[644b23] Από τα δημιουργήματα της φύσης άλλα είναι αγέννητα και άφθαρτα εις τον αιώνα τον άπαντα, ενώ άλλα μετέχουν στη γένεση και στη φθορά. [25] Για τα ανώτερα και θεϊκά όντα της πρώτης κατηγορίας οι δυνατότητες που έχουμε να τα παρατηρήσουμε είναι πιο περιορισμένες. Υπάρχουν γενικά λίγα φαινόμενα αντιληπτά από τις αισθήσεις μας, τα οποία θα μπορούσαμε να πάρουμε ως αφετηρία για να ερευνήσουμε τα όντα εκείνα και όσα θα επιθυμούσαμε να γνωρίζουμε σχετικά με αυτά. Για τα φθαρτά όντα, ζώα και φυτά, έχουμε αντιθέτως στη διάθεσή μας περισσότερες πηγές γνώσης, επειδή μεγαλώνουμε και ζούμε ανάμεσα τους. [30] Μπορεί να αντλήσει κανείς πλήθος γνώσεων σχετικών με κάθε είδος φθαρτού όντος, αρκεί βέβαια να έχει τη διάθεση να κοπιάσει αρκετά. Και οι δύο περιοχές της γνώσης έχουν πάντως τη γοητεία τους. Από τη μια, ακόμη και αν συλλαμβάνουμε ελάχιστα τα άφθαρτα και αγέννητα όντα, όμως η γνώση αυτή, επειδή είναι ανώτερη, μας προσφέρει μεγαλύτερη χαρά από όλα τα πράγματα του γύρω κόσμου μας -όπως ακριβώς όταν βλέπουμε και το πιο μικρό κομματάκι από αγαπημένα αντικείμενα αισθανόμαστε μεγαλύτερη χαρά από όσο όταν παρατηρούμε με ακρίβεια πολλά άλλα πράγματα, [35] ακόμη και σπουδαία. [645a] Από την άλλη, τα φθαρτά όντα έχουν το προβάδισμα στην επιστήμη, επειδή η γνώση μας γι᾽ αυτά είναι βαθύτερη και σφαιρικότερη. Και, επειδή είναι πιο κοντινά μας και συγγενεύουν περισσότερο με τη φύση μας, συνιστούν επίσης ένα είδος υποκατάστατου για την ελλιπή γνώση των θείων όντων.

[5] Αφού αναπτύξαμε τις απόψεις μας για τα θεία όντα, μένει να μιλήσουμε για τον ζωικό κόσμο, χωρίς να παραλείψουμε -κατά το δυνατόν- τίποτα, είτε πρόκειται για κατώτερο είτε για ανώτερο είδος. Διότι, ακόμη και στις περιπτώσεις των όντων που δεν είναι ευχάριστα όταν τα βλέπει κανείς, η φύση που τα δημιούργησε προσφέρει αφάνταστες χαρές σε όσους μπορούν να διακρίνουν τα αίτια και έχουν φυσική προδιάθεση προς την επιστημονική έρευνα. [10] Θα ήταν, πράγματι, παράλογο και παράδοξο, αν αισθανόμαστε χαρά καθώς βλέπουμε τις απεικονίσεις τους, επειδή κατανοούμε την ίδια στιγμή την τέχνη που τα δημιούργησε -αυτό ισχύει στην περίπτωση της ζωγραφικής και της γλυπτικής-, αλλά δεν χαιρόμαστε πιο πολύ παρατηρώντας τα ίδια τα δημιουργήματα της φύσης, [15] όταν μάλιστα είμαστε σε θέση να έχουμε εικόνα των αιτίων. Γι᾽ αυτό δεν πρέπει, φερόμενοι κατά τρόπο παιδαριώδη, να δείχνουμε την αντιπάθειά μας στην έρευνα των κατώτερων ζώων: σε κάθε δημιούργημα της φύσης υπάρχει κάτι το θαυμαστό. Και με τον ίδιο τρόπο που ο Ηράκλειτος λέγεται ότι απάντησε στους ξένους που ήθελαν να τον δουν, [20] αλλά σταμάτησαν βλέποντάς τον κατά την είσοδό τους να ζεσταίνεται στον φούρνο του σπιτιού (τους παρακινούσε, λέγεται, να μπουν και να μη διστάζουν, διότι και εκεί υπάρχουν θεοί), έτσι πρέπει να προσεγγίζει κανείς χωρίς αίσθημα ντροπής την έρευνα των ζώων κάθε είδους, με τη βεβαιότητα ότι σε όλα υπάρχει κάτι φυσικό και ωραίο.

[25] Γιατί στα έργα της φύσης -κυρίως μάλιστα σ᾽ αυτά- κυριαρχεί όχι το τυχαίο αλλά η σκοπιμότητα· και ο τελικός σκοπός, χάριν του οποίου έχει κατασκευαστεί ή έχει δημιουργηθεί κάτι, ταυτίζεται με το ωραίο. Αν όμως κανείς θεωρεί ότι η μελέτη των άλλων έμβιων όντων είναι ταπεινότερη ενασχόληση, θα έπρεπε λογικά να έχει την ίδια άποψη και για τη μελέτη του εαυτού του, καθώς δεν είναι εύκολο να δει κανείς χωρίς αηδία τα μέρη από τα οποία αποτελείται το ανθρώπινο σώμα, [30] όπως, για παράδειγμα, το αίμα, τη σάρκα, τα οστά, τις φλέβες και τα άλλα μέρη. Κατά τον ίδιο τρόπο, όταν η συζήτηση αφορά σε ένα οποιοδήποτε όργανο ή σκεύος, δεν πρέπει να θεωρεί κανείς ότι μιλά για την ύλη, ούτε ότι ερευνά χάριν αυτής, αλλά χάριν του συνόλου της μορφής. Πρόκειται για το σπίτι, όχι για τους πλίνθους, τον πηλό, τα ξύλα. [31] Έτσι και ο ερευνητής της φύσης ασχολείται με την σύνθεση και το αντικείμενο ως όλον, όχι με τα μέρη, τα οποία δεν απαντούν χωριστά από το σύνολο στο οποίο ανήκουν.