Ψηφίδες για την ελληνική γλώσσα

Πρόκειται για σατιρική μυθιστορία (όπως χαρακτηρίζει το έργο ο δημιουργός του) που δημοσιεύτηκε σε μορφή επιφυλλίδων στον Ριζοσπάστη το 1946 και κυκλοφόρησε σε τόμο το επόμενο έτος. Στο έργο, σε πρωτοπρόσωπη αφήγηση, είναι η πρώτη φορά για τα ελληνικά δεδομένα που μιλάει η ίδια η Πηνελόπη, συγγράφοντας το ημερολόγιό της. Χρονικά, η δράση καλύπτει το διάστημα από τη στιγμή που αποπλέει ο Οδυσσέας έως την μετά από 13 έτη επιστροφή όχι του ίδιου αλλά ενός ψευτοδυσσέα, που καταλαμβάνει τον θρόνο στη θέση του γνήσιου. Ο μύθος, επομένως, του Οδυσσέα παρουσιάζεται παραλλαγμένος, όπως και ο μύθος του Τρωικού πολέμου. Χαρακτηριστικά, η Ελένη είναι αυτή που θα απαγάγει τον Πάρη, ενώ εκείνος δεν την ήθελε· από την άλλη ο Μενέλαος δείχνει ιδιαίτερα ευτυχής που απαλλάχθηκε από την κακότροπη σύζυγο. Ο πόλεμος γίνεται με πρόφαση την «τιμή» αλλά με πραγματικό λόγο το κέρδος και τα λάφυρα. Από ένα σημείο και μετά, το έργο τρέπεται σε ένα «πρόχειρο, εντελώς επικαιρικό κατασκεύασμα, με μια πολύ διάφανη αντιστοιχία με τα γεγονότα της πρόσφατης ιστορίας: δικτατορία του Μεταξά, πόλεμος, Κατοχή, αντίσταση, απελευθέρωση, Δεκεμβριανά». Η ανατρεπτική προσέγγιση του μύθου σχετίζεται με την ανατρεπτική διάθεση και την ιδιαίτερη επιθετικότητα απέναντι στις κρατούσες αξίες που δείχνουν οι δημιουργοί οι ενταγμένοι στον χώρο της αριστεράς (Καστρινάκη 2003: 226). Η Πηνελόπη του Βάρναλη, δυναμική και ασύδοτη, διεκδικεί τον λόγο και μια θέση στη δημόσια σφαίρα· κυβερνάει στη θέση του Οδυσσέα, καταλήγει ερωμένη όλων των μνηστήρων και μητέρα του Πανός. Αυτή η Πηνελόπη προκύπτει από μια νέα κοινωνική πραγματικότητα που ορίζεται εν μέρει από τις φεμινιστικές διεκδικήσεις των αρχών του εικοστού αιώνα (Καστρινάκη, 2003 : 199-200).