόλο στη χρήση του Η/Υ για μαθησιακούς ή ψυχαγωγικούς σκοπούς. Τα ερωτήματα εδώ είναι δύο: (α) Μήπως οι δραστηστηριότηες του Η/Υ είναι τόσο συναρπαστικές που απορροφούν το παιδί και το αποσπούν από άλλες κοινωνικές δραστηριότητες; και (β) Μπορούν τα παιδιά να ακολουθούν ένα πρόγραμμα διδακτικό με τον Η/Υ λειτουργώντας ως ομάδα; Σχετικά με το πρώτο ερώτημα: Τα χαρακτηριστικά του Η/Υ είναι συναρπαστικά αλλά όχι τόσο, ώστε να αποτρέπει το παιδί από το να παίζει π.χ. με άλλα παιδιά (Campbell and Schwartz, 1986). Η απάντηση στο δεύτερο ερώτημα είναι μεν θετική, αλλά το θέμα χρειάζεται περαιτέρω διερεύνηση. Φαίνεται πως τα παιδιά μπορούν να απασχολούνται με τον computer σε ομάδες, αλλά δεν είναι ακριβώς γνωστή ούτε η αποτελεσματικότητα της ομαδικής αυτής δουλειάς ούτε ο ρόλος του παιδιού στην ομάδα.
 
Χαρακτηριστικά προσωπικότητας, όπως η εσωστρέφεια-εξωστρέφεια και ο ενδοπροσωπικός-εξωπροσχολικός έλεγχος του παιδιού είναι πολύ πιθανό ότι επηρεάζουν τη στάση προς τον Η/Υ και τη συχνότητα της ενασχόλησης του παιδιού με αυτό το μέσον. Επειδή η συστηματική και επιτυχής χρήση του Η/Υ, όπου το παιδί μαθαίνει να δίνει εντολές και να κάνει τον Η/Υ να "δουλεύει" για το ίδιο, δίνει στο παιδί την αίσθηση ότι "ελέγχει" το περιβάλλον του, υποπτεύομαι ότι μια τέτοια κατάσταση θα πρέπει να είναι πολύ ευεργετική για ένα παιδί με έντονο εξωπροσωπικό έλεγχο.
 
Ένας συναφής παράγων διαφοροποίησης των παιδιών είναι το γνωστικό τους στιλ, ο τρόπος δηλαδή με τον οποίο αντιδρούν στα περιβαλλοντικά ερεθίσματα. Υπάρχουν παιδιά που δεν μπορούν να εστιάσουν εύκολα την προσοχή τους στα σχετικά χαρακτηριστικά ενός ερεθίσματος (οι διάχυτοι τύποι). Άλλα παιδιά αντιδρούν αμέσως και χωρίς αναστολές σε ένα ερέθισμα-ερώτηση (παρορμητικοί τύποι), ενώ κάποια άλλα αντιδρούν αργότερα και μετά από αρκετή σκέψη (διασκεπτικοί τύποι). Αυτός ο ιδιαίτερος τρόπος αντίδρασης των παιδιών θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη τόσο στην κατασκευή όσο και στην εφαρμογή διδακτικών προγραμμάτων με Η/Υ, ιδιαίτερα όταν τα ερεθίσματα είναι σύνθετα και όταν υπολογίζεται στη ροή του προγράμματος ο χρόνος αντίδρασης του μαθητή.
 
Αν θέλουμε να ενεργοποιήσουμε ένα παιδί στη χρήση του Η/Υ για μαθησιακούς σκοπούς, θα πρέπει να του δώσουμε κίνητρα. Και θα είμαστε σε θέση να του προσφέρουμε τα καλύτερα κίνητρα όταν: (α) Μελετήσουμε τη νοητική παράσταση (representation) που έχει το παιδί για τους Η/Υ και τη νέα τεχνολογία γενικότερα, τη στάση του απέναντί της, τι περιμένει από αυτήν και αν τη θεωρεί π.χ. ένα εργαλείο, ένα συμπλήρωμα, μια πολυτέλεια, έναν σύντροφο παντοδύναμο, κ.ο.κ. Δεν έχω δει πολλή έρευνα στον τομέα αυτό που τον θεωρώ πολύ σημαντικό. (β) Το δεύτερο πράγμα που απαιτείται για την αύξηση των κινήτρων στο παιδί είναι να έχουμε προγράμματα που θα:
 
- Είναι ελκυστικά (π.χ. ως προς το θέμα).
- Έχουν σαφήνεια.
- Είναι, ως προς τα θέματά τους και την τεχνική τους, συνδεδεμένα με την πραγματική ζωή.
- Ανταποκρίνονται στα παιδικά ενδιαφέροντα.
- Έχουν το στοιχείο του "νέου", του καινούργιου, του απροσδόκητου.
- Προάγουν τη δημιουργικότητα του παιδιού, επιτρέποντάς του να δοκιμάζει, να πειραματίζεται.
- Προσφέρουν ξεκάθαρες απαντήσεις στο μαθητή και του ανακοινώνουν την επιτυχία του.
- Περιλαμβάνουν όσο γίνεται μεγαλύτερο μέρος του ψυχισμού του παιδιού (αισθήσεις, κινήσεις).
 
Ένα άλλο θέμα που θέλω να θίξω είναι το μορφωτικό-οικονομικό-πολιτισμικό υπόβαθρο των παιδιών (της οικογένειας ουσιαστικά), όχι απλώς ως έναν παράγοντα διαφοροποίησης των παιδιών, αλλά κυρίως ως ένα χαρακτηριστικό που τους μειώνει ή τους αυξάνει τη δυνατότητα χρήσης και αξιοποίησης της νέας τεχνολογίας. Και εδώ τίθεται το αποφασιστικής σημασίας θέμα του ρόλου της οικογένειας και των γονέων. Αν υπάρχει ο computer στο σχολείο - και δεν ξέρω πόσο γρήγορα και σε πόσα και ποια σχολεία θα υπάρχει - θα πρέπει να υπάρχει και στο σπίτι για "κατ' οίκον" εργασία. Αν ναι, σε πόσα σπίτια υπάρχει αυτή η δυνατότητα; Αλλά και όταν υπάρχει η οικονομική δυνατότητα αγοράς, θα πρέπει, για την αξιοποίησή του, να λυθούν θέματα, όπως η άρνηση ή η προθυμία, η γνώση ή η άγνοια, η δυνατότητα ή η αδυναμία των γονέων να διευκολύνουν το παιδί. Ερωτήματα τέτοια δεν έχουν σχεδόν ή καθόλου απαντηθεί ούτε διεθνώς.
 
Πέρα από τους γονείς, ένας ενήλικος που η παρουσία του και μόνο έχει καίρια σημασία στη χρήση της νέας τεχνολογίας στο σχολείο είναι ο δάσκαλος. Ο ρόλος του δασκάλου της τάξης είναι σύνθετος. Ασφαλώς εκείνος εποπτεύει τη μαθησιακή διαδικασία, αφού χρησιμοποιεί τον Η/Υ ως μέσο για να διδάξει κάτι στους μαθητές. Είναι εκείνος επίσης ο οποίος μπορεί να αξιολογήσει την αποτελεσματικότητα του εγχειρήματος με τον έλεγχο του επιπέδου των γνώσεων των μαθητών του. Αλλά εκεί όπου η συμβολή του δασκάλου είναι πραγματικά πολύτιμη είναι ότι έχει τη δυνατότητα να παρακολουθεί στενά την πορεία και πρόοδο του κάθε μαθητή, είτε δουλεύει μόνος του με τον Η/Υ είτε μέσα σε μια ομάδα, ώστε να επεμβαίνει εξισορροπητικά-διορθωτικά, όταν και όπου υπάρχει ανάγκη, για να καλυφθούν κενά, αδυναμίες ή παραλείψεις στη μαθησιακή διαδικασία.
 
