πιστοποίηση ελληνομάθειας.

Μάγια Τσόκλη: Το Μέτσοβο βρίσκεται σε μια από τις ψηλότερες κορυφές της Πίνδου, στα 1156 μέτρα. Στα όρια της Ηπείρου, της Θεσσαλίας και της Δυτικής Μακεδονίας, διαθέτοντας το ιστορικό πέρασμα του Ζυγού, βρισκόταν πάντα σε προνομιακή γεωγραφική θέση. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, το Μέτσοβο ήταν ένα από τα σημαντικότερα δερβένια, «ντερμπέντ», της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Εξασφάλιζε στην τούρκικη διοίκηση εύκολη μετακίνηση από την Ήπειρο, προς τη Θεσσαλία, τη Μακεδονία και την Κωνσταντινούπολή και έτσι, πρόσφερε πολλά στην αυτοκρατορία. Γι’ αυτό και ευνοήθηκε κατά καιρούς με προνόμια, τα οποία ήταν κυρίως φορολογικές απαλλαγές. Το 17ο αιώνα επί Μεχμέτ του Τετάρτου, το Μέτσοβο γίνεται ένα είδος αυτόνομης πολιτείας. Μια τεράστια ανάπτυξη ακολουθεί. Η πόλη γίνεται βιοτεχνικό, εμπορικό και οικονομικό κέντρο. Ιδρύεται τραπεζικό γραφείο, με ανταποκριτές στη Βενετία, το Βουκουρέστι, τη Μόσχα, την Οδησσό, την Πόλη, την Αλεξάνδρεια, τη Βιέννη και κυρίως το Λιβόρνο, όπου έχουν εγκατασταθεί πολλοί έμποροι μετσοβίτες. Οι μεγαλοβλάχοι ιδρύουν εμπορικούς οίκους στην Αδριατική και στη Μεσόγειο. Οι ισχυροί Κωνσταντινουπολίτες μετσοβίτες φροντίζουν να ανανεώνουν τα προνόμια σε κάθε αλλαγή Σουλτάνου. Όμως το 1795 επί κυριαρχίας του Αλή Πασά τα προνόμια καταργούνται. Σχεδόν 60 χρόνια το 1854 το Μέτσοβο καταστρέφεται από τα άγρια ασκέρια του Αβδή Πασά. Η πρόοδος που σημειώνεται εκ των υστέρων οφείλεται αποκλειστικά στους πολλούς ξενιτεμένους ευεργέτες.
…
Τα ονόματα που έρχονται και ξανάρχονται είναι τα ονόματα Αβέρωφ και Τοσίτσας. Πήγα λοιπόν στο αρχοντικό Τοσίτσα.
…
Είναι γενικά αποδεκτό ότι κυρίως χάρη στο ίδρυμα Τοσίτσα το Μέτσοβο είναι αυτό που είναι, η πιο ευημερούσα ορεινή πόλη της Ελλάδας.

Μάγια Τσόκλη: Ο κύριος Ταχούλης εεε;
κ.Ταχούλης: Ναι! Τι κάνετε καλά; Καλωσορίσατε!
Εδώ ήταν το καθιστικό και υπνοδωμάτιο. Αν και ήταν μεγάλα αρχοντικά δεν είχαν πολλά υπνοδωμάτια ήταν όλη η οικογένεια μαζί. Γι’ αυτό είναι και το κρεβάτι μεγάλο και τα παιδιά και οι γονείς από εδώ και αυτή είναι η κούνια για το μωρό, η σαρμανίτσα. Είχαν και δεύτερο δωμάτιο θα δούμε τώρα, για το βαρύ χειμώνα. Το μαντζάτο που λέγαν αυτοί, είναι από το μέντσο πάτωμα χωρίς παράθυρα. Για 2-3 μέρες 15-20 βαθμούς υπό το 0, τα αρχοντικά πήγαιναν εκεί. Περνούσε η μπόρα, ερχόνταν σ’ αυτό το δωμάτιο. Εδώ είναι το κελάρι του σπιτιού, η αποθήκη για τα τρόφιμα. Γιατί επειδή έρχονταν βαρύς χειμώνας τα αρχοντικά είχαν κελάρι μέσα τουλάχιστον για 5-6 μήνες τρόφιμα. Τα πιάτα τα παλιά που τρώγανε, τα τουλούμια κρεμασμένα για το τυρί, το φανάρι της μυζήθρας, βούτυρο, λάδι στα πιθάρια. Τα αρχοντικά το κελάρι το είχαν επάνω. Για να ελέγχουν το προσωπικό για να μην τους το κλέβουνε.
