α. Παρουσίαση

Η διδακτική ενότητα αφορά την παρουσίαση και την κριτική μιας θεατρικής παράστασης καθώς και άλλων καλλιτεχνικών ειδών και εκδηλώσεων, όπως π.χ. μιας κινηματογραφικής ταινίας, μιας μουσικής εκδήλωσης και άλλων καλλιτεχνικών "προϊόντων".

Σε τέτοιου είδους άλλωστε παρουσιάσεις και συζητήσεις οι μαθητές "εκτίθενται" καθημερινά είτε ως ακροατές από το ραδιόφωνο και την τηλεόραση, είτε ως αναγνώστες από τις εφημερίδες και τα περιοδικά.

β. Διδακτική πρόταση

Στόχοι

• Να εξοικειωθούν οι μαθητές με ποικίλα κείμενα που παρουσιάζουν ή κρίνουν μια θεατρική παράσταση, μια κινηματογραφική ταινία, μια μουσική εκδήλωση ή άλλο καλλιτεχνικό "προϊόν".
• Να μπορούν να παρουσιάσουν και να κρίνουν (ως πομποί) μια καλλιτεχνική εκδήλωση, όπως οι παραπάνω, ή παρόμοιά τους, διαθέτοντας και το κατάλληλο για την περίπτωση λεξιλόγιο.
• Να μπορούν (ως δέκτες) να κατανοούν τις παρουσιάσεις και κρίσεις των άλλων για διάφορα καλλιτεχνικά "προϊόντα" και να τις αποδέχονται ή να τις απορρίπτουν χρησιμοποιώντας το κατάλληλο για την περίπτωση λεξιλόγιο.
• Με την άσκηση στο λόγο (προφορικό ή γραπτό) να αναπτύξουν και την κριτική τους ικανότητα.

Περιεχόμενο - Διδακτική πορεία

Η διδασκαλία της ενότητας μπορεί να στηριχτεί στα κείμενα του σχολικού βιβλίου "Έκφραση-Έκθεση για το Λύκειο" τ. Β΄ και συγκεκριμένα:

Στην κριτική του Νικηφόρου Παπανδρέου για τη θεατρική παράσταση "Ειρήνη" του Αριστοφάνη από το Άρμα Θεάτρου, ό.π. σ. 174

Στην κριτική του Φ. Πολίτη για τη θεατρική παράσταση "Ο Κύκλωπας" από το Λαϊκό Θέατρο Παγκρατίου του Β. Ρώτα, ό.π. σ. 180.

Στην παρουσίαση στο περιοδικό "Χρονικό" (1963) της παράστασης "Οι Σφήκες του Αριστοφάνη".

Αφού διαβαστούν στην τάξη τα παραπάνω κείμενα, καλούνται οι μαθητές/τριες να διαχωρίσουν τα καθαρά πληροφοριακά στοιχεία από τα σχόλια και την κριτική, επισημαίνοντας ή και υπογραμμίζοντας στα κείμενα ορισμένες ειδικές λέξεις/φράσεις του θεάτρου ή της θεατρικής παράστασης, π.χ. ο Πέλος Κατσέλης ανέβασε την "Ειρήνη", ο σκηνοθέτης κατάφερε να υποτάξει τους ερμηνευτές σ' ένα ενιαίο σύνολο, η παράσταση στέκει απόλυτα, κτλ.

Ευπρόσωπες παραστάσεις, σεβόμενος το κοινό, η εκτέλεση ήταν ατυχής, δεν κρίνω επιεικώς την παράσταση, κτλ.

Καυτερή σάτιρα, από τους "Σφήκες" εμπνεύστηκε και ο Ρακίνας στην κωμωδία του "Οι Φυγόδικοι" κτλ.