Όσον αφορά στην κατασκευή των διδακτικών προγραμμάτων μέσω Η/Υ, η εμπειρία του διδάσκοντος είναι το ίδιο πολύτιμη. Αυτό θα παράσχει τις εγκυρότερες πληροφορίες για τα χαρακτηριστικά του σχολικού προγράμματος ανά μάθημα και για τον τρόπο με τον οποίο βλέπει τη ροή των μαθημάτων στην παραδοσιακή διδασκαλία, θα καθορίσει τις ερωτήσεις που συνήθως υποβάλλουν οι μαθητές και θα εντοπίσει τα σημεία εκείνα που συνήθως κατανοούνται δύσκολα από την τάξη. Όλες αυτές οι πληροφορίες θα καταστήσουν ένα πρόγραμμα Η/Υ πλήρες και αποτελεσματικό. Και για να συνοψίσω:
 
Ένα πρόγραμμα διδακτικό με Η/Υ, που έχει λάβει υπόψη του ότι το παιδί δεν είναι απλώς μια σκεπτόμενη μηχανή, αλλά ένα αναπτυσσόμενο άτομο που έχει συναισθήματα, κίνητρα, έναν δικό του τρόπο αντίδρασης, που ανήκει σε μια ομάδα με κάποιον ρόλο, που προέρχεται από μια οικογένεια με δικά της χαρακτηριστικά, ένα πρόγραμμα που επιφυλάσσει έναν ενεργό ρόλο στο δάσκαλο, αξιοποιεί την εμπειρία του και καθιστά τη διδασκαλία περισσότερο ευέλικτη και δημιουργική, είναι εκείνο που έχει τις περισσότερες πιθανότητες να πετύχει τους στόχους του.
 
(Η. Γ. Μπεζεβέγκης, Φιλοσοφία και πληροφορική στην εκπαίδευση)

2. Προσέγγιση του κειμένου μέσα στην τάξη.

Η προσέγγιση του κειμένου μέσα στην τάξη μπορεί να γίνει με ομαδική διδασκαλία. Προτείνουμε να δοθούν σε μικρές ομάδες (τεσσάρων έως έξι ατόμων) τα παρακάτω θέματα για επεξεργασία:

Στο συγκεκριμένο κείμενο παρατηρούμε κάποια από τα χαρακτηριστικά του επιστημονικού λόγου, όπως την προσεκτική τεκμηρίωση μιας άποψης με έγκυρα επιστημονικά δεδομένα, την κριτική στάση απέναντι στη σχετική βιβλιογραφία, την επιδίωξη της αντικειμενικότητας. Να επιβεβαιώσετε τις παρατηρήσεις αυτές με παραπομπές σε συγκεκριμένα σημεία του κειμένου

Η σαφήνεια και η ακρίβεια στη διατύπωση είναι ζητούμενα στον επιστημονικό λόγο. Ο συγγραφέας σε αρκετά σημεία του κειμένου διασαφηνίζει έναν όρο που χρησιμοποιεί ή επεξηγεί μια σκέψη του. Χρησιμοποιεί, επίσης, πολύ προσεκτικά λέξεις ή εκφράσεις με τις οποίες δηλώνει με ακρίβεια "τη στάση" του απέναντι στο θέμα που θίγει (π.χ. "ασφαλώς", "να αντιμετωπιστούν περισσότερο ως διερευνητικά"κτλ). Να επισημάνετε κάποια παραδείγματα για τις παραπάνω περιπτώσεις. Προσέξτε ιδιαίτερα με ποιες λέξεις/ φράσεις διατυπώνει τις επιφυλάξεις του.

Η αυστηρή λογική οργάνωση χαρακτηρίζει γενικά ένα επιστημονικό κείμενο. Να παρατηρήσετε και να σχολιάσετε την οργάνωση του συγκεκριμένου άρθρου. Είναι ευδιάκριτα τα βασικά μέρη του κειμένου (πρόλογος, κύριο μέρος, επίλογος); Μπορείτε σχετικά εύκολα να χωρίσετε το κείμενο σε νοηματικές ενότητες;

Προσπαθήστε, τώρα, να αποδώσετε με ένα διάγραμμα τη συλλογιστική πορεία που ακολουθεί ο συγγραφέας στο κείμενό του.

Σε ένα επιστημονικό κείμενο συναντούμε συχνά ένα ειδικό λεξιλόγιο.

Να συγκεντρώσετε τους ειδικούς όρους που χρησιμοποιούνται στο άρθρο αυτό. Ποιοι από τους όρους αυτούς νομίζετε ότι μπορούν να αξιοποιηθούν και στην καθημερινή χρήση;

Εργασία για το σπίτι

Μπορούμε να δώσουμε για το σπίτι μια συνθετική εργασία με θέμα που σχετίζεται με τους Η/Υ. Οι μαθητές καλούνται να συλλέξουν το σχετικό υλικό και να συνθέσουν μια γραπτή εργασία την οποία θα παρουσιάσουν στην τάξη σε προσχεδιασμένο προφορικό λόγο. Με τον τρόπο αυτό μαθαίνουν πώς να αντλούν υλικό από διάφορες πηγές, να το αφομοιώνουν και να το ανασυνθέτουν, για να το παρουσιάσουν προφορικά ή γραπτά. Ο καθηγητής μπορεί να παραπέμψει τους μαθητές στη σχετική βιβλιογραφία ή να τους δώσει κάποιο υποστηρικτικό υλικό. Παρακάτω προτείνονται ενδεικτικά τρία θέματα για συνθετική εργασία και δίνεται το σχετικό υποστηρικτικό υλικό.

α) Θέμα : Οι δυνατότητες που προσφέρει η χρήση του Η/Υ για τη διδασκαλία των σχολικών μαθημάτων.

Υποστηρικτικό υλικό:

Αρχαίοι φιλόσοφοι σε CD-ROM για μαθητές και φοιτητές

Ο νεαρός μαθητής βυθίζεται στην υπνωτική επίδραση της οθόνης του ηλεκτρονικού υπολογιστή του. Δεν "ζει" την περιπέτεια κάποιου ηλεκτρονικού παιχνιδιού, αλλά βιώνει την πρώτη του περιπλάνηση στα μυστικά της δικής του Λογικής. Το Cd-Rom, στο μηχάνημά του, αναφέρεται σε αξίες πανανθρώπινες και αιώνιες, όπως η αρετή. Τιτλοφορείται "Λογοανάλυση", αποτελεί τον εναγκαλισμό της Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς σε μια πρωτοποριακή μέθοδο προσέγγισης της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας και φέρει τη σφραγίδα μιας δυναμικής, διεθνούς, επιστημονικής ομάδας που εργάζεται υπό την εποπτεία -τι έκπληξη- ενός Έλληνα, διακεκριμένου φιλοσόφου, του Θεόδωρου Σκαλτσά.(…)
 
"Αντικείμενο" της Λογανάλυσης, που βασίζεται στη μέθοδο Αρχέλογος, είναι ο Πρωταγόρας του Πλάτωνα που ήδη διδάσκεται στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Με το Cd-Rom αυτής της πρωτοποριακής μεθόδου, "ακυρώνεται" ο πληκτικός και παραδοσιακός τρόπος διδασκαλίας, όπου αρχικά διαβάζεται το κείμενο και στη συνέχεια αναλύεται. Ο μαθητής εισάγεται απ' ευθείας στο "δένδρο των επιχειρημάτων" που κρύβονται στο διάλογο, το οποίο είναι χωρισμένο σε δύο γενικές κατηγορίες επιχειρημάτων. Στη μια καταχωρίζονται οι απόψεις του Σωκράτη και στην άλλη αυτές του Πρωτογόρα.
 
