πιστοποίηση ελληνομάθειας.

Συνέντευξη με τους Π. Παπακωνσταντίνου και Α. Θεοφίλου

Δημοσιογράφος: Καταρχήν και εισαγωγικά, λίγα λόγια για το τι είναι το πείραμα (ή καλύτερα τα πειράματα) του CERN; Τι προσπαθούν να εντοπίσουν και τι προεκτάσεις για την επιστήμη και την καθημερινή ζωή θα έχουν πιθανές ανακαλύψεις ;

Θεοφίλου: Όλος ο κόσμος έχει ακούσει για μια εντυπωσιακή μηχανή που έχει περιφέρεια 27 χλμ. και είναι κάτω από τη γη 50- 150 μ. Υπάρχει λόγος που είναι υπόγειο για να μην έχει ταλαντώσεις. Το πείραμα έχει τεράστιο κόστος. Επιδιώκεται να εντοπιστούν καινούργια σωματίδια που δεν έχουν ανιχνευτεί μέχρι τώρα για να επαληθευτούν ή να διαψευσθούν κάποιες θεωρίες που υπάρχουν. Θα συγκρουστούν δύο δέσμες από πρωτόνια. Τα πρωτόνια μαθαίνουμε στο σχολείο ότι είναι στοιχειώδη σωματίδια. Στην πραγματικότητα όμως είναι σύνθετα και αποτελούνται από άλλα σωματίδια.

Παπακωσταντίνου: Είναι ένα πείραμα θεμελιώδους φυσικής, μια περίπτωση θεμελιώδους γνώσης που αποσκοπεί στο να διεισδύσουμε πιο βαθιά στα ενδότερα της ύλης. Στο αρχέγονο ερώτημα του ανθρώπου, από τι αποτελούνται όλα αυτά που βλέπουμε γύρω μας και ότι όλη αυτή η ποικιλομορφία του σύμπαντος ανάγεται σε μια απλότητα. Παρότι βλέπουμε τόσα πολλά τελείως διαφορετικά πράγματα στο σύμπαν, αυτά ανάγονται σε κάποιες βασικές στοιχειώδεις μορφές. Σωματίδια που κατά καιρούς θεωρούνταν στοιχειώδη τελικά δεν είναι, αλλά αποτελούνται από άλλα. Αρχικά ο Ντάλτον (Dalton) μίλησε για άτομα, μετά είδαμε ότι τα άτομα αποτελούνται από πυρήνες και ηλεκτρόνια. Σήμερα έχουμε φτάσει στο να θεωρούμε ότι αυτό που περιγράφει καλύτερα τα στοιχειώδη σωματίδια είναι η θεωρία του καθιερωμένου προτύπου, το οποίο και θέλουν να ελέγξουν με αυτό το πείραμα. Πως; Βάζουν να συγκρουστούν μεταξύ τους δισεκατομμύρια πυρήνες από την μια πλευρά και δισεκατομμύρια από την άλλη.

Δημοσιογράφος: Υποστηρίζεται ότι αυτό το πείραμα έχει προεκτάσεις και στον τομέα της πληροφορικής…

Παπακωνσταντίνου: Έμμεσα ναι. Για την ακρίβεια είναι πείραμα φυσικής αλλά προϋποθέτει τεράστια άλματα και στην πληροφορική. Και αυτό δεν είναι η πρώτη φορά. Το ίδιο το internet το οποίο χρησιμοποιούμε κι είναι εργαλείο της καθημερινής ζωής, δεν προήλθε από το πεντάγωνο όπως πολύ πιστεύουν. Το άλμα που έγινε, το www, δηλαδή ο παγκόσμιος ιστός, έγινε στο CERN. Γιατί χρειάζονται, όμως, τόσο δυνατά εργαλεία πληροφορικής στο CERN; Όταν βάζεις να συγκρουστούν μεταξύ τους, 2 δέσμες σωματιδίων παράγονται άπειρα γεγονότα. Επίσης με την ανάπτυξη της σωματιδιακής φυσικής υπάρχουν κέρδη και στο χώρο της ιατρικής φυσικής, όπως για παράδειγμα στο τομέα της ακτινοθεραπείας. Υπάρχουν δηλαδή συνολικά πολλά παράπλευρα κέρδη.

Δημοσιογράφος: Με αφορμή το πείραμα βγήκαν στο προσκήνιο θεωρίες και ζητήματα που απασχολούν χρόνια την επιστήμη της φυσικής και συχνά έχουν γίνει πεδίο έντονων αντιπαραθέσεων, μεταξύ των επιστημόνων. Τι από αυτά θα έρθει να επιβεβαιώσει το πείραμα;

Παπακωνσταντίνου: Το πρώτο πράγμα που φιλοδοξεί είναι να συμπληρώσει και να οριστικοποιήσει μια πιο σύγχρονη και καλύτερη θεωρία για τη δομή της ύλης και τα στοιχειώδη σωματίδια.

