πιστοποίηση ελληνομάθειας.

Ελληνικά κεντήματα

Τα ελληνικά κεντήματα – δεν αναφέρομαι βέβαια στη σύγχρονη παραγωγή – εκφράζουν με απόλυτη πληρότητα έναν ολόκληρο κόσμο τον ελληνικό κόσμο που, μετά από την πτώση του Βυζαντίου και έως τη συνταρακτική εποποιία του 1821, όταν ορίζεται τελεσίδικα η ανιούσα της πολιτιστικής του πορείας, αναπλάθει τα δεδομένα της παλιότερης παράδοσης μέσα στο κρυστάλλωμα της νέας του φυσιογνωμίας: το ήθος και οι αξίες, το μέγεθος και οι αρετές, η ιδιομορφία της αισθαντικότητας, στοιχεία από το γενικότερο πνεύμα που διέπει τη μεγάλη αυτή ιστορική περίοδο, αποτυπωμένα χάρη στην υπομονή της γυναικείας ευαισθησίας. Για να νιώσει ωστόσο κανείς σήμερα ένα κέντημα, ξεπερνώντας το επίπεδο του θαυμασμού για τη χειροτεχνική του τελειότητα, χρειάζεται έναν ανάλογα αυξημένο δείκτη ευαισθησίας. Τότε μόνο μπορεί να διαβάσει τους έμμεσα ιστορημένους πόθους και τις ευχές του ελληνικού λαού, τους αγώνες και τα οράματά του, τη σχέση του με τη θάλασσα και το ταξίδι, μια ομηρική διάθεση φυγής δεμένη με την προσδοκία της επιστροφής στο ανθισμένο περιβάλλον ενός φανταστικού χώρου. Πανάρχαια σύμβολα, ριζωμένα στη συλλογική μνήμη, αναβιώνουν εμψυχωμένα από μια δυνατή ερωτική πνοή, το λουλούδι, το καράβι, η ανθρώπινη μορφή, η τερατόμορφη ζωική παρουσία, η απειλή του κακού, η αποτροπαϊκή ευχή, ενθαρρυντικά κελαηδίσματα, ο ύμνος στην ευγονία. Οι αναφορές που περιέχουν τα διάφορα θέματα είναι αναγνώσιμες, διατυπωμένες με το στέρεο αισθητικό λεξιλόγιο της συλλογικής ζωής, με μια κρυστάλλινη διαύγεια και χωρίς ίχνος περιττής πολυλογίας ή συναισθηματισμού. Μορφές αγλαϊσμένες από την αφαιρετική όραση που εντοπίζει και εδώ το καίριο συστατικό, προϋποθέτοντας μια ανάλογη δυναμική διαδικασία από την πλευρά του θεατή και επιβεβαιώνοντας παράλληλα την ποιότητα της δικής του αντίληψης.

Τα ελληνικά κεντήματα αντανακλούν το μέγεθος μιας ιστορικής περιόδου, που ο απόηχός της, στα κατάβαθα της σημερινής συνείδησης, πικρίζει σαν ένας καημός. Και πάλι ο «καημός της Ρωμηοσύνης», όπως θα ‘λεγε ο ποιητής. Σήμερα στη θέση του ηρωικού μεγέθους, της μυθικής διάστασης και της μεθυστικής λατρείας για τη ζωή – αξίες «χειροποίητες» και αγιασμένες – οι εκφραστικές αναζητήσεις, βοηθημένες από την απαιδευσία, τα πονηρά έντυπα και την εμπορία του κακού γούστου, παραπαίουν ανάμεσα σε φύσεις νεκρές και σε συνομιλίες μελίρρυτων μαρκησιών. Το αισθητήριο μόνο «με καιρό και με κόπο» θα μπορούσε να αφυπνισθεί. Για να μεταγραφεί η ευαισθησία των στοιχείων της παραδοσιακής κληρονομιάς και να μεταφυτευθούν εμπλουτισμένες οι αξίες τους στη σημερινή πραγματικότητα, για να μελετηθούν οι αναπλαστικές δυνατότητες της καλλιτεχνικής της έκφρασης πάνω σε νέα υλικά και σε νέες τεχνικές, για να βρεθούν καινούργιοι χρηστικοί τρόποι και να προσαρμοστεί ο χρόνος που απαιτεί η επεξεργασία τους στις διαστάσεις της σημερινής τους αξίας, χρειάζεται και κόπος και δουλειά. Στην ευρύτερη προσπάθεια που καταβάλλεται ας είναι και το βιβλίο «Σχέδια από ελληνικά κεντήματα», που εκδίδει το Μουσείο Μπενάκη, μια προσφορά.

Τα σχέδια που παρουσιάζονται σε αυτό τον τόμο είναι σύγχρονες εφαρμογές παραδοσιακών θεμάτων και αποτελούν μέρος μιας εργασίας που έχει αρχίσει από καιρό και που ακόμη συνεχίζεται. Σκοπός της είναι να συλλεχθούν όσο γίνεται περισσότερα δείγματα – με βάση την τεχνική της μετρητής βελονιάς – απ’ όλες σχεδόν τις περιοχές της χώρας.

Από όλες τις βελονιές που δούλεψαν οι ελληνίδες γυναίκες, προτιμήθηκε η σταυροβελονιά, γιατί είναι γνωστή από παλιά και στον τόπο μας αλλά και σ’ άλλες χώρες. Για να υπάρχει ομοιομορφία στην εμφάνιση και σύγκριση των διαστάσεων, η υπεύθυνη λαογράφος μεταχειρίστηκε πάντα τα ίδια υλικά. Περιορίστηκε σε βιομηχανοποιημένο καμβά και τυποποιημένη ποιότητα μαλλιών, με την ιδέα να απλοποιήσει το πρόβλημα των σύγχρονων ανθρώπων, που δεν υφαίνουν πια στον αργαλειό κι ούτε βάφουν στο καζάνι τους μετάξια και βαμβακερά.