Ο χρήστης καλείται να απαντήσει στα ερωτήματα που τίθενται από το κείμενο και να συμφωνήσει κάθε φορά είτε με τον Σωκράτη, είτε με τον Πρωταγόρα. […]
 
Αφού η "Λογανάλυση" παροτρύνει το μαθητή-χρήστη να σκεφτεί ουσιαστικά, δημιουργώντας του ερεθίσματα, στη συνέχεια του παρουσιάζει τις κυριότερες εναλλακτικές ερμηνείες των τελευταίων 2.500 χρόνων. Ο χρήστης έρχεται σε επαφή με την προβληματική των σημαντικότερων φιλοσόφων-αναλυτών που πέρασαν από την Ιστορίហ"συνομιλεί" μαζί τους.(…)
 
Η "Λογανάλυση" όμως αποτελεί και ένα ζωντανό πολιτισμικό αρχείο. Επειδή οι ιδέες διατυπώνονται σε συγκεκριμένο χωροχρόνο, ο μαθητής ή ο ενδιαφερόμενος ερασιτέχνης ξεναγείται μέσα από το Cd-Rom στον περιβάλλοντα χώρο, την Τέχνη, τη Θρησκεία γνωρίζει τα σημαντικά πρόσωπα και τα παγκόσμια φιλοσοφικά ρεύματα της εποχής. Για παράδειγμα, στην αναπαράσταση ενός σπιτιού της Αρχαίας Αθήνας, θα του ζητηθεί να ψάξει μόνος του τους χώρους-το πρόθυρο, τον γυναικωνίτη και τον ανδρωνίτη. Μαθαίνει με ποιο τρόπο ζούσε ο Σωκράτης, βλέπει τις προτομές των σημαντικότερων προσωπικοτήτων της εποχής, διαβάζει ένα σύντομο βιογραφικό τους. […]
 
Η "Λογανάλυση" ολοκληρώνεται και με ένα άλλο ειδικό πεδίο, τις ασκήσεις που χωρίζονται σε τέσσερις κατηγορίες: Τις φιλοσοφικές, που αφορούν στην επιχειρηματολογική ανάλυσηž αυτές που αφορούν στην Ιστορία της Φιλοσοφίας - και τις απόψεις που πρεσβεύουν οι διάφορες φιλοσοφικές σχολές - στις πραγματολογικές ή πολιτισμικές και τις λογικές, στις οποίες εξετάζεται η ισχύς των επιχειρημάτων.
 
Έτσι, με τη "Λογανάλυση", δεκάδες κουραστικές και ίσως αποθαρρυντικές ώρες ψαξίματος σε βαρείς τόμους και πάμπολλα διαφορετικά βιβλία, αναπληρώνονται από ένα ευχάριστο παιχνίδι.
 
(Μ. Δεληθανάση, από τον τύπο)

Συνεργατική μάθηση και ηλεκτρονικά εργαλεία

Πού βρίσκεται λοιπόν -για την καθιέρωση της συνεργατικής μάθησης- η συμβολή μιας μηχανής που αποσπά την προσοχή του χρήστη, σαν να επρόκειτο για άνθρωπο; Δεν ελλοχεύει, αντίθετα, εξαιτίας της χρήσης του υπολογιστή, ο κίνδυνος της ψυχοκοινωνικής απομόνωσης των παιδιών;
 
Μια πρώτη απάντηση σ' αυτό το ερώτημα θα μπορούσε να είναι πως η πραγματικότητα δεν είναι τόσο απλή, αλλά μάλλον σύνθετη και αντιφατική. Κατά τα φαινόμενα, πολλές επιθυμητές αλλαγές είναι δυνατόν να προέρχονται από εκεί που δεν θα το περίμενε κανείς. Ο σύγχρονος τρόπος ζωής (για τη διαμόρφωση του οποίου και η νέα τεχνολογία έχει έμμεσα το δικό της μερίδιο ευθύνης) μπορεί να έχει απομονώσει κοινωνικά τους ανθρώπους στις "ανεπτυγμένες" κοινωνίες, όμως τα επιτεύγματα της πληροφορικής τείνουν συγχρόνως και να ανοίγουν τις κοινωνίες, να τις "δικτυώνουν" και να τις διασυνδέουν κατά τρόπο εκπληκτικό, μειώνοντας τον παραδοσιακό "εθνοκεντρισμό" των κλειστών κοινωνικών ομάδων. Ούτως ή άλλως, το αυθόρμητο ομαδικό παιχνίδι των παιδιών, για παράδειγμα, έχει προ πολλού εξαφανιστεί στην πόλη μαζί με την κατάργηση της γειτονιάς, την εμφάνιση της τηλεόρασης και των "επιτραπέζιων" παιχνιδιών, πριν από την επικράτηση του υπολογιστή. Τώρα οι μαθητές ανταλλάσσουν ή παίζουν μαζί παιχνίδια (πολλά από τα οποία τους εφοδιάζουν με δεξιότητες επιβίωσης διαφορετικές από ό,τι σε άλλες εποχές), ενώ μέσα στο σχολείο εργάζονται ομαδικά, τουλάχιστον ανά δύο. Η προοπτική διασύνδεσης τους με τοπικά ή διεθνή δίκτυα και με ηλεκτρονικά ταχυδρομεία, καθώς και της συμμετοχής τους σε εκ αποστάσεως συζητήσεις, συσκέψεις και διάφορες άλλες συνεργασίες μέσω του υπολογιστή, υπόσχεται ορισμένα πρόσθετα πλεονεκτήματα, όπως είναι η άρση του εμποδίου των αποστάσεων και των περιορισμών που τίθενται συνήθως στο χρόνο μέσα στον οποίο πρέπει να εργαστούν όλοι, όσοι έχουν συγκεντρωθεί στον ίδιο χώρο για ένα κοινό έργο.[…]
 
Τελευταία όμως έχουν γίνει πολλές μελέτες και ερευνητικές πειραματικές εφαρμογές, που δείχνουν ότι υπάρχουν για όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης εξαιρετικές δυνατότητες προώθησης της συνεργατικής, αλλά και γενικότερα της ολοκληρωμένης προσέγγισης της μάθησης μέσω της χρήσης προγραμμάτων υπολογιστών, τα οποία βέβαια έχουν σχεδιαστεί για το σκοπό αυτό. […]
 
(Α.Ράπτης-Α.Ράπτη, Πληροφορική και Εκπαίδευση)

