ΕΠΙΛΟΓΕΣ
Μελέτες για τη Νεοελληνική Λογοτεχνία
Μελέτες σε θέματα της λογοτεχνίας
Σημείωμα της Συντάκτριας
Με αυτή την παρουσίαση έργων γύρω από τη θεωρία και την πράξη της μετάφρασης επιδιώκεται η προβολή των ελληνικών εκδόσεων στο πεδίο της μεταφρασεολογίας, όπου παρά τις φιλότιμες προσπάθειες μεμονωμένων ατόμων, τα δείγματα γραφής είναι ακόμη ελάχιστα σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Επιλέχθηκαν έργα ελλήνων συγγραφέων και μεταφράσεις έργων που θεωρούνται αντιπροσωπευτικά ή κλασικά, χωρίς φυσικά να καλύπτεται όλη η ελληνόφωνη βιβλιογραφία.
Με το έργο του Georges Mounin «Τα θεωρητικά προβλήματα της μετάφρασης»παρουσιάζεται ένα 'κλασικό' κείμενο, κλασικό γιατί άνοιξε το δρόμο για τον επιστημονικό κλάδο που αργότερα ονομάστηκε μεταφρασεολογία, χαρίζοντάς της μια θέση στη γλωσσολογική παράδοση, και επίσης γιατί συνεχίζει να αποτελεί μια πηγή για τους σημερινούς μελετητές στον χώρο της μετάφρασης.
«Ο Λόγος της Μετάφρασης: Ανθολόγιο σύγχρονων μεταφραστικών θεωριών» του Διονύση Γούτσου συγκεντρώνει - για πρώτη φορά σε ελληνική μετάφραση - μερικά από τα πλέον σύγχρονα μεταμοντέρνα κείμενα της μεταφρασεολογίας, όπως της J. Bankier, της L. Chamberlain και του D. Robinson και συγχρόνως κάποια από τα πλέον κλασικά, όπως του George Steiner και του Eugene Nida.
Με το έργο του «Μεταφραστικές σπουδές. Θεωρίες και εφαρμογές», ο Jeremy Munday παρουσιάζει μια εξαιρετικά περιεκτική καταγραφή της εξέλιξης των μεταφραστικών θεωριών και προσεγγίσεων κυρίως στην Ευρώπη του 20ού αιώνα.
Με την «Μετα-Ποίηση. 6+1 μελέτες για τη μετάφραση της ποίησης» ο David Conolly καταθέτει για πρώτη φορά στην ελληνόφωνη βιβλιογραφία μια μεταφρασεολογική προσέγγιση σε μια γραφή που προδίδει τη ματιά ενός μεταφραστή με τεράστια μεταφραστική εμπειρία.
Η «Ποίηση και Μετάφραση» του Νάσου Βαγενά αποτελεί ένα από τα 'υποχρεωτικά' αναγνώσματα για τη μετάφραση της ποίησης και διακρίνεται για την κανονιστική προσέγγισή της, με αυστηρές κρίσεις που ωστόσο πάλλονται από έναν ποιητικό λυρισμό.
Ο Μίλτος Φραγκόπουλος με «Το εργαστήρι του μεταφραστή» συγκεντρώνει μια σειρά από δοκίμια με ερωτήματα σχεδόν φιλοσοφικού χαρακτήρα και πειραματισμούς ενός μεταφραστή με μεγάλη εμπειρία στη μετάφραση τόσο λογοτεχνικών όσο και ειδικών κειμένων.
Ανάμεσα στις αντρικές φωνές σε ένα επάγγελμα που όμως ασκείται κατά κύριο λόγο από γυναίκες ξεχωρίζει η μόνη γυναικεία μορφή, αυτή της Οντέτ Βαρών-Βασάρ που γενναιόδωρα φιλοξενεί τον σημερινό λόγο περί λογοτεχνικής μετάφρασης στην Ελλάδα στο περιοδικό «Μετάφραση».