• Άλλη πηγή κειμένων μπορούν να αποτελέσουν κριτικές από εφημερίδες ή περιοδικά που σχετίζονται με θεατρικές παραστάσεις.
• Εκτός από την κριτική των δύο παραστάσεων, να συζητηθούν τα άλλα σχετικά με το θέατρο θέματα, στα οποία αναφέρονται ο Νικ. Παπανδρέου και ο Φ. Πολίτης στις κριτικές τους, για τη σημασία των επαρχιακών κέντρων θεάτρου, για την ανάγκη και τη σημασία αυστηρής θεατρικής κριτικής κ.ά.
• Να συγκριθούν, επίσης, οι δύο κριτικές ως προς τη γλώσσα και το ύφος, αφού ληφθεί υπόψη και η χρονική απόσταση που τις χωρίζει.
• Να γίνει επεξεργασία του λεξιλογίου των σ. 182-185 του σχολ. βιβλίου με κατάλληλες ερωτήσεις, ώστε να ενταχτεί το λεξιλόγιο σε ολοκληρωμένο λόγο π.χ. ποια είδη θεατρικών έργων αρέσετε και ποια αποφεύγετε να δείτε; Τι πρέπει να προσέχει και τι να αποφεύγει ένας ηθοποιός; Ποια νομίζετε ότι είναι η βασική ευθύνη ενός σκηνοθέτη;
• Μετά την εξοικείωσή τους με το ειδικό λεξιλόγιο, οι μαθητές/τριες καλούνται να γράψουν για τη σχολική εφημερίδα την κριτική μιας θεατρικής παράστασης που παρακολούθησαν.
• Δύο ομάδες μαθητών, που έχουν αντίθετες απόψεις για μια θεατρική παράσταση, επεξεργάζονται τις θέσεις τους και στη συνέχεια ένας εκπρόσωπος κάθε ομάδας αναλαμβάνει να τις διατυπώσει προφορικά.

Παρουσίαση και κριτική διαφόρων καλλιτεχνικών "προϊόντων"

Παρουσίαση και κριτική μπορεί να γίνει και για ποικίλα άλλα καλλιτεχνικά "προϊόντα" και εκδηλώσεις, π.χ. για ένα κινηματογραφικό έργο, για ένα μουσικό έργο, μια τηλεοπτική εκπομπή, μια καλλιτεχνική έκθεση, μια μουσική εκδήλωση κ.ά.

Για παράδειγμα, παρατίθενται οι εξής παρουσιάσεις και κριτικές καλλιτεχνικών "προϊόντων".

α) Κινηματογραφικά έργα

• "Μέρες ραδιοφώνου" (κριτική) Ν. ΦΕΝΕΚ ΜΙΚΕΛΙΔΗ, "Έκφραση-Έκθεση για το Λύκειο", τ.Β' σ. 188.
• "Το Τσίρκο" (κριτική) από τον ημερήσιο τύπο (13-4-77) ό.π. σ. 189, 1998, σ. 188. "Δικαιοσύνη για όλους" (παρουσίαση), "Το κοράκι" (παρουσίαση) ό.π. σ 187.

τις δύο κριτικές διαπιστώνεται ότι υπάρχει ένα πληροφοριακό μέρος που αναφέρεται στην υπόθεση του έργου και ένα μέρος που αναφέρεται στο σχολιασμό και στην κριτική του. Ο κριτικός, ανάλογα με τις γνώσεις, τα ενδιαφέροντά του και την ευαισθησία του, ασχολείται και αξιολογεί διάφορες πλευρές του έργου: τη σκηνοθεσία, το παίξιμο των ηθοποιών, τη μουσική, τη φωτογραφία κ.ά.

τις παρουσιάσεις των κινηματογραφικών έργων, που αφθονούν στις εφημερίδες και τα περιοδικά, συνήθως υπάρχει ένας σύντομος περιγραφικός και αξιολογικός χαρακτηρισμός του έργου και μια σύντομη, τηλεγραφική σχεδόν, αναφορά στην υπόθεση. Επίσης στις παρουσιάσεις των κινηματογραφικών ταινιών υπάρχουν τα ονόματα του σκηνοθέτη και των ηθοποιών που πρωταγωνιστούν. Σε ορισμένες περιπτώσεις -ιδίως όταν πρόκειται για ταινίες που θα προβληθούν από την τηλεόραση- υπάρχει και η ακριβής χρονική διάρκεια της ταινίας.

Συγκεντρώστε από εφημερίδες ή περιοδικά αντίστοιχα κείμενα, σχολιάστε τα ως προς τις υποθέσεις τους και επισημάνετε το ειδικό λεξιλόγιο που χρησιμοποιείται.

Γραπτή άσκηση: Με βάση τις παραπάνω παρουσιάσεις και κριτικές, να κάνετε μια αντίστοιχη παρουσίαση ή κριτική για ένα κινηματογραφικό έργο που πρόσφατα είδατε.