Μαθησιακές δυσκολίες και υπολογιστές

Όπως έχει ήδη αναφερθεί και πιο πάνω, η χρήση της νέας τεχνολογίας έχει αποδειχθεί ότι παρέχει εξαιρετικές ευκαιρίες και μέσα για την ανάπτυξη των ατόμων με ειδικές ανάγκες. Τα οφέλη αυτά έχουν και επισήμως αναγνωριστεί από πολλές χώρες και έχουν γίνει οι εξής διαπιστώσεις: "Είναι πολύ σημαντικό να ενδυναμωθεί η δυνατότητα των μαθητών να παίρνουν στα χέρια τους την ίδια τους τη μάθηση και να εργάζονται με τους δικούς τους ρυθμούς. Οι μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες, ιδιαίτερα, διευκολύνονται με τη συχνή, υπομονετική και ευχάριστη επανάληψη, (που σχεδιάζεται με σταδιακή αύξηση της δυσκολίας του έργου), με την πολυ-αισθητηριακή προσέγγιση στο γνωστικό υλικό, με την παροχή προτύπων επιθυμητής συμπεριφοράς. Μαθητές που έχουν φυσικές αδυναμίες συντονισμού, όρασης, ακοής κτλ., είναι δυνατόν, με ειδικά προσαρμοσμένο στις ανάγκες τους τεχνολογικό υλικό, να αποκτήσουν σταδιακά πρόσβαση στο κοινό αναλυτικό πρόγραμμα, γεγονός που μειώνει το χάσμα της ισότητας ευκαιριών".
 
Πολλές δημοσιεύσεις έχουν γίνει σχετικά με τα θετικά αποτελέσματα που είχαν προγράμματα διδασκαλίας παιδιών με "προβληματική συμπεριφορά" (όπως συνηθίζεται να αποκαλείται μία κατηγορία παιδιών, που απεχθάνονται τη σχολική εργασία, που δεν επιδεικνύουν την ενδεδειγμένη από τη σχολική παράδοση "καλή συμπεριφορά" και που συνήθως δεν έχουν καλές επιδόσεις), καθώς και τα παιδιά που χαρακτηρίζονται ως υπερκινητικά. Ο Haig (Hawkridge and Vincent, 1992:51-5), παραδείγματος χάριν, περιγράφει πως σε συνεργασία με την καθηγήτριά τους, ανέλαβε να εφαρμόσει ένα πρόγραμμα ενισχυτικής διδασκαλίας δέκα παιδιών με προβληματική συμπεριφορά, που είχαν εγκαταλείψει τις σπουδές τους σε ένα σχολείο του Wakefield της Αγγλίας. Με τη χρήση της Logo, σε συνδυασμό και με άλλες δραστηριότητες, τα παιδιά αυτά κάλυψαν ορισμένα κενά που είχαν σε μαθηματικές γνώσεις, πραγματοποίησαν ένα project στο ηλεκτρονικό σύστημα φωτεινών σηματοδοτών της περιοχής και κατασκεύασαν παρόμοιο σύστημα με ηλεκτρονικούς μετρητές και βομβητές, το οποίο το συνέδεσαν με τον υπολογιστή τους στο σχολείο. Η πληροφορική γι' αυτούς τους μαθητές ήταν μια ασχολία με κύρος, η Logo παιχνίδι και οι ηλεκτρονικές τους κατασκευές πραγματικά κατορθώματα.
 
(Α.Ράπτης-Α.Ράπτη, Πληροφορική και Εκπαίδευση)

Διαθεματικές δραστηριότητες: παιδαγωγικά παιχνίδια και προσομοιώσεις

Μια από τις πολλές εφαρμογές εκπαιδευτικού λογισμικού, που είναι κατάλληλο για χρήση στο σχολείο ή και στο σπίτι, είναι και τα λεγόμενα ηλεκτρονικά παιχνίδια. Παρόλο που ο όρος μας παραπέμπει σε ψυχαγωγικές δραστηριότητες, στην πραγματικότητα περιλαμβάνει ένα - περισσότερο ή λιγότερο - ευρύ σύνολο δραστηριοτήτων, που παρέχουν υλικό για την άσκηση - επομένως και την ανάπτυξη - ορισμένων δεξιοτήτων που διαθέτουν τα παιδιά σε χαμηλό ή λανθάνον επίπεδο.
 
Οι γνώσεις και οι δεξιότητες αυτές όχι μόνον αποκτώνται σε ένα περιβάλλον ομαδικής συνεργασίας, αφού παίζονται με τουλάχιστον δύο παίχτες και ορισμένους θεατές, αλλά και είναι δυνατόν να αγγίζουν το περιεχόμενο πολλών γνωστικών αντικειμένων, προωθώντας έτσι την ολοκληρωμένη, διαθεματική μάθηση. Οι προσομοιώσεις έχουν πολλά κοινά με τα παιχνίδια, μόνο που συνήθως τα τελευταία είναι σκηνοθετημένα με κάποια παραμυθητικά και παιγνιώδη στοιχεία, που δίνουν κίνητρα για την επιδίωξη γνώσεων και την επίλυση προβλημάτων. Οι προσομοιώσεις αντίθετα διατηρούν πιο ξεκάθαρο το επιστημονικό πνεύμα του πειραματισμού.[…]
 
Ένα παράδειγμα είναι το πρόγραμμα προσομοίωσης "The Oregon Trail" (OTA, 1988), το οποίο βάζει τους μαθητές στο ρόλο των πρωτοπόρων του παρελθόντος και μέσα από περιπέτειες τους εμπλέκει σε δραστηριότητες και προβλήματα που έχουν σχέση με διαφορετικά γνωστικά αντικείμενα, εκτός από την ιστορία, όπως τα γλωσσικά (γράφοντας και εκδίδοντας εφημερίδα με σχετική, αλλά ποικίλη ύλη), τα μαθηματικά (κάνοντας αγορές για το ταξίδι και συναλλαγές που απαιτούν υπολογισμούς), τα καλλιτεχνικά, (ζωγραφίζοντας χάρτες και εικονογράφηση για την εφημερίδα), βιοφυσική και τη γεωγραφία (μελετώντας το κλίμα, την άγρια φύση, τα ζώα και τη διατροφή κατά τη διάρκεια του ταξιδιού), τη μουσική (τραγουδώντας τραγούδια της εποχής) κ.α.
 
(Α. Ράπτης-Α. Ράπτη, Πληροφορική και εκπαίδευση)

β) Θέμα: Τα προβλήματα που δημιουργούνται από τη χρήση του Internet σε ποικίλους τομείς της κοινωνικής ζωής.

Υποστηρικτικό υλικό:

Ανισότητες στην πληροφόρηση

Όσον αφορά το εσωτερικό των αναπτυγμένων κρατών, μελέτες δείχνουν την αδυναμία που θα έχουν φτωχότερα ή γεωγραφικώς απομακρυσμένα κοινωνικά στρώματα να κάνουν χρήση των "νέων μέσων". Η δε "πληροφοριακή ανισότητα" προβλέπεται να οξύνει στο έπακρο τις σχέσεις Βορρά-Νότου. Να αναφερθεί χαρακτηριστικά ότι στα δεκάδες εκατομμύρια χρήστες ηλεκτρονικού ταχυδρομείου που υπάρχουν παγκοσμίως, περιλαμβάνονται μόνο μερικές εκατοντάδες χιλιάδες απ' όλη τη Λατινική Αμερική και λίγες χιλιάδες από τη Μαύρη Ήπειρο.
 
