Ψηφίδες για την ελληνική γλώσσα

Η ποιητική σύνθεση Το φως που καίει του Κώστα Βάρναλη συγκροτείται από τρία μέρη: το πρώτο πεζόμορφο, τα υπόλοιπα ποιητικά. Κεντρικό θέμα του συνθέματος είναι η εξέγερση του απλού ανθρώπου απέναντι στη μεταφυσική, η οποία, κατά τον ποιητή, εντάσσεται στους θεσμοθετημένους μηχανισμούς χειραγώγησης των λαών (Κόκορης, 2007: 2326). Το πρώτο μέρος, σε πεζό, έχει τίτλο «Ο μονόλογος του Μώμου», ακολουθεί ένα δεύτερο, λυρικό μέρος, όπου ξεχωρίζουν «Η μάνα του Χριστού» και η «Μαγδαληνή», και ένα τρίτο, σατιρικό μέρος, με κεντρική μορφή αυτήν της Αριστέας (Πολίτης, 1989:245). Στο πρώτο μέρος πρωταγωνιστής είναι ο Μώμος, που στην αρχαία μυθολογία ήταν η προσωποποίηση του ψόγου, ενώ εδώ αντιπροσωπεύει το έμφυτο πνεύμα του κοινού ανθρώπου. Ο μονόλογος στην πραγματικότητα παίρνει τη μορφή διαλόγου στον νου του Μώμου, καθώς μοιράζεται τη σκηνή με τον Προμηθέα, ο οποίος βρίσκεται δεμένος σ' ένα βράχο, τιμωρημένος από τον Δία γιατί βοήθησε την ανθρωπότητα, και με τον Χριστό, καρφωμένο στον σταυρό. Το alter ego του Κ. Βάρναλη, ο Μώμος, εκθέτει τους θεούς και των δύο θρησκειών, καθώς ισχυρίζεται πως οι θεοί δεν είναι τίποτε άλλο από πλάσματα της ανθρώπινης φαντασίας. Ούτε οι παγανιστικοί θεοί ούτε ο Θεός του Χριστιανισμού υπάρχουν πέρα από τον νου του ανθρώπινου ομιλητή, δηλαδή του Μώμου. Με αυτόν τον τρόπο, επιδιώκεται η απελευθέρωση από την ολέθρια κληρονομιά του παρελθόντος. Ο άνθρωπος, με τη μορφή του Μώμου, αφήνεται να αναζητήσει τη μοίρα του στα υπόλοιπα δύο μέρη του έργου (Beaton, 1996: 159-160). Με πλήρη επίγνωση της ποιητικής του δύναμης, ο Βάρναλης θα μεταχειριστεί τα μεγάλα σύμβολα που ο ανθρώπινος νους επινόησε μέσα στους αιώνες, και τα βάζει αντιμέτωπα σε μια μεγαλόπρεπη συνθετική αναπαράσταση, προκειμένου να δώσει κάποιες απαντήσεις στο αιώνιο πρόβλημα του ανθρώπου πάνω στη γη (Μαλάνος, 1975: 51).