Ψηφίδες για την ελληνική γλώσσα

Σχετικά με τη σύνθεση των Μαρτυριών, ο Γιάννης Ρίτσος εξομολογείται: «Δεν μπορώ να πω ακριβώς, πώς και γιατί, εγώ που, από κλίση και προτίμηση, εργάστηκα κυρίως σε πολύστιχα, συνθετικά ποιήματα, ασχολήθηκα με ιδιαίτερη επιμονή κι αγάπη, τόσα χρόνια συνέχεια, κι εξακολουθώ ως τώρα, παράλληλα μ’ οποιαδήποτε άλλη εργασία μου, ν’ ασχολούμαι αδιάπτωτα με τις Μαρτυρίες, αποδίδοντας μάλιστα ξεχωριστή σημασία σ’ αυτές, και να εξακολουθώ να γράφω αυτά τα λακωνικά και επιγραμματικά ποιήματα. Ίσως γιατί, από καταγωγή, είμαι Λάκων (κι αυτό δεν είναι απλώς ένα λογοπαίγνιο), ίσως από μια τάση ν’ αποδείξω στους άλλους και στον εαυτό μου την ικανότητα να εκφραστώ σ’ έναν κρουστό και περιεκτικό λόγο, ίσως από μια διάθεση ξεκούρασης μετά την άγρυπνη υπερένταση μακρών δημιουργικών περιόδων, ίσως από ανάγκη καθημερινής άσκησης για αρτίωση και ετοιμότητα της τεχνικής ώστε να μπορεί άμεσα και αλάθευτα να αξιοποιεί στην τέχνη τα διαρκώς ανανεούμενα βιώματα, ίσως από προσπάθεια πύκνωσης της έκφρασης κι αντίδρασης προς τον κίνδυνο του πλατειασμού και του ρητορισμού που συχνά ενεδρεύει πίσω απ’ τα μεγάλα ποιήματα, ίσως απ’ την ανάγκη αστραπιαίας ανταπόκρισης σε καίρια κι επείγοντα προβλήματα της εποχής μας, ίσως ακόμη απ’ τη θέληση απόσπασης και καθήλωσης μιας στιγμής. […] Όσον αφορά το ύφος των Μαρτυριών αυτό είναι (πηγαία και εμπρόθετα) αναπότρεπτα απρόσωπο, σχεδόν αδιάφορο, διόλου αισθηματικό, διόλου ρητορικό, αποκρύβοντας το όποιο τραγικό στοιχείο κάτω από μια ουδέτερη έκφραση. […] (Ρίτσος, 2009: 42).
Με τις Μαρτυρίες, Β΄ (1964-1965) ο αρχαίος κόσμος εισβάλλει και στα μικρά ποιήματα. Πολλά απ’ αυτά είναι ουσιαστικά τα πρώτα των μελλοντικών Επαναλήψεων. Στα τότε όμως δεδομένα, η τάση που επικρατεί είναι η αποκατάσταση της ενότητας του χρόνου μέσα από το τοπίο και τα αρχαία μνημεία, η έξαρση του αρχαίου κάλλους, η ανάδειξη του ερωτικού και μια τάση τονισμού του αντι-ηρωικού στοιχείου (Προκοπάκη, 1981: 52).