(Π.Παπαδόπουλος , Η δημοκρατία ταιριάζει στο Internet, από το αφιέρωμα της Καθημερινής στο Internet)

Κινδυνεύει η πνευματική ιδιοκτησία

[…] Ακόμα πιο πρόσφατες εξελίξεις, στο χώρο της ηλεκτρονικής, δημιούργησαν νέους και μεγαλύτερους κινδύνους. Οι καινούργιες δυνατότητες αποταμίευσης και μεταβίβασης στοιχείων (με την ψηφιακή τεχνολογία, τα ημιαγωγά προϊόντα και τις οπτικές ίνες), που χαρακτηριστικά αξιοποιούνται σε "διαδίκτυα" (όπως το INTERNET) επιτρέπουν τη διάδοση και την αναπαραγωγή των έργων με κόστος περίπου μηδέν, σε χρόνο μηδέν και με περίπου αδυναμία εντοπισμού κάποιου υπευθύνου για τις προσβολές της πνευματικής ιδιοκτησίας που εύκολα διαπράττονται με τις νέες τεχνικές. Τι απομένει πια από την πνευματική ιδιοκτησία και τις εξασφαλίσεις που παρείχε στον πνευματικό δημιουργό;
 
Η παγκόσμια κοινότητα δεν έχει μείνει αδιάφορη μπροστά στο πρόβλημα. Ύστερα από προπαρασκευαστικές εργασίες ετών, συνήλθε το Δεκέμβριο του 1996 στη Γενεύη μια Διπλωματική Διάσκεψη που υιοθέτησε Διεθνή Σύμβαση με διατάξεις προστατευτικές για την πνευματική ιδιοκτησία απέναντι στις τελευταίες τεχνικές εξελίξεις. Έτσι, για παράδειγμα, κηρύσσεται παράνομη η τοποθέτηση σε χώρο τoυ INTERNET έργου προστατευόμενου από την πνευματική ιδιοκτησία χωρίς την άδεια (επομένως και την αμοιβή) του πνευματικού δημιουργού. Οι καινούργιες διατάξεις δεν λύνουν, βεβαίως, όλα τα προβλήματα, αλλά πάντως δείχνουν ότι τα προβλήματα συνειδητοποιούνται και γίνονται βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση.
 
(Γ.Κουμάντος, από τον ημερήσιο τύπο)

Η επίσκεψη των παιδιών στο INTERNET

[…] Ωστόσο, η άναρχη επίσκεψη των παιδιών σ' αυτό θα πρέπει να αποφεύγεται. Οι ατελείς μηχανές εύρεσης τους φέρνουν επιπλέον πληροφορίες και μάλιστα ασύνδετες, δεν καταλαβαίνουν γιατί εμφανίστηκαν. Η δε άσκοπη περιπλάνηση των παιδιών, ειδικά κατά τη φάση της διαμόρφωσης της προσωπικότητάς τους, ενδέχεται να αμβλύνει την εσωτερική τους συνοχή. "Η πληροφόρηση που προέρχεται από το Διαδίκτυο είναι ουδέτερη και μονοδιάστατη", παρατηρεί η Ελένη Λιβανίου-Καλλή, ειδική εκπαιδευτικός ψυχολόγος και πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Δυσλεξίας. "Λείπει η επαφή με τον άνθρωπο, λείπει ο τρόπος με τον οποίο θα διατυπώσει την απάντηση ή την άποψή του, που θα σε κάνει να είσαι υπέρ ή κατά…".
 
Στο σημείο αυτό καλείται ο δάσκαλος να αναλάβει την εκπαιδευτική πλοήγηση, "να τοποθετήσει δύο παιδιά κι όχι ένα μόνο του μπροστά στον υπολογιστή, να τα παρακινήσει να ανακαλύψουν από κοινού πληροφορίες και να ακολουθήσει συζήτηση μαζί του", προσθέτει ο κ. Ράπτης. Ειδάλλως, η πληροφόρηση που θα εξεύρουν, θα μείνει αποσπασματική και κατακερματισμένη". […] Και συμπληρώνει ο Αλέξης Χατζόπουλος, υπεύθυνος εκπαιδευτικού προγράμματος του κέντρου "Technokids": "Προσπαθούμε να πείσουμε τους γονείς ότι ο υπολογιστής δεν μοιάζει με το βίντεοž αν απομονωθεί μπροστά του το παιδί, πιθανόν να ψάξει και σε ακατάλληλες σελίδες του Διαδικτύου. Πρόκειται για ένα εργαλείο ψυχαγωγίας, γνώσης, επικοινωνίας, που αφορά όλη την οικογένεια".
 
(Κ.Καπερναράκου, Το παιδί στο διαδίκτυο, από το αφιέρωμα της Καθημερινής στο Internet)

Στο Internet φυτρώνουν και "άνθη του κακού" …

[…] Έτσι, εκτός από παράδεισος επικοινωνίας, πληροφόρησης, γνώσης, ψυχαγωγίας και αγορών, ο Παγκόσμιος Ιστός (WWW) είναι επίσης ένας παράδεισος για πολιτική προπαγάνδρα ( με ιστοσελίδες "φιλοτεχνημένες" από ακροδεξιά και νεοναζιστικά στοιχεία ), για πορνογραφία ή ακόμα και για οργανωμένο έγκλημα (η διαβόητη "σοκαϊγια", κλάδος της ιαπωνικής μαφίας, έχει τη δική της ιστοσελίδα απ' όπου υπερασπίζεται τις δραστηριότητές της…).
 
Όλα αυτά είναι ελεύθερα στο Internet, σε "κοινή θέα" ενηλίκων και ανηλίκων, καθώς δεν υπάρχει κανείς περιορισμός, από πλευράς νομοθεσίας. Ή, πιο σωστά, δεν υπήρχε ως τώρα. Μπροστά στη γενική κατακραυγή και τα διαβήματα, κυρίως από την πλευρά των γονέων, πολλές χώρες αρχίζουν να υιοθετούν κάποια νομικά μέσα προστασίας, τουλάχιστον των ανηλίκων. Η διανομή πορνογραφικού υλικού, για παράδειγμα, μέσω του διαδικτύου διώκεται πλέον ποινικά σε πολλές χώρες, με πρώτες τις ΗΠΑ, ενώ προς την ίδια κατεύθυνση κινείται και η Γερμανία, εκδίδοντας λίστα απαγορευμένων ιστοσελίδων, στις οποίες έχει συμπεριλάβει -ως "άμεσα ενδιαφερόμενη"- και εκείνες με νεοναζιστικό περιεχόμενο.
 
(ανυπόγραφο σημείωμα από το αφιέρωμα της Καθημερινής στο Internet)

Eίναι αξιόπιστες οι πληροφορίες του Internet;

[…] Τα παραδοσιακά ΜΜΕ μπορούν, λίγο πολύ, να ελεγχθούν όσον αφορά την αξιοπιστία τους. Ωστόσο, στο Internet, όπως πολλές φορές έχει συμβεί, πολλοί μπορούν να παρέμβουν στα μηνύματα των πομπών και να "περάσουν" ψευδή και ανυπόσταστα μηνύματα. Αν τα παραδοσιακά Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας διευθέτησαν το ζήτημα στη δομή των οργανισμών τους, όπως π.χ., με τον έλεγχο που κάνουν οι διευθυντές και οι αρχισυντάκτες στα άρθρα των συντακτών, για να προσδιορίσουν ποια πληροφόρηση είναι ακριβής, στο Internet κάτι τέτοιο είναι δύσκολο να πραγματοποιηθεί. Στην πράξη, ή επί του παρόντος, το "φορτίο" του ελέγχου αξιοπιστίας επιβαρύνει το χρήστη, ο οποίος καλείται να αποφασίσει πόσο αξιόπιστη είναι κάθε πηγή ή μήνυμα που παραλαμβάνει. […]
 
(Σ..Παπαθανασόπουλος ,Νέα μορφή επικοινωνίας γεννάται, από το αφιέρωμα της Καθημερινής στο Internet)

Δυσοίωνα τα ευρήματα μιας έρευνας του Πανεπιστημίου Carnegie-Mellon σχετικά με τις επιπτώσεις του Δικτύου στον ψυχισμό και στις διαπροσωπικές σχέσεις των ανθρώπων.

