πιστοποίηση ελληνομάθειας.

Έλενα Μαρούτσου: «Η λογοτεχνία μας υπενθυμίζει ότι υπάρχει ένα κομμάτι κήπου μέσα σε κάθε άνθρωπο»

Μια ιδιαίτερα ξεχωριστή φωνή στην εγχώρια λογοτεχνική κοινότητα αποτελεί η -βραβευμένη με το Αθηναϊκό βραβείο για τη λογοτεχνία- συγγραφέας. Με λόγο ουσιαστικό και ανεπιτήδευτο, μας συστήνεται και μας καταθέτει πηγαία τις απόψεις της στη συνέντευξη που ακολουθεί…

- Αλήθεια, έχετε απαντήσει στο ερώτημα για ποιον λόγο γράφετε;

Φοβάμαι πως αυτή είναι μια από τις ερωτήσεις (όπως το «γιατί κάνεις παιδιά;»), για την οποία είναι λίγο ύποπτο να έχεις την απάντηση.

- «Στη λογοτεχνία η φαντασία μου με έχει υπηρετήσει πιστά και της είμαι ευγνώμων», έχετε αναφέρει σε μια παλαιότερη συνέντευξή σας. Η φαντασία ή τα προσωπικά βιώματα είναι πιο γόνιμο υπέδαφος για έναν συγγραφέα;

Στη δική μου περίπτωση, τα προσωπικά βιώματα είναι σίγουρα το υπέδαφος, το οποίο όμως θα έμενε άγονο, αν δεν ποτιζόταν απ' τη φαντασία, για να καρπίσει. Από μόνα τους, τα προσωπικά βιώματα δεν συνιστούν λογοτεχνία.

- Ποιο θεωρείτε το σημαντικότερο βιβλίο που έχετε διαβάσει;

Δύσκολο να ξεχωρίσω ένα. Κατά καιρούς συνδέθηκα ιδιαίτερα με διάφορα βιβλία, όπως τα μυθιστορήματα του Ντοστογιέφσκι, τα “Σημειωματάρια” του Καμύ, το “Αλεξανδρινό Κουαρτέτο” του Ντάρελ, το “Αναζητώντας το χαμένο χρόνο” του Προυστ, το “Κουτσό” του Κορτάσαρ αλλά και πιο πρόσφατα βιβλία, όπως τα περισσότερα της Γιόκο Ογκάουα και το υπέροχο “Κανείς δεν άναβε τα φώτα” του Φελισμπέρτο Ερνάντες.

- Πώς εξηγείτε το φαινόμενο του συγγραφικού οργασμού που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας;

Νομίζω πως εξηγείται μέσα στο πλαίσιο της διαφορετικής θέσης και σχέσης που έχει πια η τέχνη με τη ζωή μας. Παλαιότερα ήταν πολύ ξεκάθαρα τα όρια ανάμεσα στον «δημιουργό» και το «κοινό» και η απόσταση που τους χώριζε ήταν δυσδιάβατη. Από τη δεκαετία του εξήντα και μετά, η έκφραση σε οποιονδήποτε τομέα της τέχνης θεωρήθηκε δικαίωμα του καθενός, ο τίτλος του «καλλιτέχνη» και κατ' επέκταση του «λογοτέχνη» ήταν πια προσιτός σε όλο και μεγαλύτερα στρώματα του πληθυσμού. Μια από τις συνέπειες, λοιπόν, υπήρξε κι αυτός ο «συγγραφικός οργασμός», όπως τον ονομάζετε.

- Το διαδίκτυο, με τη διαδραστικότητά του, έβαλε ξανά τους ανθρώπους να γράψουν, μετά από τα παθητικά χρόνια της τηλεόρασης και του ραδιοφώνου. Πιστεύετε κι εσείς πως το νέο μέσο είναι εκείνο που θα αναδείξει τις σημαντικές λογοτεχνικές φωνές του μέλλοντος;

Δεν είμαι πολύ καλή στις προβλέψεις… Κατά την ταπεινή μου γνώμη, οι σημαντικές λογοτεχνικές φωνές κάθε γενιάς θα συνεχίσουν να αναδεικνύονται για μεγάλο ακόμη χρονικό διάστημα μέσα απ' τις οδούς και τους τρόπους που ισχύουν λίγο πολύ και σήμερα (τη δημοσίευση διηγημάτων σε περιοδικά και την έκδοση των βιβλίων τους), καθώς το διαδίκτυο μπορεί να είναι διαδραστικό και προσιτό σε μεγάλο αριθμό νέων στην πλειοψηφία τους ανθρώπων, όμως παραμένει ένας σχετικά «εφήμερος» και «φευγαλέος» τρόπος έκθεσης κι επικοινωνίας, που φοβάμαι πως μέσα του τα κείμενα τείνουν να χάνουν την απαραίτητη βαρύτητά τους..

