πιστοποίηση ελληνομάθειας.

Η αναγκαιότητα της οικολογικής δόμησης

Αγαπητοί ακροατές και αγαπητές ακροάτριες, καλησπέρα σας. Το θέμα της σημερινής μας εκπομπής αφορά στην Οικολογική Δόμηση.

Ακούμε συχνά πως ζούμε στον «αιώνα των πόλεων», αλλά νιώθουμε καθημερινά τις πόλεις μας να «ψήνονται» το καλοκαίρι και γνωρίζουμε πως ο κτιριακός τομέας είναι σε μεγάλο βαθμό υπεύθυνος γι’ αυτό. Η οικοδομική δραστηριότητα, εδώ και δεκαετίες και με διαφορετικούς ρυθμούς σε κάθε περιοχή, καταβροχθίζει τα παράλια της Μεσογείου και επεκτείνεται, αστικοποιώντας ραγδαία τις αγροτικές εκτάσεις στην ενδοχώρα.

Ωστόσο, παρά τις κοινές διαπιστώσεις και την υπάρχουσα τεχνογνωσία, συνεχίζουν να υλοποιούνται ενεργοβόρα πρότυπα οικιστικής ανάπτυξης, ιδιαίτερα στις αστικές και παράκτιες περιοχές, όπου έχει εξαπλωθεί ραγδαία η υπερβολική χρήση κλιματιστικού .. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα ο κτιριακός τομέας (οικιακός και τριτογενής) να καταναλώνει κοντά στο 35% της πρωτογενούς ενέργειας της χώρας και ευθύνεται για το 40% περίπου των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα .

Είναι επειγόντως ζητούμενο να αξιοποιηθεί η εμπειρία και οι διαθέσιμες τεχνικές για τη δημιουργία ενός λιγότερο ενεργοβόρου κτισμένου περιβάλλοντος, με τη συλλογική δραστηριοποίηση όλων των φορέων. Ο στόχος πρέπει να είναι μια πιο αρμονική σχέση των οικιστικών συνόλων στα οποία κατοικούμε, κινούμαστε, ζούμε με το αναντικατάστατο φυσικό και πολιτισμικό πλαίσιό τους.

Η οικολογική δόμηση ή «βιοκλιματικός σχεδιασμός» έχει ως στόχο τη σωστή κατασκευή και διαχείριση των κτιρίων. Η φιλοσοφία του σχεδιασμού αυτού αποβλέπει στη δημιουργία κτιρίων που εναρμονίζονται με το περιβάλλον τους, εκμεταλλευόμενα στο μέγιστο δυνατό τις συνθήκες που αυτό ορίζει. Η μορφολογία, ο προσανατολισμός, το κλίμα είναι μερικές από τις παραμέτρους που λαμβάνονται υπόψη από την αρχή, ώστε το κτίριο να επιτύχει μέγιστες συνθήκες άνεσης με όσο το δυνατόν λιγότερη κατανάλωση ενέργειας.

Η οικολογική δόμηση δεν είναι κάτι καινούργιο. Έχει τις ρίζες της στις βασικές αρχές της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, τότε που η εργασία και η διαβίωση των ανθρώπων ήταν άμεσα συνδεδεμένη με φυσικό τους περιβάλλον.

Τις δυο τελευταίες δεκαετίες, η ανάγκη για μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης και η προσπάθεια για ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων στο περιβάλλον τείνουν να αλλάξουν σημαντικά τις αντιλήψεις στο σχεδιασμό των κτιρίων. Μήπως όμως οι αρχές αυτές της θεωρίας της Βιοκλιματικής Αρχιτεκτονικής εκφράζονται από τη μεταφορά πρακτικών και μεθόδων του παρελθόντος προσαρμοσμένων στις σύγχρονες απαιτήσεις της δόμησης;

Στην Ελλάδα η λαϊκή εμπειρία και γνώση ενσωματώθηκαν στα κτίρια με απλούς και ίσως όχι συνειδητούς τρόπους. Οι παραδοσιακοί χτίστες ήταν αναγκασμένοι – ελλείψει τεχνολογικών μέσων και αφθονίας υλικών - να προσαρμόσουν την κατοικία και τον οικισμό στα κλιματικά, τοπογραφικά και γενικότερα, περιβαλλοντικά δεδομένα του τόπου τους με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Στόχος, η καλύτερη προστασία από τις κλιματικές συνθήκες αλλά και η μέγιστη οικονομία δυνάμεων και πόρων. Η παραδοσιακή ελληνική αρχιτεκτονική είχε ενσωματώσει πολλές αρχές βιοκλιματικού σχεδιασμού, που σήμερα μελετώνται και αναλύονται, όχι για να γίνουν αυτούσια μιμητικά πρότυπα, αλλά, για να αποτελέσουν θεμέλιο σύγχρονων ιδεών και προτάσεων.