Μάγια Τσόκλη: Έτσι! Δίπλα στα δωμάτια.
κ.Ταχούλης: Εδώ ήταν το δωμάτιο μόνο για τον άρχοντα. Ήταν ο οντάς του αφέντη. Χρηματοκιβώτιο – κασέλα, θερμοφόρα για τα πόδια, και αυτή ήταν τάβλα ειδική που μετρούσαν τις λίρες επάνω, αυτό που λέμε νταμπλάς, τις βάζανε επάνω μία-μία.
Μάγια Τσόκλη: Α έτσι…Και ναργιλές του αφέντη εεε; Καλοπερνάγανε!
κ.Ταχούλης: Αυτός είναι ο ναργιλές ναι…Εδώ είναι το εργαστήρι που δουλεύαν οι γυναίκες. Ο αργαλειός, όλα τα εξαρτήματα, τα λανάρια κάτω που ξέναν το μαλλί, η ραπτομηχανή, τα σίδερα, οι ρόκες και το κιλίμι κάτω είναι πάρα πολύ παλιό…
Μάγια Τσόκλη: Όταν λέμε πολύ παλιό δηλαδή πόσο παλιό;
κ.Ταχούλης: Πάνω από 200 χρόνια. Είναι βαμμένα όλα τα υφαντά με φυσικό χρώματα. Βλέπεται αυτή η στολή από ‘δω που έχει χρυσό πάνω η ποδιά είναι αρχοντική τάξη. Η στολή της οικογενείας Αβέρωφ, το νυφικό. Τα τσόκαρα κάτω…
Μάγια Τσόκλη:… αυτά είναι καταπληκτικά ε;
κ.Ταχούλης:… ήταν μόνο για το σαλόνι, με επένδυση και ξύλο.
Μάγια Τσόκλη: Αυτά εδώ πέρα τι είναι, γιατί τα βρίσκω απίθανα.
κ.Ταχούλης: Είναι για το μπάνιο παλιά τα είχανε.
Μάγια Τσόκλη: Το Λαογραφικό μουσείο στεγάζεται στο αρχοντικό της οικογένειας Τοσίτσα. Αναστηλώθηκε στα ακριβή πρότυπα του 1829 από το Ίδρυμα Αβέρωφ-Τοσίτσα στο οποίο και ανήκει.
κ.Ταχούλης: Στον πίνακα εδώ είναι ο τελευταίος Τοσίτσας, είναι ο μεγαλύτερος ευεργέτης για το χωριό, τετάρτη γενιά. Αυτός είναι ο βαρώνος Μιχαήλ Τοσίτσας, ζούσε στην Ελβετία και πέθανε το 1950 στη Λωζάνη, 65 χρονών. Με πρωτοβουλία του Αβέρωφ αυτός άφησε όλη την περιουσία στο χωρίο το 1950, δημιουργήθηκε το Ίδρυμα Τοσίτσα, αυτός με διαθήκη Πρόεδρο του Ιδρύματος είχε κάνει τον Αβέρωφ και επειδή σταματάει η οικογένεια, άφησε και το δεύτερο όνομα, γι’αυτό και ο Ευάγγελος είχε το δεύτερο όνομα, Ευάγγελος Αβέρωφ-Τοσίτσας.
Μάγια Τσόκλη: Μπράβο…!
…
Μάγια Τσόκλη: Όπου και αν κοιτάξεις γύρω σου βλέπεις τις πλαγιές της Πίνδου. Είναι ένα τοπίο που ζητάει να εξερευνηθεί. Μια νέα εταιρεία η Eco Experience με έδρα το Μέτσοβο και γραφεία στο συνεδριακό κέντρο Διάσελο φροντίζει γι’ αυτό. Συνάντησα λοιπόν την ψυχή της Eco Experience, την πολύ όμορφη φωτογράφο, Μαρία-Χριστίνα Αβέρωφ φυσικά.