Σύμφωνα με την έρευνα, η χρήση του Internet φαίνεται ότι προκαλεί χαλάρωση των διαπροσωπικών σχέσεων εντός και εκτός οικογένειας και αυξάνει τα συναισθήματα μοναξιάς, απομόνωσης και κατάθλιψης των επισκεπτών του Κυβερνοχώρου, τόσο πιο πολύ, μάλιστα, όσο περισσότερο χρόνο ξοδεύει κάποιος on line. Βλάπτει, λοιπόν, το Internet σοβαρά την υγεία ή μήπως είναι νωρίς για συμπεράσματα;
 
(από τον τύπο)

γ) Θέμα: "Το διαδίκτυο εισβάλλει στη ζωή μας, φέρνοντας πολλές αλλαγές".

Επιλέξτε μια πλευρά του θέματος η οποία σας ενδιαφέρει να την μελετήσετε και να την παρουσιάσετε, π.χ. διαδίκτυο και εμπόριο/οικονομία, διαδίκτυο και τέχνη, διαδίκτυο και ανθρώπινες σχέσεις, διαδίκτυο και ψυχαγωγία. Συγκεντρώστε πληροφορίες από διάφορες πηγές και οργανώστε το υλικό σας με τη μορφή προφορικής εισήγησης. Για την εργασία σας μπορείτε να αντλήσετε πληροφορίες και από τα παρακάτω δημοσιεύματα από τον τύπο.

Εικονική…βόλτα στα μουσεία

Ιδρύματα από όλον τον κόσμο φέρνουν την τέχνη πιο κοντά μέσα από τους διαδρόμους του Ιντερνετ
 
Η επικοινωνιακή πολιτική των μεγάλων πολιστικών οργανισμών του κόσμου έχει αναγκαστεί να υποστεί σημαντικές τροποποιήσεις τα τελευταία χρόνια, προκειμένου να συμβαδίσει με τους νέους δρόμους που έχει χαράξει η τεχνολογία. Αυτή η επιβεβλημένη πλέον από την εποχή προσπάθειά τους έχει κριθεί απόλυτα απαραίτητη ώστε να μπορέσουν να προσελκύσουν ένα όσο το δυνατόν μεγαλύτερο κοινό. Η προσαρμογή στη νέα εποχή με τη δημιουργία ιστοσελίδων στο Ιντερνετ απευθύνεται στους φιλότεχνους, αλλά και στον τεράστιο αριθμό των χρηστών του δικτύου, που ίσως ενδιαφερθούν, πέφτοντας τυχαία στη σελίδα κάποιου μεγάλου μουσείου του εξωτερικού. […]
 
Σε ό,τι αφορά τις κλασικές τέχνες, οι επιλογές είναι… απλώς άπειρες. Οι χρήστες του Διαδικτύου, που θέλουν να επισκεφθούν εικονικά ένα μεγάλο μουσείο του εξωτερικού και να περιηγηθούν στα εκθέματά του έστω και μέσω της οθόνης του υπολογιστή, μπορούν πολύ απλά να ψάξουν, με τα εργαλεία έρευνας, όπως το altavista ή το yahoo για παράδειγμα, στην περίπτωση που δεν γνωρίζουν την ακριβή διεύθυνση του μουσείου. Καθώς ο αριθμός των σχετικών ιστοσελίδων είναι τόσο μεγάλος και δεν είναι δυνατόν να καταγραφεί αναλυτικά, ενδεικτικά θα αναφέρουμε τις διευθύνσεις ορισμένων σπουδαίων μουσείων στην Αμερική και την Ευρώπη, τα οποία έχουν σχεδιάσει πολύ καλές σελίδες, που με τους ηλεκτρονικούς διαδρόμους τους μας δημιουργούν την ψευδαίσθηση ότι θα μπορούσαμε να βρισκόμαστε εκεί.
 
Στην Αμερική, εξαιρετικές σελίδες έχουν το Metropolitan Museum της Νέας Υόρκης (http://www.met-museum.org), το μουσείο Guggenheim (http://www.guggenheim.org), το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης ή όπως είναι πιο γνωστό ΜΟΜΑ (http://www.moma.org), το μουσείο Αμερικανικής Τέχνης Whitney (http://www.echonyc.com/-whitney), καθώς και το μουσείο Πολ Γκετί στο Λος Αντζελες (http://www.getty.edu/museum). Σχεδόν όλες οι σελίδες ακολουθούν την ίδια λογική σε ό,τι αφορά τον σχεδιασμό τους και τις κατευθύνσεις που δίνουν στον εικονικό επισκέπτη. Η αρχική σελίδα του μενού παραπέμπει προς τις μόνιμες συλλογές, τις εκθέσεις που πραγματοποιούνται κάθε περίοδο, τις συνδρομές (γιατί οποιοσδήποτε μπορεί να γίνει συνδρομητής ενός μουσείου μέσω Ιντερνετ, απολαμβάνοντας κάποια προνόμια, ακόμη κι αν δεν έχει πάει ποτέ στη ζωή του εκεί), αλλά και προς τα καταστήματα, τα οποία, για να μην ξεχνιόμαστε, αποτελούν σημαντική πηγή εσόδων […].
 
(Π.Παναγόπουλος από τον τύπο)

Πινακοθήκη μέσα από ένα κομπιούτερ …

Σε μια εποχή όπου η χρήση κομπιούτερ θεωρείται απαραίτητη για να μεταβιβασθεί η ιστορική μνήμη από γενιά σε γενιά δημιουργήθηκε η Ηλεκτρονική Πινακοθήκη, που έχει σκοπό να προεκτείνει στην ηλεκτρονική εποχή το ρόλο των μουσείων και των εικαστικών εκθέσεων. Πρόκειται για την πρώτη σοβαρή παραγωγή με την οποία η νεοελληνική ζωγραφική συμμετέχει στην εποχή των "ψηφιακών" μουσείων. Είναι ένα CD-ROM με περιεχόμενα που θα χρειάζονταν περισσότερους από τρεις μεγάλους τόμους για να χωρέσουν.
 
Τρεις χιλιάδες υπογραμμισμένες λέξεις "γεφυρώνουν" τα λήμματα μεταξύ τους και δίνουν τη δυνατότητα στον "επισκέπτη" να μεταφέρεται αστραπιαία από πίνακα σε πίνακα, από βιογραφικά σε έργα, σε ορισμούς λεξικού, σε φωτογραφίες και σε σχόλια. Τετρακόσιοι είκοσι ζωγράφοι αντιπροσωπεύουν τα σημαντικότερα ονόματα από το 1832 ως σήμερα και 500 έγχρωμοι πίνακες το έργο τους. Επίσης περιλαμβάνονται αυτούσια ντοκουμέντα για καλλιτέχνες, έργα κάθε δεκαετίας, τεχνοκριτικούς, αίθουσες τέχνης, εκθέσεις, πολιτιστικούς οργανισμούς και συλλογές.
 
