Στο άρθρο του ο Κακριδής εκθέτει τις γενικές αρχές που καθόρισαν τη μετάφραση της Ιλιάδας, που εκπόνησε ο ίδιος σε συνεργασία με τον Νίκο Καζαντζάκη. Οι αρχές αυτές αφορούν σε κάποια ειδικά προβλήματα που θέτει, κατά τη μετάφρασή του, το αρχαϊκό έπος, ως διακεκριμένο ποιητικό είδος με δικά του χαρακτηριστικά. Στόχος του, όπως δηλώνει ο ίδιος στην Εισαγωγή, δεν είναι τόσο να δικαιολογήσει τις μεταφραστικές επιλογές τους, όσο να μεταδώσει στον αναγνώστη την πείρα που αποκόμισαν οι μεταφραστές κατά τη μεταφραστική διαδικασία, δεδομένου ότι για τον Κακριδή η διαδικασία αυτή μορφώνει τον μεταφραστή τόσο στο πεδίο της μεταφραζόμενης, όσο και στο πεδίο της μεταφραστικής γλώσσας.

Ως στόχος της μετάφρασης ορίζεται η πιστότητα όχι μόνο στο νόημα, αλλά κυρίως στο ύφος του πρωτοτύπου, και εξετάζεται αναλυτικά ο βαθμός στον οποίο ήταν δυνατόν η μετάφραση να πετύχει τον στόχο αυτό. Γίνεται καταρχήν λόγος για την απόδοση των λαϊκών στοιχείων του ομηρικού ύφους, όπως οι στερεότυποι στίχοι και οι τυπικές σκηνές, η αποφυγή, κατά κανόνα, του διασκελισμού και η φυσική, συνήθως, σειρά των συντακτικών όρων. Εξετάζονται τα ανυπέρβλητα συχνά προβλήματα που συναντά η απόδοση της παρήχησης και των λογοπαιγνίων. Τονίζεται η σταθερή τάση της μετάφρασης να διατηρήσει τα ανακόλουθα της ομηρικής σύνταξης, τα στοιχεία του υλικού και πνευματικού πολιτισμού και τη σεμνότητα και μεγαλοπρέπεια του ομηρικού ύφους, αποφεύγοντας χυδαίες εκφράσεις ή υποκοριστικά ―ατοπήματα που χαρακτηρίζουν τη μετάφραση του Πάλλη. Επίσης, προκειμένου να αποδοθεί η ποικιλία του ομηρικού λεξιλογίου, που περιέχει αρχαϊκά και διαλεκτικά στοιχεία, η μετάφραση συχνά καταφεύγει σε διαλεκτικό λεξιλόγιο και αρχαϊκότερους σχηματισμούς στη σύνταξη και δεν επιδιώκει να αποφύγει τη γραμματική πολυτυπία, που ανταποκρίνεται στην πολυτυπία του ομηρικού κειμένου. Αναλυτικός λόγος γίνεται για την απόδοση των κύριων ονομάτων ηρώων και θεών, των εκφραστικών κύριων ονομάτων και των πατρωνυμικών. Τέλος, δικαιολογείται το μέτρο της μετάφρασης και η επιλογή του ιαμβικού δεκαεπτασύλλαβου στίχου, με το επιχείρημα ότι ο δακτυλικός εξάμετρος ήταν ξενικής καταγωγής και όχι γνήσιος λαϊκός στίχος, άρα δε θα ταίριαζε να αποδοθεί με τον ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο του δημοτικού τραγουδιού.

Στη συνέχεια του άρθρου, ο Κακριδής παρατηρεί ότι η γλώσσα των ομηρικών επών είναι τεχνητή και πέρα από το καθημερινό λεξιλόγιο περιέχει: (α) ποιητικές λέξεις αντλημένες από την παλαιότερη ποίηση και το θρησκευτικό λεξιλόγιο, (β) διαλεκτικά και αρχαϊκά στοιχεία και (γ) νεολογισμούς που έχουν κι αυτοί αρχαϊκό χρώμα. Η μετάφραση κατέφυγε για το λεξιλόγιό της στις ίδιες πηγές και δίνονται αναλυτικοί πίνακες (α) των ποιητικών λέξεων που άντλησε από τη νεοελληνική λαϊκή και προσωπική ποίηση, (β) των ιδιωματικών εκφράσεων που αντλήθηκαν από νεοελληνικά ιδιώματα και (γ) των νεολογισμών που έπλασαν οι μεταφραστές.

Σε ιδιαίτερη ενότητα περιγράφεται η απόδοση των ομηρικών στερεότυπων επιθέτων που συνοδεύουν σταθερά ένα ουσιαστικό. Εξετάζονται οι λόγοι που επέβαλαν στην περίπτωση αυτή οι μεταφραστές να καταφύγουν συχνότερα σε νεολογισμούς και δίνεται αναλυτικός πίνακας των αποδόσεων που προτιμήθηκαν. Τέλος, διερευνώνται τα προβλήματα που δημιουργεί η απόδοση όρων που δηλώνουν πολιτισμικά στοιχεία, τα οποία δεν επιβιώνουν πλέον σήμερα.

Τις μεταφραστικές αρχές που καθόρισαν την μετάφραση των ομηρικών επών από τον ίδιο και τον Νίκο Καζαντζάκη, τις εκθέτει ο Κακριδής σε συντομευμένη μορφή και στο άρθρο του «Μεταφραστικά προβλήματα στον Όμηρο», που περιέχεται στον τόμο Πρωτότυπο και Μετάφραση, Πρακτικά Συνεδρίου, 11-15 Δεκ. 1978, Αθήνα 1980, σ.91-98.

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ: Σ. ΤΣΕΛΙΚΑΣ