Έχουν γίνει διάφορες μελέτες των βιοκλιματικών αρχών της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής της Ελλάδας, με σκοπό την συλλογή πληροφοριών για πρακτικές και τεχνικές που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σήμερα στις κτιριακές κατασκευές. Αυτό μπορεί να πραγματοποιηθεί με την απαραίτητη προσαρμογή στο σύγχρονο τρόπο ζωής και σε συνδυασμό με νέες τεχνολογίες, . Θα σας παρουσιάσουμε στη συνέχεια κάποια από τα ευρήματα της μελέτης αυτής:

Ο αερισμός των κτιρίων είναι σημαντικός για την απομάκρυνση τόσο των θερμικών φορτίων όσο και της υγρασίας. Όπου αυτό είναι εφικτό, επιδιώκεται ο διαμπερής αερισμός με μικρά ανοίγματα προς την βόρεια πλευρά. Στις Κυκλάδες, πολύ συχνή είναι η χρήση του φεγγίτη, ένα μικρότερο άνοιγμα σε ψηλότερη στάθμη, το οποίο διευκολύνει την απαγωγή του θερμού αέρα που συγκεντρώνεται ψηλά. Ανοίγματα στην οροφή, όπως οι καμινάδες, προκαλούν κατακόρυφο ρεύμα αέρα και είναι πολύ χρήσιμα σε περιπτώσεις υπόσκαφων κτισμάτων σε πλαγιές ή σε πυκνοδομημένους οικισμούς. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η «παραθύρα» στην Σαντορίνη, ένα άνοιγμα για πρόσβαση στο δώμα που λειτουργεί και σαν συλλέκτης δροσερής θαλάσσιας αύρας.

Σημαντικό σημείο αναφοράς είναι και ο δροσισμός των κτιρίων που επιτυγχάνεται όταν στην πορεία του ο αέρας συναντά μάζες με χαμηλότερη θερμοκρασία που κατακρατούν μέρος του θερμικού φορτίου του, ψύχοντάς τον. Τέτοιες περιπτώσεις είναι η χρήση του νερού και υπόγειων διάδρομων που συναντάμε στην αραβική αρχιτεκτονική. Στην ελληνική παραδοσιακή αρχιτεκτονική το νερό δεν έχει χρησιμοποιηθεί για δροσισμό ούτε έχει εφαρμοστεί κάποιο άλλο σχετικό σύστημα. Παρόλα αυτά, η θερμική μάζα των κτιρίων από πέτρα ή του εδάφους έχει σαν αποτέλεσμα την διατήρηση της θερμοκρασίας στους εσωτερικούς χώρους σε σχετικά σταθερά ενδιάμεσα επίπεδα.

Η θερμομόνωση είναι ένα ακόμη σημείο στο οποίο πρέπει να σταθούμε. Αν και η έννοια της θερμομόνωσης είναι μια σύγχρονη επινόηση, στην παραδοσιακή αρχιτεκτονική πολλά υλικά και ο τρόπος εφαρμογής τους έχουν αντίστοιχο αποτέλεσμα. Έτσι, στα παραδοσιακά δώματα οι στρώσεις από ξερά φύκια ή βούρλα, υλικά με μικρή θερμική διαπερατότητα, λειτουργούν θερμομονωτικά. Όσον αφορά την επεξεργασία των εξωτερικών επιφανειών, το λευκό χρώμα που χρησιμοποιείται περιορίζει την θερμότητα που απορροφάται από τους τοίχους.

Εκτός όμως από την θερμομόνωση, πολύ σημαντική είναι η ηλιοπροστασία και ο σκιασμός των κτιρίων. Οι τρόποι προστασίας του κτηρίου από την έντονη ηλιακή ακτινοβολία αλλά και η δημιουργία προστατευμένων εξωτερικών υπαίθριων ή ημιυπαίθριων χώρων μπορούν να χωριστούν σε δύο κατηγορίες: Πρώτον, ενσωματωμένα στην μάζα του κτήρίου, όπως για παράδειγμα η περιτοιχισμένη αυλή, επαναλαμβανόμενο στοιχείο στην περιοχή της Μεσογείου από τους αρχαίους χρόνους. Δεύτερον, με πρόσθετα στοιχεία όπως εφήμερες ή κινητές κατασκευές όπως τα στέγαστρα από ξύλο ή καλάμια, η βλάστηση, τα παντζούρια, οι προεξοχές στοιχείων πάνω από τα παράθυρα, οι τέντες - υφάσματα κ.ά

Τα αναρριχητικά φυτά και τα φυλλοβόλα δέντρα είναι ο πιο συνηθισμένος, στην παραδοσιακή αρχιτεκτονική, αλλά και πιο αποτελεσματικός τρόπος σκιασμού. Το φύλλωμα τους δεν υπερθερμαίνεται -αντίθετα με τις περισσότερες επιφάνειες σκιασμού- και δεν παγιδεύει τον αέρα. Επιπλέον ο διερχόμενος αέρας δροσίζεται μέσω εξάτμισης.