Επικεφαλής της ομάδας ιστορικών τέχνης που εργάστηκαν γι' αυτό το σημαντικό έργο είναι ο τεχνοκριτικός - επικοινωνιολόγος κ. Χάρης Καμπουρίδης και ο ιστορικός τέχνης κ. Γιώργος Λεβούνης. "Ως γνωστόν, στην Ελλάδα δεν υπάρχουν τεκμηριωμένοι κατάλογοι έργων τέχνης", εξηγεί ο κ. Λεβούνης. "Όλο και περισσότερα πλαστά έργα κυκλοφορούν χωρίς δυνατότητα επιστημονικού ελέγχου. Οι ερευνητές, οι συλλέκτες και οι φιλότεχνοι έχουν άμεση ανάγκη υπεύθυνης τεκμηρίωσης. Με το Αρχείο επιχειρούμε μια σοβαρή λύση προς αυτήν την κατεύθυνση. Συγκεντρώνουμε κάθε ντοκουμέντο και άλλα αρχεία, κάθε ιστορική μαρτυρία που μπορεί να φανεί χρήσιμη για την ιστορία της τέχνης μας, τους συλλέκτες, τους ερευνητές, τους οίκους δημοπρασιών και κάθε άλλον ενδιαφερόμενο".
 
Όλες οι φωτογραφίες και όλο το αρχειακό υλικό της ηλεκτρονικής αυτής έκδοσης παραχωρήθηκαν από την Εταιρεία Εικαστικών Μελετών, ένα μη κερδοσκοπικό ίδρυμα που ιδρύθηκε το 1991 με στόχο να καλύψει την έλλειψη αρχειακής υποδομής για τη νεοελληνική τέχνη. "Όποια κοινωνία δεν φροντίζει σήμερα να μεταφερθεί η πολιτιστική κληρονομιά της σε μια σύγχρονη ψηφιακή μορφή" συμπληρώνει ο κ. Καμπουρίδης, "αφήνει τα μέλη της απληροφόρητα για την ταυτότητά της και κινδυνεύει να εξαφανισθεί από τη μνήμη των επερχόμενων. Με την Ηλεκτρονική Πινακοθήκη το ιστορικό υλικό της νεοελληνικής ζωγραφικής αναπλάθεται με τη συμμετοχή του χρήστη και η μάθηση γίνεται ένας ευχάριστος διάλογος των δεδομένων με το παρόν".
 
(από τον τύπο)

Ηλεκτρονικό Εμπόριο

Η δυνατότητα διεξαγωγής πραγματικών αγορών από το σπίτι ξεκίνησε με τη χρήση της τηλεόρασης και του τηλεφώνου (τηλε-μάρκετινγκ, tele-shopping), αλλά σήμερα η δυνατότητα αυτή έχει επεκταθεί και γίνεται μέσω Η/Υ και Internet. Το Internet με τη δικτυακή του υποδομή βοήθησε στην παγκοσμιοποίηση της αγοράς και την ανάπτυξη ηλεκτρονικών αγορών, ιδεατών ηλεκτρονικών καταστημάτων και εμπορικών κέντρων (Virtual Malls). Πολυκαταστήματα κάθε μορφής ξεφυτρώνουν καθημερινά μέσα από το Δίκτυο και παρέχουν τη δυνατότητα στον τελικό καταναλωτή να διεξάγει με ένα απλό και φιλικό τρόπο τις αγορές του, ενώ παράλληλα παρέχουν στις επιχειρήσεις ένα καινούργιο μέσο για τη βελτιστοποίηση του τρόπου λειτουργίας και την αύξηση της φήμης και της πελατείας τους.
 
Ήδη η διεξαγωγή του λιανεμπορίου μέσω Internet είναι μια πραγματικότητα:
 
- στην Ολλανδία για παράδειγμα το 33% των χρηστών του Internet το χρησιμοποιούν για να κάνουν τις αγορές τους on-line, ενώ στις ΗΠΑ το αντίστοιχο ποσοστό είναι 22%.
- επίσης, μέχρι το 2000 στις ΗΠΑ έχει υπολογισθεί ότι 50 εκατ. αγοραστές θα αγοράσουν απευθείας μέσω Internet, ξοδεύοντας 350$ το χρόνο ο καθένας.
 
(Γ. Ι. Δουκίδης, από το αφιέρωμα της Καθημερινής στο Ιντερνετ)

"Συμπαιγνία εξ αποστάσεως

Τι παιχνίδι είναι αυτό, έλεγαν οι παλαιότεροι, όταν δε παίζεται με άλλους; Όλα τότε ήταν ομαδικά, από τους βόλους ως το ποδόσφαιρο. Βεβαίως υπάρχουν πλέον και για μοναχικούς ανθρώπους παιχνιδοαπολαύσεις, αλλά αυτό φαίνεται αρκετά ασύμφορο για τα τμήματα εμπορικής εκμετάλλευσης των μεγάλων εταιρειών. Όταν μπορείς να μαζέψεις τρεις, δέκα, είκοσι πέντε ανθρώπους από διάφορα μέρη του κόσμου ώστε να παίζουν μανιωδώς σε ομάδες ή ένας εναντίον όλων επί ώρες ή και ημέρες και να πληρώνουν ανάλογα, δεν πρέπει να χάνεις χρόνο. Ήδη υπάρχουν ιδιωτικά κλειστά δίκτυα, όπου παίρνοντας τηλέφωνο (π.χ. Ε-on τηλ. 09990-133007, (http://www.e-on.com)) παίζεις από black jack ως σκάκι, αλλά και ανοικτές τοποθεσίες στο Internet, όπου οι μεγάλες εταιρείες παιχνιδιών έχουν στήσει τις… σκηνές τους, μαζεύοντας κόσμο, για να παίζει αδιάκοπα.
 
(από τον τύπο)

Καφενείον . . . το Internet
Στα τραπέζια του "ξεδιψούν" οι πελάτες με πληροφορίες
1.200 - 1.800 δρχ. την ώρα.

Απλώς, η διασκέδασή τους αυτή δεν έχει καμία σχέση με την κουβεντούλα, τη γνωριμία, τη θορυβώδη ζωντάνια που θα περίμενε κανείς να συναντήσει σε ένα νεανικό στέκι. Τι να κάνουμε; Αλλάζουν οι καιροί… […]
 
Από την άλλη πλευρά, στον δικό μας κόσμο, όπου η τεχνολογία είναι κομμάτι της καθημερινής ζωής, έχουμε την "πολυτέλεια" να συζητούμε για τη σχέση των νέων μορφών διασκέδασης με την αποξένωση. Όλοι συμφωνούν ότι η μονοπώληση του ελεύθερου χρόνου από τον υπολογιστή στερεί την ανθρώπινη επαφή. Όμως, τα "Ιντερνετ Καφέ" σαφέστατα προσδίδουν κοινωνική διάσταση στις μοναχικές διαδρομές στη "λεωφόρο της πληροφορίας"… Έπειτα, ποιος μπορεί να προβλέψει τι επιφυλάσσει το μέλλον; Το "Global Cafι" του Λονδίνου αντιπροτείνει σε όσους έχουν κουραστεί από το συνωστισμό και την ταλαιπωρία των νυχτερινών κέντρων να συνδεθούν με την ηλεκτρονική του διεύθυνση και να "μεταφερθούν" με Webcast (ζωντανή μετάδοση μέσω δικτύου) από το σαλόνι του σε μεγάλα κλαμπ, με ήχο και εικόνα. Η μέθοδος, την οποία κάποιοι βιάζονται να παρουσιάσουν ως το μέλλον της νυχτερινής διασκέδασης, μπορεί να ακυρώνει τη βασική εμπειρία του κλάμπινγκ, την κεφάτη συνύπαρξη, από την άλλη πλευρά όμως μοιάζει ανώδυνη, ανέξοδη και ξεκούραστη. Χώρια που δεν λογαριάζει ωράρια…
 
