Ψηφίδες για την ελληνική γλώσσα

Πρωτοδημοσιεύτηκε στα Νεοελληνικά Γράμματα στις 12 Φεβρουαρίου 1938. Πρόκειται για ένα πολύστιχο αλληγορικό ποίημα για τη σύνθεση του οποίου ο Νικηφόρος Βρεττάκος άντλησε στοιχεία από την Ιλιάδα και την Οδύσσεια. Στο ποίημα, το σκάφος με το όνομα «Ελλάς», ξεκινώντας το ταξίδι του από την Ιθάκη, αναζητά τον προορισμό του, την Τροία. Το ταξίδι εγκυμονεί πολλούς κινδύνους, καθώς παραμονεύουν «Σειρήνες», που παραπλανούν με το τραγούδι τους τους ναύτες, που βλέπουν το καράβι να μη μπορεί να φτάσει στον προορισμό του. Πρόκειται για ένα ποίημα γεμάτο συμβολισμούς για την πορεία της σύγχρονης Ελλάδας, ενώ το πλοίο αναπλάθει τον μύθο του πλοίου της πολιτείας του Αλκαίου. Ουσιαστικά, ο Νικηφόρος Βρεττάκος αναβιώνει την τραγική πορεία του σκάφους-Ελλάδας, που αναζητά τον προορισμό του παλεύοντας με «την αδυσώπητη μοίρα», ενώ παράλληλα καθρεφτίζεται και το αγωνιστικό πνεύμα του Έλληνα που προσπαθεί να ξεπεράσει τις ανυπέρβλητες δυσκολίες (Ξανθάκη & Παναγουλέα, 2009). Το ταξίδι του Αρχάγγελου είναι η οδύσσεια της ελευθερίας, μιας ελευθερίας που δεν γνωρίζει σύνορα, μιας ελευθερίας που ο ποιητής προσπαθεί να τη διασώσει απομακρύνοντας το σκάφος του Αρχαγγέλου. Το πλήρωμα του σκάφους παραπέμπει στη γενιά του Νικηφόρου Βρεττάκου, ενώ το όραμα των ναυτών παραπέμπει στο όραμα ελευθερίας της γενιάς του, που αγωνίστηκε να την κάνει πραγματικότητα αλλά τελικά δεν την αξιώθηκε. Η ελπίδα όμως ότι το όραμα αυτό θα το πραγματοποιήσουν κάποιοι άλλοι —ίσως οι επερχόμενες γενιές— δεν σβήνει. Γι' αυτό ο ποιητής προτρέπει: «Όμως εσείς, π' ερχόσαστε, μην ξεχάσετε τη λυπημένη Ιθάκη» (Γκρίτση–Μιλλιέξ, 1992: 87–88).