β) Κριτικές μουσικές συναυλίες

Ο Δημήτρης Σγούρος με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, ό. π. σ. 191.

Μετά την ανάγνωση του αποσπάσματος της παραπάνω κριτικής, αν υπάρχουν μαθητές/τριες με ειδικές γνώσεις και ενδιαφέρον για τη μουσική, μπορούν να σχολιάσουν το κείμενο του βιβλίου και να οργανώσουν την κριτική παρουσίαση μιας συναυλίας που βιντεοσκόπησαν για το σκοπό αυτό.

Οι μαθητές, ανάλογα με τα ειδικότερα ενδιαφέροντά τους, στο χώρο της μουσικής, μπορούν να σχολιάσουν την κριτική για έναν καινούριο δίσκο μουσικής που κυκλοφόρησε.

γ) Παρουσίαση - κριτική μιας έκθεσης για την Αθήνα της περιόδου (1880-1920) ό.π. σ. 192.

Μια χαριτωμένη -και πολύ ανθρώπινη- έκθεση στις αίθουσες του "Athenaeum" ("Θυμητικά" της καθημερινής ζωής της Αθήνας στο γύρισμα του αιώνα. Σαράντα χρόνια (1880-1920) της ελληνικής πρωτεύουσας από το υλικό του αρχείου του ΕΛΙΑ).

Αν ήσουν επισκέπτης στην παραπάνω έκθεση, ποια από τα εκθέματά της θα σου έκαναν μεγαλύτερη εντύπωση; Δικαιολόγησε την προτίμησή σου. Οι μαθητές/τριες δικαιολογούν, κατά σειρά, τις προτιμήσεις τους από την υποτιθέμενη επίσκεψή τους στην έκθεση.

Οι μαθητές, ανάλογα με τα ενδιαφέροντά τους, να χωριστούν σε ομάδες και να συγκεντρώσουν κριτικά σημειώματα για διάφορες εκθέσεις με ιστορικό ή καλλιτεχνικό ενδιαφέρον. Ένας εκπρόσωπος κάθε ομάδας να παρουσιάσει σε προφορική ανακοίνωση το κριτικό σημείωμα που η ομάδα του επέλεξε ως πιο ενδιαφέρον.

Λεξιλόγιο

Στην παραπάνω δραστηριότητα της τάξης να αξιοποιηθεί και το λεξιλόγιο της σ. 196 και συγκεκριμένα:

• Τα ρήματα που δηλώνουν μια κριτική άποψη π.χ. εκφέρω γνώμη, εκφράζω γνώμη, διατυπώνω γνώμη κτλ.
• Τα ονοματικά σύνολα που μπορούν να σχηματιστούν από τη λέξη κριτική ή τα συνώνυμά της και από τη λέξη κριτικός με διάφορα επίθετα π.χ. λογοτεχνική κριτική, δογματικός κριτικός κ.ά.
• Τα επίθετα που αποδίδουν μια θετική ή αρνητική ιδιότητα στη λέξη κριτική π.χ. αμερόληπτη κριτική, μεροληπτική κριτική.

Αξιολόγηση

Η αξιολόγηση του μαθήματος μπορεί να γίνει με ασκήσεις παραγωγής προφορικού και γραπτού λόγου, σύμφωνα με τους στόχους της διδακτικής ενότητας.

Συγκεκριμένα, μπορεί να ζητηθεί από τους μαθητές να συντάξουν μια δική τους κριτική ενός καλλιτεχνικού "προϊόντος", επιλέγοντας το θέμα ανάλογα με τα ιδιαίτερά τους ενδιαφέροντα.

γ. Υποστηρικτικό υλικό.

α. Διδακτικό υλικό

Τα αναφερόμενα παραπάνω κείμενα του σχολικού βιβλίου "Έκφραση-Έκθεση για το Λύκειο", τ. Β΄, ΟΕΔΒ, 1998

β. Υποστηρικτικό υλικό για τον διδάσκοντα.

• Αυθεντικό υλικό από εφημερίδες και περιοδικά.
• Έκφραση - Έκθεση για το Λύκειο τ. Β΄(βιβλίο καθηγητή) σ. 103-104.