(από τον τύπο)

Το Internet στο Δημόσιο
Ο εκσυγχρονισμός του δημόσιου τομέα περνάει και από το Διαδίκτυο

[…] Κρίσιμος παράγων για τη μετάβαση σε μια συμμετοχική Κοινωνία της Πληροφορίας, επομένως, είναι η εξοικείωση όλων των πολιτών με τις τεχνολογικές δυνατότητες και εφαρμογές, στόχος ο οποίος θέτει ως όρους εκ των ουκ άνευ, αφενός τη διαθεσιμότητα των τεχνολογιών σε προσιτές τιμές και αφετέρου τη δημόσια πρόσβαση σε υποδομές και υπηρεσίες. Υπό το πρίσμα αυτό, χρέος της Πολιτείας και, κατά συνέπεια, της Δημόσιας Διοίκησης, είναι να συνειδητοποιήσει την κρισιμότητα του πληροφοριακού πόρου για τη συμμετοχικότητα, την παραγωγικότητα και τη δημιουργικότητα της κοινωνίας και να αντιμετωπίσει την "πληροφοριοδότηση" της χώρας ως μια νέα καθολική υπηρεσία, όπως η ύδρευση, η ηλεκτροδότηση ή το συγκοινωνιακό και επικοινωνιακό δίκτυο. Μια τέτοια θεώρηση είναι αναγκαία, προκειμένου να αναπτυχθεί, τελικά, η Εθνική Πληροφοριακή Υποδομή (National Information Infrastructure) της Ελλάδας. […]
 
Στο παραπάνω πλαίσιο, η Δημόσια Διοίκηση εμφανίζει ισχυρές και επείγουσες αναγκαιότητες εκσυγχρονισμού, τόσο των εσωτερικών λειτουργιών της όσο και των υπηρεσιών που παρέχει προς πολίτες και φορείς, με άξονες την απλούστευση και επιτάχυνση των εσωτερικών λειτουργιών ενημέρωσης και απόφασης, την αυτοματοποίηση των συναλλαγών και τη μείωση του λειτουργικού κόστους. Για να επιτευχθούν, όμως, οι στόχοι αυτοί, είναι απαραίτητο οι Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνιών να αντιμετωπιστούν από τη Δημόσια Διοίκηση όχι ως η πανάκεια κάθε κακοδαιμονίας, αλλά ως εργαλείο αναγκαίο και όχι αφ' εαυτού ικανό, προκειμένου να τεθεί ο πολίτης στο επίκεντρο της εξυπηρέτησης. […]
 
Η αξιοποίηση των δικτυακών υποδομών και ιδιαίτερα του Internet, που αποτελεί την κατ' εξοχήν υποδομή δημόσιας χρήσης, για την υποβολή φορολογικών δηλώσεων, την καταβολή φόρου, την έκδοση φορολογικών πιστοποιητικών και την προσωπική πληροφόρηση των φορολογούμενων απαιτεί, εκ μέρους του υπουργείου Οικονομικών, ιδιαίτερη προσοχή προκειμένου να προστατευθεί το έννομο συμφέρον των Ελλήνων πολιτών για την προστασία των οικονομικών τους στοιχείων.[…]
 
Ο στρατηγικός σχεδιασμός πρέπει να εκτιμήσει την αναγκαιότητα δομών, οι οποίες θα χαράξουν κατά συστηματικό τρόπο στόχους και προτεραιότητες, θα καθιερώσουν κανόνες και πρότυπα λειτουργίας, ταυτόχρονα όμως θα μετρήσουν τα αποτελέσματα της προσπάθειας και θα αναδείξουν το ανθρώπινο δυναμικό ως τον κρίσιμο παράγοντα για το σχεδιασμό, την υλοποίηση και την παραγωγική λειτουργία των νέων υπηρεσιών. Άλλωστε, μόνο η ένταξη των πολιτών ως ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων στο επίκεντρο της εξυπηρέτησης, μπορεί να μας επιτρέπει την ελπίδα ότι ο ιστός του Internet θα γίνει το υφάδι για έναν κόσμο που έχουμε υποχρέωση να τον κεντήσουμε με κλασική παιδεία και τεχνολογική κουλτούρα. […]
 
(Π. Γεωργιάδης, από το αφιέρωμα της Καθημερινής στο Ιντέρνετ)

4. Προτεινόμενα θέματα για Έκθεση

• α. Απευθυνθείτε, ως δεκαπενταμελές συμβούλιο, σε εταιρεία που εμπορεύεται Η/Υ και προσπαθήστε να την πείσετε να διαθέσει, σε εξαιρετικά χαμηλή τιμή, ένα σημαντικό αριθμό υπολογιστών σε μαθητές του σχολείου σας που επιθυμούν, αλλά δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να αγοράσουν δικό τους υπολογιστή. Φροντίστε στην επιστολή σας να τονίσετε τις δυνατότητες που μπορεί να προσφέρει ο υπολογιστής σε ένα νέο άνθρωπο.
• β. Οι νέοι στην εποχή μας έχουν τη δυνατότητα να εξοικειωθούν από μικρή ηλικία με τη χρήση των υπολογιστών, σε αντίθεση με τους ενήλικους που δεν είχαν ανάλογες ευκαιρίες.Παρατηρείται, λοιπόν, πολύ συχνά το φαινόμενο να κατέχουν ορισμένοι νέοι περισσότερες γνώσεις και δεξιότητες στον τομέα αυτόν από κάποιους ενήλικες. Ποιες επιδράσεις, θετικές ή αρνητικές μπορεί να έχει το φαινόμενο αυτό στις σχέσεις των νέων με τους μεγαλύτερους, γονείς, δασκάλους και άλλους Ποια προβλήματα δημιουργούνται στις μεταξύ τους σχέσεις; Είναι δυνατόν, κατά τη γνώμη σας, με τα δεδομένα αυτά να αναπτυχθεί μια πιο γόνιμη σχέση ανάμεσα στην παλαιότερη και τη νεότερη γενιά; Αν ναι, ποιες προυποθέσεις νομίζετε ότι απαιτούνται;

Διδακτικό υλικό

1. Η.Γ.Μπεζεβέγκης, Ψυχολογικές και παιδαγωγικές επισημάνσεις για τη χρήση της πληροφορικής στην εκπαίδευση, Φιλοσοφία και πληροφορική στην Εκπαίδευση, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 1994
2. Α.Ράπτης-Α.Ράπτη, Πληροφορική και εκπαίδευση, Ράπτης, Αθήνα 1998
3. Η Καθημερινή , Επτά ημέρες, αφιέρωμα στο Ιντερνετ, (1/2/98)