Υπάρχουν, βεβαίως, στην Ελλάδα και άλλες εκδόσεις στον χώρο της μετάφρασης και της μεταφρασεολογίας, όπως του Γιώργου Κεντρωτή («Θεωρία και Πράξη της Μετάφρασης», εκδ. Δίαυλος 1996), του Περικλή Ντάλτα («Δοκίμια Διδακτικής της Μετάφρασης. Προς μία κοινωνιογλωσσολογική θεώρηση», εκδ. Επικαιρότητα, 1995), του Χρήστου Σαλταπήδα («Μετάφραση και Πιστότητα. Το πνεύμα ή το γράμμα», εκδ. α'πόστροφος, 2000). Επίσης κάποια ακόμη μεταφρασμένα έργα, όπως του Georges Mounin («Οι ωραίες άπιστες», μετ. ΔΔΠΜΣ Πανεπιστημίου Αθηνών, εκδ. Μεταίχμιο, 2003), του Antoine Berman(«Η μετάφραση και το γράμμα ή το πανδοχείο του απόμακρου», μετ. Σεσίλ Ιγγλέση Μαργέλλου, εκδ. Μεταίχμιο, 2005), οι «Περί Μεταφράσεως Σύγχρονες Προσεγγίσεις» σε επιμέλεια της Φρειδερίκης Μπατσαλιά (εκδ. Κατάρτι, 2001). Και φυσικά τα πρακτικά των λίγων αλλά αξιόλογων συνεδρίων που διεξάγονται στην Ελλάδα με θέμα τη μετάφραση.
Ωστόσο, η ελληνόφωνη βιβλιογραφία γύρω από τη μετάφραση είναι ελάχιστη παρά το τεράστιο μεταφραστικό έργο στη χώρα μας, όπου σύμφωνα με έρευνα του ΕΚΕΒΙ, το 2006 το ποσοστό των μεταφράσεων έφτασε το 44% της ελληνικής βιβλιοπαραγωγής, ενώ ο αριθμός των μεταφράσεων ειδικών κειμένων δεν μπορεί να εκτιμηθεί, μπορούμε ωστόσο να φανταστούμε τον όγκο τους σε μια χώρα που εισάγει τεχνολογία και τεχνογνωσία σε πολλούς τομείς της οικονομίας και των επιστημών.
Ας σημειώσουμε επίσης ότι οι φωνές του ελληνικού χώρου που παρουσιάζονται εδώ δημοσιεύουν κείμενα γραμμένα εν μέρει στη δεκαετία του 1980, ενώ στον «δυτικό» κόσμο η μεγάλη άνθιση στον διάλογο περί μετάφρασης έγινε εμφανής κυρίως στη δεκαετία του 1990. Τότε σημειώθηκε και μια στροφή από τις γλωσσολογικές και ερμηνευτικές προσεγγίσεις στις πολιτιστικές σπουδές και στις μετααποικιοκρατικές θεωρίες καθώς και στον μέχρι τότε συχνά αφανή μεταφραστή. Σήμερα παρατηρείται πλέον ένα έντονο ενδιαφέρον για τη διδακτική της μετάφρασης, τη συστηματοποίησή της και την εκπαίδευση των διδασκόντων, εφόσον για να αξιώσει μια θέση ανάμεσα στις επιστήμες και τις τέχνες, η μετάφραση πρέπει να διδάσκεται από άτομα που να έχουν εντρυφήσει στο δαιδαλώδες τοπίο της και να έχουν δοκιμάσει την αγνώμονη και συνάμα καταλυτική γεύση της.
Στον δύσκολα ανιχνεύσιμο χώρο της ελληνικής μεταφραστικής πραγματικότητας μένουν ακόμη πολλά βήματα να γίνουν και ελπίζουμε το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας να συνεχίσει αυτή την προβολή των έργων στο χώρο της μετάφρασης και μεταφρασεολογίας και τέλος, να ενθαρρυνθούν και άλλα άτομα να δημοσιοποιήσουν τους προβληματισμούς τους και τις μελέτες τους, συμβάλλοντας στην εξέλιξη αυτού του πεδίου και στη χώρα μας.