Πες μου πως γεννήθηκε αυτή η ιστορία με την Eco Experience ;
Μαρία-Χριστίνα Αβέρωφ: Η ιδέα ήταν βασικά να δείξουμε και σε άλλους αυτά που εμείς λατρεύουμε και αγαπάμε και τι καλύτερο από το να το κάνει κάποιος ντόπιος που τα γνωρίζει όλα αυτά. Προσπαθούμε μαζί με τις δραστηριότητες να δείξουμε και σ’ αυτόν που έρχεται και άλλα πράγματα. Τα έθιμα μας, παλιές ιστορίες, μαθαίνουμε πώς να γίνεται το τυρί σε κάποιον, αργαλειοί, το μαγείρεμα με τις πίτες μας, το ψωμί το ζυμωτό…
Μάγια Τσόκλη: Και δε μου λες όταν λες δραστηριότητες τι δραστηριότητες είναι αυτές;
Μαρία-Χριστίνα Αβέρωφ: Χρησιμοποιούμε πάντα το Μέτσοβο σαν πυρήνα και από δω αρχίζουμε τις διάφορες εξορμήσεις. Έχουμε άπειρα περπατήματα, έχουμε ποδήλατα, mountain bikes, έχουμε άλογα, έχουμε εντάξει το χειμώνα όλα τα χειμερινά σπορ, κάνουμε κυνήγια θησαυρού…
Μάγια Τσόκλη: Καλοπερνάτε μου φαίνεται ε;
Μαρία-Χριστίνα Αβέρωφ: Καλοπερνάμε!
Μάγια Τσόκλη: Αυτό το μονοπατάκι τώρα που βγάζει;
Μαρία-Χριστίνα Αβέρωφ: Αυτό οδηγεί στο μοναστήρι της Παναγίας.
Μάγια Τσόκλη: Δίπλα στο μετσοβίτικο που είναι παραπόταμος του Άραχθου, στο μεγάλο φαράγγι, βρίσκεται το μοναστήρι της Παναγίας. Κανείς δεν ξέρει πότε ακριβώς χτίστηκε, πάντως προϋπήρχε του 1752 οπότε και έχουν χρονολογηθεί οι αγιογραφίες του. Αυτή τη στιγμή ζει εκεί μόνη της μια μοναχή.
Μαρία-Χριστίνα Αβέρωφ: Και αυτό είναι το μοναστήρι του Αγίου Νικολάου και μερικά από τα αμπέλια που φτιάχνουμε το Κατώγι…
Μάγια Τσόκλη: Το περίφημο ε;
Μαρία-Χριστίνα Αβέρωφ: Το περίφημο!
Μάγια Τσόκλη: Η Μαρία-Χριστίνα με εγκατέλειψε εν μέσω του αμπελώνα. Ανέβηκα λοιπόν μόνη στο μοναστήρι του Αγίου Νικολάου. Η ύπαρξή του πιθανολογείται από τον 14ο αιώνα. Ανακαινίστηκε το 1960 από το Ίδρυμα Βαρώνου Μιχαήλ Τοσίτσα με πρωτοβουλία του Ευάγγελου Αβέρωφ και δεν λειτουργεί πλέον ως μοναστήρι. Το χώρο φροντίζουν χειμώνα-καλοκαίρι ο κύριος Κώστας και η γυναίκα του, η γλυκύτατη κυρία Ελένη.
κ.Ελένη: Πιθανολογείται από το 1300 μέχρι 1400!
Μάγια Τσόκλη: Πολύ παλιό ε;
κ.Ελένη: Μέχρι το 1930 ήταν καλόγεροι και μετά το εγκαταλείψαν. Το 1700 έγιναν οι τοιχογραφίες από τον αγιογράφο Ευστάθιο. Οι τοιχογραφίες ήταν μαύρες γιατί ήταν έδρα εδώ που περνούσαν περαστικοί. Και περνούσαν με τα κοπάδια τους οι τσομπάνοι και ερχόταν εδώ και άναβαν φωτιές.
Μάγια Τσόκλη: Και όλος ο καπνός πήρε και μαύρισε όλες τις τοιχογραφίες.
κ.Ελένη: Και όλος ο καπνός είχε μαυρίσει και είχε γίνει ένα πράγμα μαύρο.
Μάγια Τσόκλη: Για σκέψου όμως το μαγικό όταν ανακαλύψανε όλα αυτά τα πράγματα…