Ψηφίδες για την ελληνική γλώσσα

Μετά τη μεταπολίτευση, ο Νικηφόρος Βρεττάκος θα επιστρέψει στην Ελλάδα και το 1978 θα δημοσιεύσει το έργο Ο Προμηθέας ή Το παιχνίδι μιας μέρας, εμπνευσμένο από την τραγωδία του Αισχύλου Προμηθεύς Δεσμώτης. Το ποίημα συμβολίζει την πάλη ανάμεσα στην ελευθερία της βούλησης και τη βία, έννοιες που ενσαρκώνονται από τον Προμηθέα και τον Δία αντίστοιχα. Το έργο αποτελείται από 1.734 αναπαιστικούς στίχους περίπου, από τέσσερα μέρη και από έναν σύντομο επίλογο, και αρχίζει με την ανακοίνωση της απόφασης του Δία για τη μαρτυρική τιμωρία του Προμηθέα. Βασικός πρωταγωνιστής είναι ο Προμηθέας, που αποτελεί το σύμβολο του αδούλωτου φρονήματος. Ο Βρεττάκος τον χρησιμοποιεί για να μεταδώσει κοινωνικοπολιτικά μηνύματα, στο πλαίσιο της χριστιανικής αντίληψης και μέσω του παραλληλισμού Προμηθέα-Ιησού, χωρίς να αποκλίνει από την αισχυλική υπόθεση (Χασάπη, 2002: 1043-1051). Σε αυτήν την ποιητική του σύνθεση ο ίδιος ο ποιητής θα αναφερθεί σε μία τηλεοπτική συνέντευξή του προς τον Ηλία Γκρή στις 9.2.1990, στην Ελληνική Τηλεόραση: «…ο Προμηθέας αντιπροσωπεύει το αγωνιστικό πνεύμα που ζήτησε να βάλει σε μία τάξη τον κόσμο, ζήτησε μία φώτιση, σύμφωνα με τη δική μου άποψη. Ο Προμηθέας αυτός εξακολουθεί να είναι δεμένος στον βράχο του. Δηλαδή, ώς τα σήμερα, δεν κατόρθωσε να νικήσει το πνεύμα του κακού, ας το πούμε έτσι, το οποίο εκπροσωπεί την εκμετάλλευση και την έλλειψη σεβασμού προς τον άνθρωπο». Τα συγκεκριμένα αποσπάσματα προέρχονται από το τέταρτο μέρος του έργου και από τον επίλογό του. Ειδικότερα, στο τέταρτο μέρος παρουσιάζεται ο Δίας να έχει στείλει τον Ηρακλή για να απελευθερώσει τον Προμηθέα, ως επιστέγασμα του θριάμβου του και επίδειξη της κυριαρχίας του. Κι αυτό γιατί, ό,τι δεν είχε κατορθώσει ο αρχηγός των θεών με τον Προμηθέα, το κατόρθωσε δελεάζοντας τους ίδιους τους ανθρώπους. Πιο συγκεκριμένα, προσφέροντάς τους τρυφηλό βίο τούς μετέτρεψε σε υποχείριά του, με αποτέλεσμα να συμπεριφέρονται στον ίδιο με δουλικότητα και στον ευεργέτη τους, τον Προμηθέα, με εχθρικότητα. Την ίδια στιγμή, οι Κήρυκες πληροφορούν όλους για τις γιορτές που πρόκειται να πραγματοποιηθούν στον Όλυμπο λόγω της επικράτησης της βούλησης του Δία. Στο πέμπτο μέρος, τον επίλογο, η σκηνή διαδραματίζεται στον Όλυμπο, όπου ο Δίας έχει επιβάλει τη θέλησή του. Στη σκηνή αυτή, ο ποιητής μεταφέρει πολλά πρόσωπα που η ιστορική τους παρουσία έχει στενά συνδεθεί με φρικτές πράξεις βίας: ο Τζένγκις Χαν, ο Νέρων, ο Αττίλας, ο Πάπας Γρηγόριος ΙΓ΄, ο Χίτλερ, ο Στάλιν, ο Νίξον, παρευρίσκονται στην αίθουσα για να παρακολουθήσουν τον θρίαμβο του Δία. Ο Ερμής, όμως, θα φτάσει εκεί χωρίς τον Προμηθέα, που στέλνει ένα μήνυμα περιφρόνησης προς τον Δία και τις προσφορές του. Η οργή του Δία θα ξεσπάσει στον τρομοκρατημένο Επιμηθέα, και ο Ερμής, με σύγχρονο ντύσιμο, θα αναγγείλει το τέλος της τραγωδίας, ενώ ακούγεται «μια υπόκωφη μακρινή βοή, που δυναμώνει και πολλαπλασιάζεται, δίνοντας την εντύπωση ενός πολέμου που συνεχίζεται» (Ξανθάκη & Παναγουλέα, 2009).