Δημοσιογράφος: Ακούγεται ότι το πείραμα θα αναπαραστήσει συνθήκες αντίστοιχες με του Big Bang (μεγάλη έκρηξη), ενισχύοντας έτσι τη θεωρία αυτή.

Θεοφίλου.: Η πρώτη θεωρία του big bang (μεγάλη έκρηξη) είχε γίνει από αστρονόμο-θεολόγο. Οι αστρονόμοι εκείνη την εποχή, ιδιαίτερα στην Αγγλία δεν ήξεραν φυσική, οπότε είχε πολλές ασυνέπειες. Είχε πει ότι ο χώρος ήταν μηδέν, ότι είναι σημείο δηλαδή, αλλά η θερμοκρασία ήταν πολύ μεγάλη. Μεγάλη θερμοκρασία σημαίνει κίνηση, όποτε εδώ έχουμε την αντινομία πως έχουμε κίνηση σε μηδενικό όγκο. Δεύτερη αντινομία είναι σε ότι αφορά το χρόνο. Μας απαγορεύει να ρωτήσουμε τι ήταν πριν, ενώ δεν απαγορεύεται να ρωτήσουμε τι είναι πριν. Κάποιο μέγεθος που έχουμε μπορούμε να το επεκτείνουμε όσο θέλουμε, προς τα μπρος ή προς τα πίσω.

Παπακωνσταντίνου: Υπάρχει ένα ουσιαστικό επιχείρημα υπέρ του big bang, (μεγάλη έκρηξη) όσο μπορούμε να παρατηρήσουμε τους γαλαξίες γύρω μας αυτοί απομακρύνονται μεταξύ τους. Όλοι απέναντι σε όλους, δηλαδή οποιοσδήποτε γαλαξίας σε σχέση με οποιονδήποτε άλλο απομακρύνεται. Μάλιστα η ταχύτητα των γαλαξιών υπακούει στο νόμο του Hubble. Παράδειγμα έστω ένα μπαλόνι που έχει επάνω στίγματα, όσο φουσκώνει αυτό το μπαλόνι οι αποστάσεις μεταξύ των γαλαξιών-στιγμάτων μεγαλώνει. Αυτή λοιπόν την ταινία του μπαλονιού που φουσκώνει απλώς τη γυρίσανε πίσω, άρα πηγαίνοντας πίσω στο παρελθόν μπορούμε να πούμε ότι αυτό το μπαλόνι προέρχεται από μια κουκκίδα. Αυτό βέβαια είναι θεολογία όχι επιστήμη. Στο Μεσαίωνα, μεταξύ των άλλων, ήταν δυο τα αινίγματα για τα οποία τσακώνονταν οι θεολόγοι. Τι φύλο είχαν οι άγγελοι, όπου στο τέλος κατέληξαν ότι είναι ουδέτεροι, δεν έχουν φύλο και δεύτερον πόσοι άγγελοι χωράνε στο κεφάλι μιας καρφίτσας. Κατά κάποιο τρόπο είναι ένα καινούργιο θεολογικό τρικ τέτοιου είδους ότι χωράνε άπειροι κόσμοι σε μια χωροχρονική ανωμαλία.

Δημοσιογράφος: Πιάνοντας λίγο την επικαιρότητα και με έναν κάπως χιουμοριστικό τόνο, μπορεί με βάση τη Θεωρία του Χάους, η επιτάχυνση ενός σωματιδίου κάποια μέτρα κάτω από τη γη, στη Γενεύη, να προκαλέσει τη κατάρρευση ενός τραπεζικού κολοσσού στην Αμερική…;

Παπακωνσταντίνου.: Η θεωρία του ελεύθερου ανταγωνισμού του Άνταμ Σμίθ (Adam Smith), υποστηρίζει ότι η ελεύθερη αγορά που τείνει να διατηρήσει σταθερές ορισμένες λειτουργίες είναι ένα σύστημα που έχει ομοιοστασία. Είναι δηλαδή αυτορυθμιζόμενο, σε μικρές αλλαγές από το εξωτερικό θα βρει γρήγορα μια καινούργια ισορροπία, με την προσφορά και τη ζήτηση. Ο Μίνσκ (Minksy) ωστόσο χρησιμοποιώντας τις αρχές του χάους έβγαλε ότι οι χρηματιστικές αγορές εκρήγνυνται, πάνε δηλαδή σε αλλεπάλληλους κύκλους εκρήξεων και καταρρεύσεων. Από αυτή την άποψη η φυσική έχει προεκτάσεις και στην οικονομία.

Θεοφίλου.: Όσον αφορά το χάος… Στην κλασσική μηχανική υπάρχει το χάος, δηλαδή βρίσκουμε κάποια συστήματα τα οποία έχουν χαοτική συμπεριφορά. Όταν πάμε πιο βαθιά, στην κβαντική μηχανική τότε δεν υπάρχει καθόλου χάος!