- Τι ρόλο μπορεί να παίξει η λογοτεχνία -και η τέχνη γενικότερα- σε μια κοινωνία που πλήττεται από την κρίση;

Μπορεί να μας υπενθυμίσει ότι υπάρχει ένα κομμάτι κήπου μέσα σε κάθε άνθρωπο που, όσο πιο έντονα κι αντίξοα είναι τα εξωτερικά καιρικά φαινόμενα της οικονομίας, τόσο αυτό χρήζει φροντίδας, καλλιέργειας, ελπίδας κι επικοινωνίας.

- Για ποιους λόγους πιστεύετε ότι ο πολύς κόσμος αντιλαμβάνεται τους συγγραφείς ως ιδιότυπους ανθρώπους;

Είναι αλήθεια πως είναι πολλά τα στερεότυπα που συνοδεύουν τους συγγραφείς κι ίσως να έχουν τη ρίζα τους στο γεγονός ότι ένας συγγραφέας πιθανόν να χρειάζεται κατά καιρούς (ή και καθημερινά) μεγάλα χρονικά διαστήματα απομόνωσης και προσήλωσης στο έργο του, κάτι που πιθανόν να του έχει κοστίσει τη ρετσινιά του μοναχικού, εσωστρεφούς, ιδιόρρυθμου.
Πιθανόν σε κάποιες περιπτώσεις να ισχύει αυτό, όμως, νομίζω πως, όπως και τα περισσότερα στερεότυπα, κρύβει πίσω του άγνοια κι ίσως λίγο φόβο. Προσωπικά έχω γνωρίσει μια γκάμα συγγραφέων: αστείους, εσωστρεφείς, εγωπαθείς, άλλους σχεδόν ποιητικούς, πολλούς καθησυχαστικά ή βαρετά κανονικούς, κάποιους απρόσμενα αυθεντικούς κι ενδιαφέροντες. Όπως δηλαδή κι οι υπόλοιποι, οι μη συγγραφείς.

- Η επονομαζόμενη «ροζ» γυναικεία λογοτεχνία έχει να προσφέρει κάτι στη λογοτεχνία κατά τη γνώμη σας;

Καθώς πολλά από τα βιβλία αυτά στα οποία αναφέρεστε ανήκουν στα ευπώλητα, υποθέτω πως τονώνουν την ικανότητα των βιβλιοπωλείων να αντεπεξέλθουν οικονομικά, όπως μου τόνισε κάποια υπάλληλος κεντρικού βιβλιοπωλείου, κι έτσι να μπορούν να πουλάνε και τα βιβλία εμάς των υπολοίπων… Άλλη χρησιμότητα δυσκολεύομαι να διακρίνω.

- Διδάσκετε σε σεμινάρια δημιουργικής γραφής, για τα οποία πολύς λόγος γίνεται τελευταία. Ευφυΐα, αφηγηματικό ταλέντο, εργατικότητα: Ιεραρχήστε τα ανάλογα με εκείνο που θεωρείτε ως το σημαντικότερο προτέρημα για έναν νέο συγγραφέα.

Νομίζω πως κάθε συγγραφέας ή δυνάμει συγγραφέας μπορεί να διαθέτει τις ιδιότητες που αναφέρατε σε διαφορετικά ποσοστά, αναπληρώνοντας κι εξισορροπώντας αδυναμίες με αρετές, ο καθένας με τον δικό του τρόπο κι ανάλογα με τον χαρακτήρα και τις συνήθειές του. Αυτό που βρίσκω απαραίτητο, όμως, είναι ο καθένας που καταπιάνεται με τη λογοτεχνία, να αποκτήσει μια πραγματική σχέση μαζί της, να μην τη βλέπει σαν ένα ακόμα χόμπι ή μέθοδο ψυχοθεραπείας, αλλά σαν έναν κόσμο με τον οποίο πρέπει πρώτα να εξοικειωθεί μέσω της ανάγνωσης και μετά να τον κατοικήσει.

- Τι καινούριο ετοιμάζετε αυτόν τον καιρό;

Αυτό που ετοιμάζω πρόκειται να δει το φως της ημέρας πριν από το Πάσχα, αλλά προτιμώ να μην το αποκαλύψω.