Ψηφίδες για την ελληνική γλώσσα

Το εμβατήριο του Ωκεανού γράφτηκε το διάστημα 1939-1940. Πρωτοδημοσιεύτηκε στα 1940 από τις εκδόσεις Γκοβόστη και στη συνέχεια συμπεριλήφθηκε στον πρώτο από τους δύο τόμους της συγκεντρωτικής έκδοσης του ποιητικού έργου του Γιάννη Ρίτσου Ποιήματα (1930-1960), που κυκλοφόρησε το 1961 από τις εκδόσεις Κέδρος. Πρόκειται για μια εκτεταμένη ενιαία ποιητική σύνθεση που αποτελείται από μικρότερα, άνισα ως προς τον αριθμό των στροφών και των στίχων, ποιητικά αποσπάσματα.
Με Το εμβατήριο του Ωκεανού έχουμε την οριστική μετάβαση του Γ. Ρίτσου στον αρχαιοελληνικό μύθο, που επρόκειτο να αποδειχτεί μετά τον πόλεμο ανεξάντλητη πηγή για την άντληση ποιητικών μορφών και συμβόλων από τον ώριμο Ρίτσο. Αυτή η πρώιμη στροφή του στον αρχαίο μύθο βρίσκεται σε συνάρτηση με τους πρώτους «δύσκολους καιρούς» της προσωπικής και κοινωνικής του βιογραφίας: την καταπίεση της μεταξικής δικτατορίας και της πρώτης φάσης της κατοχής (Βελουδής, 1981: 113-114). Στο ποίημα, στο οποίο είναι εμφανή τα στοιχεία του υπερρεαλισμού και που συμβολικά καλύπτει το χρονικό διάστημα από τον Τρωικό Πόλεμο ως τον χρόνο συγγραφής του, ανακαλούνται σκηνές από την Οδύσσεια. Ο ποιητής απευθύνεται στη μητέρα ή στον Θεό, ενώ ο ωκεανός αντιπροσωπεύει την απεραντοσύνη της ζωής, τον πόνο και τη χαρά μαζί. Θεματικό κέντρο είναι το κάλεσμα του ατόμου ν’ αποδεχτεί την πρόκληση, να κάνει το ταξίδι σαν άλλος Οδυσσέας (Κατσίκη-Γκιβάλου, 1991: 123). Ο ναυτικός που ταξιδεύει, οι δικοί του που τον περιμένουν, είναι αναφορές ξεκάθαρες στο πανάρχαιο και επίκαιρο μοτίβο «νόστος-αναμονή», το ίδιο μοτίβο που μεγεθυμένο με τη μορφή «νόστος-αναζήτηση» διαρθρώνει την Οδύσσεια.