Ψηφίδες για την ελληνική γλώσσα

Το πρώτο νεοελληνικό θεατρικό έργο που αντλεί την υπόθεσή του από τον τρωικό κύκλο είναι το Δράμα ηρωικόν εις την αιολοδωρικήν διάλεκτον (Αχιλλεύς) του Αθανάσιου Χριστόπουλου, που γράφτηκε στα τέλη του 1804 —μετά από προτροπή και παράκληση του ηγεμόνα της Μολδαβίας και προστάτη του Χριστόπουλου Μουρούζη—και δημοσιεύτηκε στα 1805. Πρόκειται για ένα έργο γραμμένο στο πνεύμα του Διαφωτισμού, που αναφέρεται στο περιστατικό της οργής του Αχιλλέα εναντίον του Αγαμέμνονα και στις συνέπειές της ώς τον θάνατο του Πατρόκλου. Ουσιαστικά, πρόκειται για «ηρωικό δράμα» (Πολίτης 1989: 133) και για ηθικοδιδακτικό έργο, που είχε ως προορισμό του τους ηγεμονικούς κύκλους των παραδουνάβιων Ηγεμονιών. Στόχος του συγγραφέα ήταν να υποδείξει τον τρόπο με τον οποίο θα έπρεπε να ασκείται η εξουσία για να αποφευχθεί η διχόνοια, και να προτείνει ταυτόχρονα πρότυπα ηρωισμού και θάρρους. Το έργο, που εκτείνεται σε 401 στίχους και τέσσερις πράξεις, συνεκδόθηκε με τη Γραμματική της Αιολοδωρικής Γλόσσας, στην οποία ο Αθανάσιος Χριστόπουλος αναλύει το γραμματικό του σύστημα για τη συγκεκριμένη γλώσσα, την οποία θεωρεί την καθομιλουμένη των Ελλήνων. Το δράμα γράφτηκε σε συμφωνία με τη γραμματική αυτή, σε ιδιόμορφη απλή καθαρεύουσα και ποικίλα μέτρα (κυρίως δεκαπεντασύλλαβοι ομοιοκατάληκτοι αλλά και επτασύλλαβοι στα χορικά). Γενικά, η έρευνα αναγνωρίζει την ιστορική αξία του έργου, το οποίο όμως δραματουργικά αποτιμάται αρνητικά (Χασάπη-Χριστοδούλου, 2002: 300, 1113). Σύμφωνα μάλιστα με τον Κ. Θ. Δημαρά (1983: 181-182): «Το έργο έχει όλες τις αδεξιότητες όσες δικαιολογεί η εισαγωγή ενός νέου είδους στα γράμματα και η άγνοια της σκηνικής τέχνης. […] Η γλώσσα είναι γλώσσα τραγωδίας, δηλαδή κάπως εξηρμένη. Ο διάλογος, ακόμη και στις στιχομυθίες, πλαδαρός και σαν κακομεταφρασμένος. Μακροί μονόλογοι κουράζουν τον αναγνώστη, που πουθενά δεν βρίσκει να σταματήσει σε μια εικόνα ή σε μια φράση.»