Το έργο του Σενέκα γράφτηκε περίπου το 54 μ.Χ. και θεωρείται η καλύτερή του τραγωδία. Μετά την επιτυχή ολοκλήρωση των δώδεκα άθλων του, τους οποίους του επέβαλε η Ήρα από ζήλεια και μίσος, ο Ηρακλής επιστρέφει σπίτι του, όπου τρελαίνεται και σκοτώνει τη γυναίκα του και τα παιδιά του.
Ενώ ο Σενέκας βασίζεται στενά στην ομώνυμη τραγωδία του Ευριπίδη, αποφεύγει την κριτική που ασκείται στο έργο του Ευριπίδη, ότι η προσθήκη της μανίας του Ηρακλή καταστρέφει την ενότητα του έργου εισάγοντας μια δεύτερη και δευτερεύουσα πλοκή αφού η κύρια πλοκή έχει φτάσει σε μια ικανοποιητική λύση. Ο Σενέκας εισάγει από την αρχή του έργου του την ιδέα της αποφασιστικότητας της Ήρας να καταστρέψει τον Ηρακλή με κάθε τρόπο, και έτσι η μανία του Ηρακλή δεν αποτελεί πλέον μια άτεχνη προσθήκη, αλλά το πλέον ενδιαφέρον μέρος της πλοκής που μάλιστα προοιωνίστηκε από την αρχή της τραγωδίας.
Και ενώ ο Ευριπίδης ερμήνευσε τη μανία του Ηρακλή ως μια επίδειξη της αδιαφορίας των θεών για τα δεινά των ανθρώπων και ως δείγμα της αγεφύρωτης απόστασης μεταξύ του ανθρώπινου και θείου κόσμου, ο Σενέκας χρησιμοποιεί χρονικές στρεβλώσεις (ιδιαίτερα τον αρχικό πρόλογο της Ήρας) ως μέσο για να αποκαλύψει ότι η μανία του Ηρακλή δεν ήταν απλώς ένα ξαφνικό συμβάν, αλλά μια βαθμιαία εσωτερική εξέλιξη. Επιτρέπει περισσότερη εξερεύνηση της ψυχολογίας από την πιο στατική προσέγγιση του Ευριπίδη.
Ο Σενέκας μεταχειρίζεται τον χρόνο και με άλλους τρόπους, όπως σε σημεία της πλοκής όπου ο χρόνος μοιάζει να έχει σταματήσει, ή σε άλλα σημεία όπου περνάει πολύς χρόνος και υπάρχει πολλή δράση. Σε ορισμένες σκηνές, περιγράφονται γραμμικά δύο γεγονότα που συμβαίνουν ταυτόχρονα. Η μεγάλη και λεπτομερής περιγραφή των φόνων του Ηρακλή από τον Αμφιτρύονα δημιουργεί ένα αποτέλεσμα παρόμοιο με την αργή κίνηση σε μια ταινία και ευχαριστεί και τον ενθουσιασμό του κοινού (και τη δική του) με τη φρίκη και τη βία.
Επομένως, το έργο δεν θα πρέπει να θεωρείται ως μία κακή μίμηση του ελληνικού πρωτοτύπου, αλλά ότι πρωτοτυπεί και με τα θέματα και με το ύφος του. Αποτελεί ένα ιδιαίτερο κράμα ρητορικού, μανιεριστικού, φιλοσοφικού και ψυχολογικού δράματος, ευδιάκριτα του Σενέκα και όχι ευριπιδικό.
Hercules furens (Ηρακλής μαινόμενος)
ΕΛΛΗΝΟΡΩΜΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ, 1ος αι. / περ. 54 μ.Χ.
Στοιχεία Έκδοσης:
- Fitch, John G., and Lucius Annaeus Seneca. 1987. Seneca's Hercules furens: a critical text with introduction and commentary. Ithaca, N.Y.: Cornell Univ. Press.
Βιβλιογραφία-Δικτυογραφία:
- Seneca, Lucius Annaeus. 1908. Three tragedies of Seneca: Hercules furens, Troades, Medea. Ed. Hugh Macmaster Kingery. New York: The Macmillan Company. Σαρωμένο βιβλίο από τη συλλογή του