Ψηφίδες για την ελληνική γλώσσα

Ο Γιώργος Γεωργούσης, ήδη από την πρώτη του ποιητική συλλογή με τον τίτλο Νυκτιλύκη, ανατρέχει στην αρχαία ελληνική γραμματεία και αξιοποιεί τις πηγές της, γεγονός που του δίνει τη δυνατότητα να δημιουργήσει με τον δικό του πρωτότυπο τρόπο το έργο του. Αντιμετωπίζει τον μύθο και την αρχαιότητα ως διαύλους επικοινωνίας τόσο με το παρελθόν όσο και με το παρόν. Αναφερόμενος στην αδιάλειπτη χρήση και στον πολυποίκιλο μετασχηματισμό των ελληνικών μύθων σε δημιουργίες Ελλήνων και ξένων ποιητών, ο Γιώργος Γεωργούσης σημειώνει σχετικά (2009a: 44-45): «ο μύθος είναι ένα εξωπραγματικό σύστημα επικοινωνίας — ένας τρόπος να παίρνουν μορφή τα νοήματα. Γι' αυτό και τα δημιουργήματα του μύθου είναι πρωτίστως μορφές, όχι έννοιες. Οι όποιες έννοιες δευτερογενώς αναδύονται. Κι η "μυθική σκέψη" είναι πρωτίστως αλληλουχία δράσεων και όχι διαλεκτική αλληλουχία διανοημάτων. Στον μύθο μπορούν αβίαστα να ενταχθούν με ποιητικό τρόπο τα δεδομένα της εμπειρίας και να συσχετιστούν μεταξύ τους. Μια από τις μεγάλες συλλήψεις του αρχαίου ελληνικού πνεύματος είναι η σύλληψη της πραγματικότητας ως μορφής. Η δόξα των ελληνικών μύθων έγκειται στο ότι αδράχνει με απλό τρόπο μορφές διαυγείς, που είναι βασικές όψεις του όντος, θεμελιώδεις δυνάμεις που κυβερνούν τον ανθρώπινο βίο».
Η ανάδειξη του μύθου ως επέκτασης της ιστορικής πραγματικότητας είναι εμφανής στο ποίημα του Γιώργου Γεωργούση «Teatrum Historiae ή Μετά εξήκοντα έτη», που εντάσσεται στη συλλογή Ακριανές συνοικίες. Τρίτο αλφαβητάρι. Σε αυτό αναβιώνει ο μύθος των Λαβδακιδών, ο οποίος «επικοινωνεί» με τα ιστορικά γεγονότα που οδήγησαν στην εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο. Ο Πολυνείκης και η Αντιγόνη εκφράζουν το δράμα μιας σύνθετης πραγματικότητας και παράλληλα φωτίζουν περιστατικά της ατομικής και συλλογικής περιπέτειας. Οι μυθικές μορφές τους, ήδη συμβολοποιημένες, προσαρμόζονται στην ιστορική πραγματικότητα και στα βιώματα του ποιητή και μεταφέρονται από το περιβάλλον της αρχαιότητας στη σύγχρονη εποχή, για να μετουσιώσουν σε τέχνη τον προβληματισμό και τις αγωνίες του πάνω σε ζητήματα κοινωνικά, ανθρωπολογικά, ιστορικά (Οικονομοπούλου, 2016: 940-941).
Σχετικά με την πληθώρα αρχαιόθεμων ποιημάτων στο ποιητικό του έργο και την ποιητική λειτουργία του μύθου, ο ποιητής αναφέρει τα εξής: «Πράγματι, τα αρχαιόθεμα ποιήματά μου είναι πολλά. Αυτό δεν οφείλεται μόνον στη γοητεία που ασκούν οι ελληνικοί μύθοι (οι μύθοι γενικώς), αλλά και στο ότι παρουσιάζουν κάποια πλεονεκτήματα, πρόσφορα στην ποιητική έκφραση. Οι μυθικές μορφές έχουν γίνει εικόνες που έχουν ήδη συμβολοποιηθεί, σχεδόν έτοιμες για την επεξεργασία τους. Επειδή έχουν δυνατότητα να παράγουν νέες σημασίες. Γι' αυτό και οι γνωστότεροι μύθοι είναι αυτοί που έτυχαν λογοτεχνικής επεξεργασίας. Οι λογοτεχνικοί μύθοι εμφανίζουν το παράδοξο ότι, ενώ είναι οι ίδιοι δημιούργημα της γλώσσας, χρησιμοποιούν τη γλώσσα για να δημιουργήσουν ένα νέο σύστημα σημείων και σημασιών. Από τις μεγάλες αρετές του μύθου είναι η προσαρμοστικότητά του σε κάθε βίωμα και σε κάθε επικαιρότητα· εκεί μπορεί να εξεικονισθεί ο προβληματισμός κάθε εποχής. Ο μύθος, όντας ήδη γνωστός, εξυπηρετεί τη βραχυλογία της ποίησης. Αρκεί ένα όνομα κι έχεις έτοιμο στημένο κιόλας ένα σκηνικό, κατανοητό απ' όλους. Λες, ας πούμε, το σπαθί του Πολυνείκη, η ασπίδα του Ετεοκλή, κι έχεις αμέσως σκηνικό εμφυλίου πολέμου. Λες Οδυσσέας κι έχεις κιόλας το θέμα του ταξιδιού και του νόστου. Λες Αργοναύτες κι έχεις το μοτίβο της αναζήτησης. Κι απ' την άλλη μεριά, ενώ ο μύθος είναι δεδομένος (δεν μπορείς π.χ. ν' αλλάξεις τα πάθη του Οιδίποδα ή τη δολοφονία του Αγαμέμνονα), σου αφήνει τέτοια περιθώρια για σκέψεις και πετάγματα, χωρίς να φαίνεσαι φαντασιόπληκτος. Κι ακόμα, ο μύθος, ενώ είναι κοινός, μπορεί να ενσωματώνεται στην προσωπική "μυθολογία" του ποιητή. Τον μύθο πρέπει, αν το μπορούμε, να τον φέρουμε στις δικές μας αισθητικές επιδιώξεις, χωρίς να τον αποκόπτουμε από τις διαχρονικές του καταβολές. Είναι ευέλικτο κοίτασμα ο μύθος, παρέχει αυτές τις δυνατότητες. Από τη διαχείριση αυτού του μυθικού υλικού —τις πολλές εκδοχές— φαίνεται η πειθαρχία και η ευαισθησία του δημιουργού. Γιατί κάθε εκδοχή είναι δυνητικά έγκυρη. Ακόμη καλύτερα, το σύνολο των εκδοχών. Επειδή οι μύθοι περιέχουν οντολογική αλήθεια, όχι λογική αλήθεια. Και "το ον λέγεται πολλαχώς" κατά την περιώνυμη απόφανση του Αριστοτέλη. Πώς αλλιώς να προσεγγισθούν τα μεγάλα θέματα, αν όχι με τις πολλαπλές προσεγγίσεις; Ο άνθρωπος είναι ον μυθοδίαιτον, μυθολόγον και μυθοποιητικόν. Κι ο μύθος είναι το νοσταλγικό υπέδαφος του λόγου. Κι έχει πλούσια ενδοχώρα· βρίσκει ταυτότητες, πλάθει ταυτότητες. Πώς να μην τον συνεχίζουν σήμερα οι ποιητές;» (Γεωργούσης, 2009b: 18-19).